Konstandinos Karamanlis

Konstandinos Karamanlis

Κωνσταντίνος Καραμανλής

Data i miejsce urodzenia	8 marca 1907 Proti
Data i miejsce śmierci	23 kwietnia 1998 Ateny
Premier Grecji
Okres	od 6 października 1955 do 18 czerwca 1963[1]
Przynależność polityczna	Narodowa Unia Radykalna
Poprzednik	Aleksandros Papagos
Następca	Panajotis Pipinelis
Premier Grecji
Okres	od 24 lipca 1974 do 10 maja 1980
Przynależność polityczna	Nowa Demokracja
Poprzednik	Adamandios Andrutsopulos
Następca	Jeorjos Ralis
Prezydent Republiki Greckiej
Okres	od 15 maja 1980 do 10 marca 1985
Przynależność polityczna	Nowa Demokracja
Poprzednik	Konstandinos Tsatsos
Następca	Joanis Alewras (p.o.)
Prezydent Republiki Greckiej
Okres	od 5 maja 1990 do 10 marca 1995
Przynależność polityczna	Nowa Demokracja
Poprzednik	Christos Sardzetakis
Następca	Konstandinos Stefanopulos
Multimedia w Wikimedia Commons

Konstandinos Karamanlis (gr. Κωνσταντίνος Καραμανλής; ur. 8 marca 1907 w Proti, zm. 23 kwietnia 1998 w Atenach) – grecki polityk i prawnik, wieloletni parlamentarzysta i minister, lider Narodowej Unii Radykalnej oraz Nowej Demokracji, premier w latach 1955–1958, 1958–1961, 1961–1963 oraz 1974–1980. W latach 1980–1985 i 1990–1995 prezydent Grecji. Główna postać procesu demokratyzacji w okresie powojennym.

Urodził się w wielodzietnej rodzinie nauczyciela na terenie Macedonii w ówczesnym Imperium Osmańskim. W latach 1925–1929 studiował prawo na Uniwersytecie Narodowym im. Kapodistriasa w Atenach. Po odbyciu służby wojskowej praktykował jako prawnik w Seres. W 1935 i 1936 był wybierany do parlamentu z ramienia Partii Ludowej, wycofał się z działalności politycznej po wprowadzeniu dyktatury Joanisa Metaksasa. Powrócił do praktyki prawniczej, od 1941 mieszkał w Atenach. W 1944 opuścił Grecję z obawy przed aresztowaniem.

Od 1946 ponownie uzyskiwał mandat deputowanego. Pełnił funkcję ministra pracy (1946–1947), ministra transportu (1948), ministra zabezpieczenia społecznego (1948–1950) i ministra obrony (1950). W 1951 dołączył do nowo utworzonej przez Aleksandrosa Papagosa partii. Od 1952 do 1955 w jego gabinecie sprawował urząd ministra robót publicznych, od 1954 kierował również resortem komunikacji.

W październiku 1955, po śmierci Aleksandrosa Papagosa, król Paweł I powierzył mu misję utworzenia nowego rządu. Stanowisko premiera Konstandinos Karamanlis zajmował do czerwca 1963 z dwoma kilkumiesięcznymi przerwami (od marca do maja 1958 i od września do listopada 1961). Jeszcze w 1955 na bazie poprzedniego ugrupowania powołał i stanął na czele Narodowej Unii Radykalnej, którą kierował do 1963. W okresie rządów inicjował reformy mające odbudować grecką gospodarkę zniszczoną w wyniku II wojny światowej i wojny domowej. W polityce zagranicznej opowiadał się za niepodległością Cypru (zaakceptowaną w 1960) i akcesją Grecji do Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (w 1961 podpisano układ stowarzyszeniowy). W czerwcu 1963 po konflikcie z królem ustąpił z funkcji premiera i na kilka miesięcy wyjechał z kraju. Jego ugrupowanie przegrało w tym samym roku wybory parlamentarne z centrystami Jeorjosa Papandreu. Były premier zdecydował się wówczas wyemigrować do Paryża. Pozostał tam również w okresie junty czarnych pułkowników, co pewien czas publikując apele wzywające dyktaturę wojskową do rezygnacji.

Po upadku reżimu powrócił do Grecji. W lipcu 1974 stanął na czele greckiego rządu, którym kierował do maja 1980. Założył i również do 1980 przewodniczył centroprawicowej Nowej Demokracji^[2]. W 1974 i 1977 był w międzyczasie wybierany do Parlamentu Grecji^[3]. Po objęciu urzędu premiera doprowadził do podporządkowania się wojskowych władzy cywilnej, przywrócił funkcjonowanie ustroju konstytucyjnego i nie dopuścił do militarnego udziału Grecji w konflikcie cypryjskim. W grudniu 1974 z jego inicjatywy odbyło się referendum, w którym Grecy przegłosowali zniesienie monarchii. W tym samym miesiącu przez kilka dni formalnie wykonywał obowiązki głowy państwa do czasu powołania tymczasowego prezydenta Michaila Stasinopulosa^[2]. Ponownie działał na rzecz przystąpienia państwa do EWG, do czego ostatecznie doszło w 1981 już w okresie jego prezydentury. W 1978 został wyróżniony Nagrodą Karola Wielkiego^[4].

W maju 1980 na stanowisku premiera zastąpił go Jeorjos Ralis. W tym samym miesiącu został wybrany na prezydenta Grecji. Złożył urząd przed końcem kadencji, gdy w marcu 1985 rządzący socjalistyczny PASOK wycofał swoje deklarowane wcześniej poparcie dla jego reelekcji. Na urząd prezydenta powrócił w maju 1990 po ponownym zwycięstwie Nowej Demokracji. Drugą kadencję prezydencką zakończył w marcu 1995^[2].

W 1952 został mężem Amalii. Para nie miała dzieci, w latach 70. małżonkowie rozwiedli się^[5]. W działalność polityczną zaangażowali się jego krewni, w tym bratanek Kostas Karamanlis, który również sprawował urząd premiera.

• Biography. karamanlis-foundation.gr. [dostęp 2017-09-02]. (ang.).
• Konstantinos Karamanlis, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2017-09-02]  (ang.).