Edukira joan

Olga Duque de Ospina

Wikipedia, Entziklopedia askea
Olga Duque de Ospina


Minister of Education of Colombia (en) Itzuli

Bizitza
JaiotzaNeiva (en) Itzuli, 1930eko uztailaren 14a
Herrialdea Kolonbia
HeriotzaBogota, 2019ko irailaren 16a (89 urte)
Familia
Ezkontidea(k)Fernando Ospina Hernández (en) Itzuli
Hezkuntza
HeziketaSaint Thomas Aquinas University (en) Itzuli
Hizkuntzakgaztelania
Jarduerak
Jarduerakpolitikaria
Sinesmenak eta ideologia
Alderdi politikoa Kolonbiako Alderdi Kontserbadorea

Olga Duque de Ospina (jaiotzaz Olga Duque Palma; Neiva, Kolonbia, 1930eko uztailaren 14a-Bogota, Kolonbia, 2019ko irailaren 16a) kolonbiar abokatu, politikari eta sozialitea izan zen, Alderdi Kontserbadoreko militante aktiboa.[1][2] Senataria izan zen bere herrialdean 1986tik 1990era, eta Hezkuntza ministroa 1996tik 1997ra, Ernesto Samper liberalaren gobernuan.

Bizitza publikoan Ganberaren ordezkaria izan zen Cundinamarcatik (1970-1974), Huilako gobernadorea (1974-1975), Kolonbiako enbaxadore ahalguztiduna Nazio Batuen Erakundearen aurrean (NBE) bi aldiz (1978 eta 1997), Neivako zinegotzia (1986-1990), Diario del Huilako zuzendaria (1975), Errepublikako senataria bi aldiz (1978-1982, 1986-1990), CAJANAL Aurreikuspenerako Kutxa Nazionaleko zuzendari nagusia (1982-1985) eta Hezkuntza ministroa (1996), besteak beste.[3]

Bizitza

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lehen urteak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Maria Josefa “Pepita” Palma Silvaren eta Maximiliano Duque Gomez mediku eta politikariaren alaba, Fernando Ospina Hernandezen emaztea, Mariano Ospina Perez eta Bertha Hernandez de Ospina presidente ohiaren semea; Huila departamentuko Neiva hiriburuan jaio zen 1930eko uztailaren 14an.[4] Haurtzaroa eta nerabezaroa Ogasun Matamundoan (Hacienda Matamundo) bizi izan zituen.

Bere lehen hezkuntza Villa Nora Etxaldean irakasle batekin izan zen, historia, literatura eta frantsesa ikasten. Bere lehen hezkuntzako zati bat Neivako La Presentación ikastetxean egin zuen. Bere aitaren baimenarekin eta Luis Ignacio Andrade politikari kontserbadoreak gonbidatuta, Laureano Gomez Kolonbiako Errepublikako presidenteak Vatikanoaren aurrean enbaxadore izendatua, 1950ean Erromara joan zen Artearen Historia ikastera; 1952an Suitzan jarraitu zuen bere bigarren hezkuntza Mont Olivet ikastetxean, Lausanan, bere aita Kolonbiako Errepublikako presidente Roberto Urdaneta Arbelaezek Suitzan enbaxadore izendatu ondoren; Kolonbiara itzuli zenean, Bogotako Alvernia ikastetxean amaitu zuen batxilergoa.[5]

Fernando Ospina Hernandez ingeniariarekin ezkondu zen 1954ko urtarrilaren 24an, Espiritu Santuaren kaperan, Bogotan.[6] Ospina Duque senar-emazteak 1954ko neguan New York hirira (AEB) joan ziren eztei-bidaiarako, eta bi urtez egon ziren Lexington hirian, Fernando Ospina Hernándezek Virginia Military Institute VMIn maisutza aurreratu zuen bitartean, Olga Duque Palma ingelesa ikasten ari zen.[7] Ikasketak amaitutakoan, Kolonbiara itzuli ziren eta familia osatu zuten. Familia horretatik 6 seme-alaba jaio ziren: "(...) Bertha Olga, Francisco, Fernando Mauricio, Diego Dario, Carolina eta Ximena Ospina Duque. (...) ".[8]

