Supranationalisme

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Supranationalisme (vaan 't Latien: supra is euver of bove, natio is volk of staot), soms ouch Euverstaotelekheid (vaan 't Duits: Überstaatlichkeit), oonderstreep 'n polletiek einheid die bove 'n natie of 'ne natiestaot steit. 'n Supranationaliteit is in 't bezunder e bezej in 't rech en in de polletikologie, mèt naome in de liersjaol vaan de Internationaol betrèkkinge. Ze beteikent 'n verlieging vaan de rechterleke zelfstandegheid vaan de natiestaote, dus 't verlees vaan nationale sovereiniteit, die deils weurt euvergedrage aon 'n hoeger einheid. Die einheid weurt soms ouch besjreve es 'n bovestaotleke organisatie. Die organisatie kin daan ouch bindende beslete make, zelfs al zien neet alle lidstaote vaan die organisatie dao mèt eins. 't Idee tot staote ziech zien gaon aofbewege vaan päöre zelfstandegheid nao 'n vörm vaan supranationalisering weurt ouch wel intergouvermintalisme geneump.

Toch ach me in de polletieke weitesjappe e klaor versjèl te make tösse supranationaol organisaties en intergouverminteel organisaties. Wijl 'n supranationaliteit op bepaolde gebeeje 't lèste woord heet, höbbe in 'n intergouverminteel organisatie altied de lidstaote 't lèste woord. In de realiteit is dat versjèl evels meuilek te make. Zoe weurte de Europese Unie (EU) meistes besjreve es supranationaol mer höbbe lidstaote op de meiste gebeeje wel e veto-rech (naomelek in d'n Europese Raod, dee deil is vaan 't make vaan EU-beslissinge).

't Idee vaan suprnationalisering, en daomèt vereinegingspercessies vaan versjèllende natiestaote, is neet nui en woort al besjreve door filosofe, juriste, politici en weitesjappers in de 18e, 19e en 20e iew, wie Albert Einstein. Toch gilde Robert Schuman en Jean Monnet es de Vajers vaan de supranationaole integratietheorie. Zie waore ouch twie vaan de belaangriekste opriechters vaan de Europees Gemeinsjap veur Kole en Staole in 1951. Die organisatie zou oetindelek oetgreuie tot de allewijl EU.

Zie kin de rol bekleie vaan tösseforce tösse versjèllende len, wie de Vereinegde Naties - die dèks pas weure opgerope es len 't ech neet mètein ins lieke te rake - mer zie kin ouch de vörm aonnumme vaan 'n regering opziech die op väöl vlakke eveväöl macht of soms zelfs miet mach heet es de len die oonder häör bewind valle. In de wereld zien veer dit allewijl allein bij de Europese Unie, die in väöl opziechte es 'n oonaofhenkeleke staot opziech functioneert. Allewel versjèllende aandere supranationale organisaties wie de Euraziatische Unie en de Afrikaanse Unie dees rol ouch gere zawwe wèlle aonnumme is dat bij hun in de praktijk zjus neet 't geval, en höbbe ze dèks nog minder mach es de VN. Zie zien meistens intergouvermentaol vaan eerd. In de EU gief 't evels al sinds häör opriechting discussie euver de belans tösse intergouvermentalisme en supranationalisme, door partije vaan bei kante.

• Duitstaolege Wikipedia
• Supranational im Europa-Lexikon der bpb