Europese Gemeinsjap veur Kole en Staol

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

De Europese Gemeinsjap veur Kole en Staol of de EGKS (Frans: Communauté européenne du charbon et de l'acier, Duuts: Europäische Gemeinschaft für Kohle und Stahl, Italiaons: Comunità europea del carbone e dell'acciaio, Neerlands: Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal) is ein vaan de twie veurgengers vaan de Europese Unie. De aander instèlling die 'ne veurlaoper waor vaan de allewijl Unie is de Europese Economische Gemeinsjap. Vaan oerspronk goof 't, bij de opriechting op 18 april 1951, zès lidstaote: Belsj, Nederland, Wes-Duutsland, Fraankriek, Luxembörg en Italië. Me zaw dus kinne zègke tot Limbörg vaanaof 't begin deil oetmaakde vaan de Europese integratie. Versjèllende bekènde kopstökker achter 't Europees integratieperses, wie Jean Monnet en Robert Schuman, höbbe väöl diplomatiek invlood oetgeoefend um de Gemeinsjap te realisere.

Allewel op papier Frans, Duuts, Neerlands en Italiaans de officieel taole waore vaan de EGKS, en dit aontal taole zelfs zaw greuie gedäörende de oetbreiing nao nui staote, waore 't in praktiek op 't ind allein Ingels, Duuts en Frans. In 't begin waor dat zelfs allein mer Frans, umtot 't Vereineg Keuninkriek nog gein deil oetmaakde vaan de Gemeinsjap (en Ingels zoewiezoe in deen tied minder aonzien had es allewijl) en de oets belaangrieken Duutsen taol in populariteit waor gedaold nao 't verluus vaan de Twiede Wereldoorlog.

Allewel de iedergenömde EEG zaw greuie in lidstaote, zaw de EGKS dat noets doen. Dit veural umtot mèt de opriechting vaan de EEG, en gans en al mèt de opriechting vaan de EU, de EGKS ummertouw minder belaangriek woort veur Europa. Alleriers umtot de EGKS ziech mer op twie dinger riechte, specifiek kool- en staolmijne, dewijl de EEG ziech op väöl mie ikkenomische oonderwerpe riechde. De EU zaw ziech zelfs mèt cultuur en politiek gaon bemeuije. 'n Aander reije is tot kole en staol in deen tied hendeg belaangriek waore veur de Europees ikkenomie, mer al vaanaof de zevetiger jaore in belang zaw daole. Me mót evels begriepe tot 't in deen tied oonmeugelek waor 'n oorlog te beginne zoonder kool en staol. 't Waor mèt dit projek, veural vaanoet 't opziech vaan 't iewegliekend vijandsjap vaan Duutsland en Fraankriek, daan ouch oonmeugelek um tenminste tösse de zès EGKS-staote 'n oorlog te beginne. Mèt 't Verdraag vaan Paries oonderteikende de veurzitter vaan de EGKS same mèt de regieringsleijers vaan de 6 naties 't verdraag, wat viefteg jaor zaw mótte gelle. 't Verdraag waor op zien bäört geïnspireerd door 't Schumanplan vaan Robert Schuman, oet 1950.

Nao dee viefteg jaor woort de meugelekheid opegelaote um 't verdraag te verlenge. Wie 't verdraag in 2001 waor vervalle, goof 't daan ouch, door de ierdergenömde gedaolde weerde vaan kool en staol en de opriechting vaan de EU, gein gooi reije um door te gaon. De EGKS woort nao 'nen halven iew vaan succes opgedook in 2002.

• Zuuch ouch: Historie vaan de Europese Unie