1968ko urtarrilean Bogotako Santo Tomas Unibertsitatean[9] sartu zen Zuzenbidea ikastera. Emakume bakarra izan zen, ezkondua eta sei seme-alabekin; 1973ko irailaren 5ean graduatu zen, Zuzenbide Konstituzionalean espezializatuz.[10]

Ibilbide publikoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

C Urdina eta Ganberaren ordezkaria Cundinamarcatik

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Politikari kontserbadore talde batekin (Augusto Ramirez Ocampo, Anibal Fernandez de Soto, Carlos Alban Holguín, Dolly Betancourt de Suárez, Haydé Durán de López) C Azul izeneko talde bat osatu zuten, eta Kolonbiako Ordezkarien Ganberan Cundinamarcako ordezko ordezkari izendatu zuten 1970-1974 eperako.[11] 1972ko uztailaren 20an hartu zuen kurula, 1974ko uztailaren 19ra arte. Konstituzio-gaiez arduratzen zen Lehen Batzordeko kide izan zen, eta hainbat proiektu bultzatu zituen, batez ere Errepublikako Presidenteordetzaren sorrera eta 1988an argitaratutako “Estatuaren Antolakuntzaren Egiturazko Aldaketak” liburuan garatu eta azaldutako nahitaezko botoa.[12]

Huilako gobernadore

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Olga Duque de Ospina, komunikabideei emandako hitzaldian, gobernadore gisa.

1974an, Huilako gobernadore izendatu zuen Alfonso Lopez Michelsen presidenteak, eta kargu hori bete zuen lehen emakumea izan zen; 1974ko irailaren 7tik 1975eko martxoaren 5era jardun zuen eginkizun horretan.[13][14] Bera bezala, bere aita, Maximiliano Duque Gómez (1929-1930) eta neba, Maximiliano Duque Palma (1966-1968), Huilako gobernadoreak izan ziren; ikuspegi horretatik, Olga Duquek eragin honi buruz hitz egiten zuen: "Beti sentitu izan nuen politikarako egina nengoela, zeinetan nire aitaren ondoan bizi izan nintzen, lanbidez medikua eta bokazioz politikaria baitzen".[15]

Olga Duquek gobernadore gisa planteatu zituen helburu garrantzitsuenak honako hauek izan ziren, besteak beste: bide-azpiegitura, Kolonbia hegoaldea eta Brasil lotuko zituen errepidearen proiektua, Neiva eta San Vicente del Caguán arteko errepidearen eraikuntza. Era berean, hezkuntza-programak bultzatu zituen, eta bere gobernuan Saileko Eskola Normal Mistoa sortu zen.

Bere aginte aldia bukatzean, gobernadore ohiak honela esan zuen:

“Nire eginbeharra bete izanaren kontzientzia lasaiarekin noa. Lanean minutu bat ere ez nuen aurreztu nire Sailean. Hitzemandako leloa bete nuen: elkarrizketa eta lana. Onartzen dut kapitulu berri bat idatzi nuela Huila departamenduaren historian. (…)”[16]

NBE

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Huilako Gobernadore gisa amaitu ondoren, handik gutxira, 1975eko irailaren 3ko 1821 Dekretuaren bidez, New Yorkeko Nazio Batuen Erakundearen Batzar Orokorraren Hogeita hamargarren Ohiko Bilkuretan Kolonbiako ordezkaritzarekin integratzeko Aparteko eta Osoko Enbaxadore bezala izendatua izan zen, 1975eko irailaren 16tik abenduaren 17ra bitartean.

Kargu hori errepikatu zuen enbaxadore gisa 1997an, irailaren 17ko 2313 Dekretuaz izendatua, Nazio Batuen Erakundearen Batzar Nagusiaren Ohiko Berrogeita hamargarren Bigarren Aldira joateko.[17]

Cajanaleko zuzendari nagusia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Olga Ospinako Dukea, NBEren aurrean enbaxadore.

