© Rido - stock.adobe.com
De gezondheids- en sociale zorg is een van de grootste sectoren in heel Europa. De sector levert een belangrijke bijdrage aan de Europese samenleving, zowel wat betreft de gezondheid en het welzijn van de burgers als op economisch gebied. Bovendien heeft de COVID-19-pandemie laten zien hoe essentieel deze sector is.
Het onderzoeksproject “Gezondheids- en sociale zorg en veiligheid en gezondheid op het werk (VGW)” van EU-OSHA loopt van 2022 tot 2026. Het heeft tot doel empirisch onderbouwde kennis te vergaren over de uiteenlopende uitdagingen waarmee de sector wordt geconfronteerd op het gebied van de veiligheid en gezondheid van zijn werknemers, met het doel de bewustmaking te stimuleren en het beleidsvormingsproces te sturen.
De sector is ook een van de belangrijkste werkgevers en biedt werk aan zorgverleners in formele zorginstellingen zoals ziekenhuizen, artsenpraktijken en verpleeg- en verzorgingshuizen, maar ook aan verleners van thuiszorg. Werkenden in de sector zijn allemaal blootgesteld aan uiteenlopende risico’s op het gebied van gezondheid en veiligheid op het werk, zoals onder meer:
- psychosociale risico’s, doordat werknemers worden blootgesteld aan geweld of intimidatie, traumatische gebeurtenissen, een hoge werkdruk, de omgang met terminaal zieke patiënten, de noodzaak om te multitasken, nachtdiensten, eenzaam werk, burn-out, mobbing of pesten en gebrek aan controle over het werk, allemaal bekende stressfactoren;
- ergonomische risico’s, door het tillen van lasten, langdurig staan, hoge werkdruk en werken in lastige houdingen;
- biologische risico’s, door allerlei vormen van blootstelling aan biologische agentia zoals door bloed overgedragen ziekteverwekkers en besmettelijke micro-organismen. Hiertoe behoort ook de blootstelling aan COVID-19.
- chemische risico’s, door dagelijks contact met geneesmiddelen of gevaarlijke chemische stoffen;
- fysieke risico’s, zoals uitglijden, struikelen of vallen, ioniserende straling, lawaai, enz.
Bovendien moet rekening worden gehouden met bepaalde contextuele factoren waarmee werknemers in deze sector te maken hebben: vergrijzing van de bevolking als geheel en van de beroepsbevolking; een gebrek aan noodzakelijke hervormingen en investeringen in de stelsels voor gezondheidszorg en langdurige zorg; het recht van EU-burgers op betaalbare preventieve en curatieve gezondheidszorg van goede kwaliteit; de digitalisering van de sector, en arbeidsomstandigheden die vaak slechter zijn dan in andere sectoren. Ook moet aandacht worden besteed aan het feit dat de sector grotendeels door vrouwen wordt gedomineerd.
Dit project sluit aan op verschillende EU-strategieën, zoals het strategisch EU-kader voor gezondheid en veiligheid op het werk 2021-27 en de Europese zorgstrategie. Het wordt ontwikkeld in het kader van de Europese pijler van sociale rechten en uitgevoerd in samenwerking met de sociale partners in de sector en met internationale organisaties.
Het project richt zich op de volgende onderzoeksgebieden:
De sector in cijfers
Er wordt een inventaris gemaakt van de actuele stand van zaken op het gebied van veiligheid en gezondheid op het werk in de gezondheidszorg en de sociale zorg in de Europese Unie. Bij dit diepgaande vergelijkende onderzoek wordt rekening gehouden met verschillende enquêtes en publicaties.
Gezondheidszorg
Gezien het brede karakter van de gezondheidszorg wordt een specifiek onderzoeksgebied gewijd één of enkele categorieën werknemers om inzicht te krijgen in de specifieke arbeidsomstandigheden en de gevaren op het gebied van gezondheid en veiligheid op het werk waarmee zij worden geconfronteerd.
Thuiszorg
Dit onderzoeksgebied is erop gericht kennishiaten met betrekking tot VGW in de thuiszorg op te vullen. In dit kader worden specifieke risico’s geanalyseerd die verbonden zijn aan dit soort werk dat in ongecontroleerde omstandigheden wordt uitgevoerd, met weinig of geen direct toezicht of maatregelen om risico’s te voorkomen. Hierbij ligt de nadruk op het ontwikkelen van goede praktijken en het stimuleren van werknemersparticipatie.
Langdurige zorg
Ook het onderzoeksgebied langdurige zorg moet ertoe bijdragen het informatietekort over werkterrein te verhelpen, sectorale risico’s in kaart te brengen en preventieve maatregelen te onderzoeken. Ook wordt aandacht besteed aan het bevorderen van het gebruik van praktische hulpmiddelen en aan de bijdrage van werknemersparticipatie, sociale dialoog en goede praktijken.
Gezondheid van het bewegingsapparaat
Hier wordt gekeken naar opkomende en de meest voorkomende beroepsrisicofactoren die bijdragen tot aandoeningen aan het bewegingsapparaat bij de betrokken zorgverleners en naar maatregelen om risico’s te voorkomen en te beheersen. Voorts ligt het oogmerk op initiatieven, goede praktijken en instrumenten ter verbetering van de gezondheid van het bewegingsapparaat. Bovendien wordt onderzoek gedaan naar het verband tussen aandoeningen aan het bewegingsapparaat en psychosociaal welzijn.
Geestelijke gezondheid
De geestelijke gezondheid van werknemers in de sector wordt onderzocht door na te gaan wat de belangrijkste psychosociale risicofactoren op het werk zijn en hoe organisaties in de sector hiermee omgaan, en hoe deze factoren samenhangen met andere gezondheidsproblemen zoals hart- en vaatziekten en aandoeningen aan het bewegingsapparaat. Ook wordt aandacht besteed aan voorbeelden van goede praktijken en informatie over hoe werknemers met psychische problemen aan het werk kunnen blijven of hoe hun re-integratie kan worden bevorderd.
Digitalisering
De ontwikkeling en toepassing van nieuwe technologieën in de gezondheids- en sociale zorg heeft de laatste jaren aanzienlijk doorgezet. De nieuwe mogelijkheden voor taakautomatisering, de opkomst van digitale platforms die zorgdiensten aanbieden, en nieuw verworven digitale vaardigheden onder professionele zorgverleners hebben op hun beurt geleid tot nieuwe risico’s op het gebied van gezondheid en veiligheid op het werk, met name psychosociale risico’s, die allemaal in dit onderzoek aan bod komen.