Eliasdgian's Reviews > Ο απατεώνας

Σ' ένα εκτενές έργο που ο όρος μη μυθοπλαστικό μυθιστόρημα (non-fiction novel) αποδίδει καλύτερα από κάθε άλλον το είδος του, ο Χαβιέρ Θέρκας πραγματεύεται τη ζωή και τα ψέματα ενός σύγχρονου Δον Κιχώτη, ενός ανθρώπου που, όπως ο Αλόνσο Κιχάνο, διψώντας για φήμη και δόξα, κι επιθυμώντας τα κατορθώματά του να μείνουν χαραγμένα στην μνήμη των ανθρώπων, επινόησε έναν έτερο, ηρωικό εαυτό.

Αντικατέστησε την πληκτική ζωή του μηχανικού με την συγκλονιστική ζωή ενός συνδικαλιστή ηγέτη, υπέρμαχου της πολιτικής ελευθερίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης και της ιστορικής μνήμης. Έγινε η ζωή που δεν έζησε κι έκανε όλον τον κόσμο να πιστεύει ότι αυτός, ο Ενρίκε Μάρκο, υπήρξε πράγματι υπερασπιστής της δημοκρατίας και αδιαμφισβήτητος αντιφασίστας στον πόλεμο, παράνομος αντιστασιακός στα χρόνια του φρανκισμού και μόνιμος θαμώνας των μπουντρουμιών της δικτατορίας, πολιτικός ηγέτης της εργατιάς και εκτοπισμένος στο ναζιστικό στρατοπεδο του Φλόσσενμπεργκ.

Αλλά, κατά πως λένε, "το ψέμα δεν ζει να γεράσει". Αργά ή γρήγορα αποκαλύπτεται γυμνό, χωρίς φτιασιδώματα, και ο παραμυθάς έρχεται αντιμέτωπος με το αληθινό παρελθόν του, αυτό που πάσχιζε να ξορκίσει, να συγκαλύψει, να ωραιοποιήσει. Στην περίπτωση του Ενρίκε Μάρκο τη θρυαλλίδα πυροδότησε ένας αληθινός ιστορικός ονόματι Μπενίτο Μπερμέχο, που, πρώτος αυτός, διαπίστωσε ότι ο "απατεώνας" Μάρκο κατέληξε στην Γερμανία του Χίτλερ όχι ως εκτοπισμένος Ισπανός δημοκρατικός, αλλά ως εθελοντής εργάτης.

Τη ζωή και τα ψέματα αυτού του "διαπρεπούς παλιάτσου" (ο χαρακτηρισμός ανήκει στον Βάργκας Λιόσα) αναδεικνύει στον Απατεώνα ο Θέρκας, ασφαλώς χωρίς διδακτισμό, δηκτική διάθεση και ηθικολογίες. Μέσα από ιστορικά τεκμήρια κι από τις πολυάριθμες συνεντεύξεις τόσο του ίδιου του Ενρίκε Μάρκο, όσο και των ανθρώπων που τον είχαν γνωρίσει, ο συγγραφέας ξεφλουδίζει το παρελθόν του "απατεώνα", αφαιρώντας ένα ένα τα παραμύθια του. Ταυτόχρονα, με στοχαστική διάθεση κι έναν λόγο (σχεδόν) δοκιμιακό, ο Θέρκας διακρίνει μεταξύ ιστορίας και συλλογικής μνήμης, μυθοπλασίας και πραγματικοτητας, αλήθειας και ψεύδους, μην λησμονώντας ότι αυτό το τελευταίο (το ψεύδος, δηλαδή) μπορεί κατά περίπτωση να είναι ζωτικό, γενναίο ή απλώς επωφελές.

"...Ο Μάρκο είχε δίκιο όταν έλεγε στις διαλέξεις του ότι η ιστορία της ζωή ςτου ήταν μια αντανάκλαση της ιστορίας της χώρας του, όχι όμως επειδή η ιστορία της ζωής του είχε την παραμικρή σχέση με την ιστορία που εκείνος αφηγούνταν - μια ιστορία ποιητική και απαστράπτουσα, γεμάτη ηρωισμό, αξιοπρέπεια και υψηλά α��σθήματα-, αλλά επειδή ήταν πάνω απ' όλα η ιστορία που έκρυβε - μια ιστορία πεζή και κοινότοπη, γεμάτη αποτυχία, αναξιοπρέπεια και δειλία..."

Εξαιρετικό.