Belisario Betancur presidenteak izendatu zuen Caja Nacional de Previsión Social (Cajanal) erakundeko zuzendari nagusi, eta 1982ko irailaren 21etik 1985eko abuztuaren 28ra bete zuen agintaldia.[17]

Erakunde horrek krisi larria bizi zuen, batez ere ustelkeriagatik, pentsiodunei ez ordaintzeagatik. Karguaz jabetu zenean, lau egunera, CAJANALeko funtzionario lotsagabe batzuen desfalko-lana bertatik bertara ikustea erabaki zuen, pentsiodunez mozorrotuta eta makila eskuan, ileorde urdin bat, betaurreko handiak eta beroki zahar bat jantzita. Ilara luzeak egin zituen, hainbat langilerekin hitz egin zuen, eta funtzionarioen erosketa nola egiten zen ikertu zuen, hauek pentsioak lortu edo arindu zitzaten. Aintzat hartu zituen ustelak zirenak, eta bere bulegora iristean kargutik kendu zituen. Lehen garaipen horrekin zoriondu zuen Betancur presidenteak, eta garaiko prentsak bere jarrera goraipatu zuen.[18]

Era horretan, Olga Duquek pixkanaka atera zuen CAJANAL bere zailtasunetatik, eta hori agerian geratu zen 1984ko martxoan, atzeratutako pentsioak ordaintzen hasi zenean, egoitza administratibo eta medikoak eskuratu eta hobetu zirenean, hirugarren adineko pazienteen arreta hobetu zenean, besteak beste.

Olga Duque de Ospina bere CAJANALeko bulegoan.

Bere esaldi ospetsuak,

“Ez eman urte gehiago bizitzari, baizik eta bizitza gehiago urteei”,

agerian uzten zuen hirugarren adinari buruzko ardura eta dedikazioa, leku garrantzitsua eman baitzion kudeaketak iraun zuen bitartean, hala nola hirugarren adinekoentzako aisialdi programa sortzea, non hobespenen araberako jarduerak egiten ziren. Olga Duquek irakasleak kontratatu zituen zeregin bakoitzerako, , besteak beste, musika, poesia, eskulanak, pintura, historia, ileapaindegia, dekorazioa, bizkotxogintza. Horrez gain, literatur eta musika solasaldiak antolatu zituen. Programa Bogotan sortu zen, horretarako egokitu zen etxe bat erosita, baina herrialde osoan inplementatuz joan zen, Kolonbiako hirugarren adinekoen onurarako.[19]

Olga Duquek porrot egiteko zorian zegoen erakunde bat jaso zuen, baina bere zuzendaritzapean berreskuratu, antolatu eta onbideratu egin zen. Horregatik, pentsiodunek, gobernuak eta iritzi publikoak haren lan handia aintzatetsi zuten, sari, omenaldi eta aintzatespen ugarirekin. Oso garrantzitsua izan zen pentsiodunek, CAJANALeko langileek eta hainbat buruzagi politikok antolatutako oturuntza. Bertan izan ziren, besteak beste, Carlos Lleras Restrepo, Álvaro Gómez Hurtado, Virgilio Barco Vargas eta Alfonso López Michelsen, Tendama Hoteleko Areto Gorria betez.[20]

Senatari

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Errepublikako Senatuan 1978-1982 aldian izan zuen lehen esperientzia, eta Huilako Hauteskunde Barrutiak aukeratu zuen. Huilako Departamenduak, Caquetáko Intendentziak eta Amazonaseko Komisariak osatzen zuten barruti hori. Hirugarren Batzorde Konstituzionalean parte hartu zuen, gai ekonomikoez arduratzen zena, eta handik laguntzak lortu zituen Kolonbiako hainbat eskualdetarako azpiegitura-lanetarako.[21] Errepublikako Senatuan izan zuen bigarren parte-hartzea, 1986-1990 epealdi konstituzionalerako, legegintzaldi horretan Senatura iritsi zen emakume bakarra izan zen, 1970-1974 epealdian bere amaginarreba Bertha Hernandez de Ospina senatari bakarra izan zen modu berean.[22] Hartutako arduraz jabeturik, Ospinako Dukea senatariak zera adierazi zuen:

“Niri ez dit ihes egiten Senatura iristen den emakume bakarra izateko konpromisoa; izan ere, han Kolonbiako emakume guztiak ordezkatzea tokatzen zait, baina bereziki emakume huildarra. Nik neure buruari azaltzen diot: borroka egin dut, bizitzan ezer ez zait erraza izan, aitzitik, bizitza beti izan dut Alzate Avendañok esan bezala, kontrako alderdirik korapilatsuena bezala. Oso matxista den sail batean nagusitu izana, gizonezkoekin aurrez aurre borrokatzen, hori garrantzitsua izan da. Gizon horiek ikusi naute haiekin edo haien kontra toki berean, eta normala da horrek prestigioa eman izana”.[22]

Senatari gisa, Errepublikako Presidenteordetza sortzeari buruzko bere proiektuan tematu zen, beste ekimen batzuk bultzatzeaz gain, hala nola presidentetza-aldia 4 urtetik 6 urtera luzatzea, presidente ohiei Senatuan bizi osorako aulkia sortzea, besteak beste. Errepublikaren Kongresuan aurkeztutako proiektuak 1988an argitaratutako “Estatuaren Antolamenduaren Egiturazko Aldaketak (Cambios Estructurales en la Organización del Estado”) liburuan garatu eta azaltzen dira. Olga Duquek, herriari bere ekarpena egin eta laguntzea erabakita, zera pentsatzen zuen:

“Boterea bilatzen dut jendeari zerbitzatzeko; arazo eta behar batzuk konpontzeko”.[12]

Senatari izan zen garaian (1986-1990) birritan izan zen Neivako Kontseilurako zerrendaburu, eta 1986-1988 eta 1988-1990 aldietarako hautatu zuten. Bietan karguaz jabetu zen, baina Errepublikako Kongresuan zituen ardurengatik bere ordezkoek kargua betetzea erabaki zuen.[23] 1991ko Konstituzio Politikoa baino lehen, jarduneko Kongresistek herri-hautapeneko eskualde-karguak izan zitzaketen, baina ez aldi berean.

Notario

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Virgilio Barco presidentearen gobernuaren amaieran, Bogotako Zirkuluko Seigarren Notarioa izendatu zuten, eta 1990eko otsailaren 12an hartu zuen kargua, 1995eko azaroaren 14ra arte.[17] Notariotzaren modernizazioagatik nabarmendu zen, Eskritura Publikoaren sistematizazioan eta Erregistro Zibil elektronikoa eramanez, herrialde osoko notarioen eskubideak bilatu eta defendatzeko prestutasunaz gain. Era berean, notarioen gremioaren buru izan zen, herrialde osoko notarioentzako onurak eta eskubideak bilatzeko.

Hezkuntza ministro

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1996ko uztailaren 16ko 1239 Dekretuaren bidez izendatu zuten Hezkuntza ministro.[17] Ministerio horren kudeaketan, hezkuntzako aurrekontu nazionala eman, gehitu eta indartu zuen, sektore horrek bizi zuen krisia pixka bat murrizten lagunduz; profesionalei bekak sortzen lagundu zien; erabateko dedikazioa zuten irakasleak sartu zituen; lehen hezkuntzako eskolei eta erdi-mailako hezkuntzako ikastetxeei testuak, kartillak eta ordenagailuak eman zizkien; Internet udal hezkuntza-erakundeetan ezartzeko ekimenak sustatu zituen, besteak beste.[24] Era berean, funtsezko proiektuen artean izan zituen balioak, hiritartasuna eta familia berreskuratzea. Gainera, Hamar Urteko Hezkuntza Planarekin aurrera jarraitu zuen, eta 1996ko abenduaren 4an eta 5ean egindako Lehen Hezkuntza Foro Nazionalaren buru izan zen. Foro horretan, 1997-2008 aldian Kolonbiako hezkuntza-politiken bidea ezarri zen.[25]

Olga Duque ministroak, Hezkuntzaren Hamar Urteko Plana prestatzeko Foroaren amaieran emandako hitzaldian, hezkuntzak gizartean duen garrantzia azaldu zuen:

“Hezkuntzaren zentzu soziala barneratzeko, komeni da onartzea eskola ez dela hezkuntza-esparru bakarra, baizik eta funtzio hori espazio eta denbora sozial guztietan betetzen dela, denok hezten baitugu eta denok ikasten baitugu. (…) Hezi eta ikasi egiten dugu ongi erabiltzen dugunean eta aberastasun naturalak, ekologikoak eta demografikoak zaintzen ditugunean; gai publikoetan aktiboki parte hartzen dugunean eta norbanakoen eta taldeen portaerak arautzen dituzten arauak betetzen ditugunean. (…)”[26]

Hezkuntza ministro karguari uko egin zion eta Gobernu Nazionalak 1996ko abenduaren 23ko 2333 Dekretuaren bidez onartu egin zuen.[17]

Bere bizitza politikoa eta publikoa alde batera utzita, Bogotako Historia Akademian, Kolonbiako Gizarte Bolivarianoan eta C.E.C. Centro de Estudios Colombianos-en aritu zen hizlari eta kide gisa.

Komunikabideak eta argitalpenak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Olga Duque de Ospina Diario del Huila egunkariaren Zuzendaritzan sartu zen hedabideetan 1975eko maiatzean, aitak eta nebak sortutako egunkarian.[27] Era berean, iritzi-zutabeak argitaratzen ditu Kolonbiako zenbait egunkaritan, besteak beste, La República (Mariano Ospina Pérez aitaginarrebak sortua) eta Diario del Huila egunkarian bertan, interes nazionaleko gaiei buruz, hala nola kultura, politika eta bidaiak. 1998. urtean Diario La Nación egunkariko akziodun bihurtu zen, eta zuzendariorde lanetan hasi zen.[28]

Era berean, 1988an, "Cambios Estructuras en la Organización del Estado" liburua argitaratu zuen, biltzarkide gisa aurkeztu zituen planteamendu, proposamen eta proiektuei buruzkoa, eta 2005ean Planeta argitaletxearekin "Con Carácter" autobiografia argitaratu zuen, bere bizitzako eta Kolonbiako historiako gertaerarik nabarmenenak eta garrantzitsuenak kontatuz.

Era berean, “Olga Duque de Ospina La mujer más importante del siglo XX” liburua argitaratu zen. Bertan, Diego eta Ximena Ospina Duque bere seme-alabak, ikertzaile huildar talde batekin, Olga Duqueren bizitza osoan zehar ibilbide osoa aurkezten dute, haurtzarotik hasita, bere esperientzia ezberdinak, bere prozesu eta ikaskuntzak, bere familia, ibilbide politikoa,komunikabideetan izandako sartu-irtena, bizitza publiko eta soziala, ekarpen akademikoak, bidaiari eta bildumazale arima, bizitza zoragarri eta zorabiagarria, betiere bere eskualdeari Huila eta Kolonbia osoari ekarpenak eginez.

Bizitza pribatua

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

“Frisoladak”

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Olga Duque de Ospina Felipe Lopez Caballerorekin frisolada batean.

Olga Duque de Ospinak Mariano Ospina Perez eta Bertha Hernandez de Ospina aita-amaginarrebengandik jaso zituen Bogotako La Soledad auzoko bere etxean (gero Mariano Ospina Perez Fundazioaren egoitza) egiten zituzten frijoladak, gertuko lagun eta politikariak gonbidatuta. Olga Duquek urte luzez jarraitu zuen tradizio horri, Antiokian horrela deituriko “frisoladak” deitu baitzien, bere legatu eta jatorri antiokiarrekoa.[29]

Zalantzarik gabe, ukitu pertsonalarekin eta estilo propioarekin, "frisolatuak" herrialdeko gertaera sozial garrantzitsuenetakoak bihurtu ziren, eta bertan gonbidatu zituen presidente ohiak, politikariak, militarrak, diplomazialariak, artistak, kazetariak, enpresaburuak, Eliza katolikoko goi mailako hierarkak eta Kolonbiako bizitza publikoko pertsona garrantzitsuak.[30]

Adiskidetasun eta anai-ahizpatasun espazio horretan bizikidetza ideologiko eta soziala, elkarrizketa entretenigarriak, topaketa atseginak eta istoriorako uneak izan ziren.

Etxean egindako menu osoa hainbat platerek osatzen zuten, baina protagonistak Huilako Algeciras eskualdeko “bola gorria”, frijoleak ziren. Dena Chambako (Tolima) buztinezko erretiluetan, plater eta kazola errusiarretan zerbitzatzen zen.[30] Bileran bat-batekotasunak eta distentsioak gonbidatu bakoitzari plater bat hartzeko aukera eman zioten, eta anfitrioiak bakoitzari zerbitzatzen zion, esertzeko edozein leku aukeratzen zuten, eta horri esker denen artean hitz egin ahal izan zuten, baita kontraesan ideologiko eta politikoa zutenen artean ere.

“Frisolada” famatu horietako bakoitza Kolonbiako egunkari eta aldizkari sozial ezagunenek argitaratu zuten.

Heriotza

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bogotan hil zen, 2019ko irailaren 16an, 89 urte zituela. Kolonbiako Alderdi Kontserbadorearen sare sozialen bidez baieztatu zuten heriotza:

« "Olga Duque de Ospina ministro ohi eta kongresista ohiaren heriotza deitoratzen dugu, emakume askori bidea ireki zien kontserbadore handi bat. Bakea bere hilobian". »
Kolonbiako Alderdi Kontserbadorea

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ Semana. «Murió Olga Duque de Ospina a sus 89 años» Murió Olga Duque de Ospina a sus 89 años.
  2. ↑ Tiempo, Casa Editorial El. (16 de septiembre de 2019). «Falleció la dirigente conservadora Olga Duque de Ospina» El Tiempo.
  3. ↑ Olga Duque de Ospina La Mujer Huilense más importante del siglo XX. Bogotá: Ed. Panamericana, diciembre 2016. Pp. 5, 131.
  4. ↑ Moreno Calderón (2016): 17.
  5. ↑ Moreno Calderón (2016): 23-24.
  6. ↑ Duque de Ospina, Olga. Con Carácter. Op. cit., Pp. 85.
  7. ↑ Moreno Calderón (2016): 30-32.
  8. ↑ Duque de Ospina, Olga. Con Carácter. Op. cit., Pp. 28.
  9. ↑ Salas Ortiz (2016): 130.
  10. ↑ Moreno Calderón (2016): 34.
  11. ↑ Duque de Ospina, Olga. Con Carácter. Op. cit., Pp. 99.
  12. ↑ a b Salas Ortiz (2016): 138.
  13. ↑ Ramírez Bahamón (2016): 172-175.
  14. ↑ Moreno Calderón (2016): 36.
  15. ↑ Salas Ortiz (2016): 129.
  16. ↑ Salas Vargas (2016): 249.
  17. ↑ a b c d e Moreno Calderón (2016): 37.
  18. ↑ Duque de Ospina, Olga. Con Carácter. Op. cit., Pp. 138.
  19. ↑ Ramírez Bahamón (2016): 186.
  20. ↑ Ramírez Bahamón (2016): 178-188.
  21. ↑ Salas Ortiz (2016): 139.
  22. ↑ a b Salas Ortiz (2016): 149-150.
  23. ↑ Salas Ortiz (2016): 150.
  24. ↑ Ramírez Bahamón (2016): 199-201.
  25. ↑ Ramírez Bahamón (2016): 205
  26. ↑ Salas Vargas (2016): 264.
  27. ↑ López Bedoya (2016): 217.
  28. ↑ López Bedoya (2016): 223.
  29. ↑ Duque de Ospina, Olga. Con Carácter. Op. cit., Pp. 117.
  30. ↑ a b Salas Vargas (2016): 273.

Bibliografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Olga_Duque_de_Ospina&oldid=9926971"(e)tik eskuratuta