Edukira joan

Amonio kloruro

Wikipedia, Entziklopedia askea
Amonio kloruro
Formula kimikoaClH4N
SMILES kanonikoa2D eredua
MolView3D eredua
KonposizioaNitrogeno, hidrogeno eta kloro
Motakloruro
Ezaugarriak
Dentsitatea
1,53 g/L (20 °C)
Disolbagarritasuna37 g/100 g (ur, 20 °C)
Fusio-puntua337,6 °C
Irakite-puntua520 °C (101,325 kPa)
Sublimazio-tenperatura350 °C
Formazio entalpia estandarra−314,2 kJ/mol
Lurrun-presioa1 mmHg (161 °C)
Masa molekularra53,003227 Da
Erabilera
ElkarrekintzaTransient receptor potential cation channel, subfamily A, member 1 (en) Itzuli
Arriskuak
NFPA 704
0
2
0
Gutxieneko dosi hilgarria
Batezbesteko dosi hilgarria
Denboran ponderatutako esposizio muga10 mg/m³ (10 h, Australia, Belgika, Frantzia, Islandia, Hego Korea, Mexiko, Zeelanda Berria, Polonia, Herbehereak, Erresuma Batua, Ameriketako Estatu Batuak)
3 mg/m³ (, Suitza)
Denbora laburreko esposizio muga20 mg/m³ (Australia, Belgika, Hego Korea, Mexiko, Zeelanda Berria, Polonia, Erresuma Batua)
10 mg/m³ (Errusia)
Eragin dezakeammonium chloride exposure (en) Itzuli
Identifikatzaileak
InChlKeyNLXLAEXVIDQMFP-UHFFFAOYSA-N
CAS zenbakia12125-02-9
ChemSpider23807
PubChem25517, 12820921, 518533 eta 21924987
Gmelin31206
ChEBI10120
ChEMBLCHEMBL1200939
RTECS zenbakiaBP4550000
ZVG1460
DSSTox zenbakiaBP4550000
EC zenbakia235-186-4
ECHA100.031.976
CosIng31857
MeSHD000643
RxNorm712
UNII01Q9PC255D
NDF-RTN0000146891
KEGGD01139 eta C12538

Amonio kloruora konposatu ez-organikoa da NH4Cl formula duena. Uretan oso disolbagarria den solido zuri kristalinoa da. Naturan salammoniac minerala osatzen du. Eskualde bolkanikoetan agertzen da fumarolen inguruko harri bolkanikoetan agertzen da.

Amonio kloruroaren lehen aipamena Txinakoa da K.a. 554. urtekoa. Erromatarren garaian ere ezaguna zen. Pliniok sal Hamoniaco izeneko gatza aipatzen du esanez zapore txarra duela baina medikuntzan oso erabilgarria dela[1].

Denbora luzean zehar salamoniac delakoa Erdialdeko Asiako Tarim arroko gatz-depositoetatik lortu zen batez ere[2]. Geroago, Europan erabiltzen hasi zena nagusiki Veneziako merkatariek ekartzen zuten, Egiptoko basamortuetatik ekartzen zen gernutik eta simaurretik erauzita. Antzeko maneran hasi zen lortzen Europan bertan errenazimendutik aurrera[2].

XVIII. mendearen bukaeran indutrialki produzitzen hasi zen. Bi modutan egiten zen: hondakin organikoetan sortutako amoniakoa azido klorhidrikoarekin erreakzionatu edo ikatzaren distilazioan sortutako amonio karbonatoa azido berarekin tratatuz.

Egungo produkzio industrialak sodio karbonatoa produzitzeko Solvay prozesua baliatzen du. Izan ere produktuetako bat da[3].

CO2 + 2 NH3 + 2 NaCl + H2O → 2 NH4Cl + Na2CO3

Laborategian amoniakoa azido klorhidrikoarekin tratatuz lortzen da.

NH3 + HCl → NH4Cl

Berotzean sublimatu egiten dela ematen du baina errealitatean deskonposatu egiten da amoniakoa eta hidrogeno kloruroa sortuaz.

NH4Cl → NH3 + HCl

Amonio kloruroa sodio hidroxidoaren moduko base sendo batekin erreakzionatzen du amoniakoa isuriz.

NH4Cl + NaOH → NH3 + NaCl + H2O

Amonio kloruroak metal alkalinoen karbonatoekin erreakzionatzen du tenperatura altuetan amoniakoa eta metalaren kloruroa emanez.[3]

2 NH4Cl + Na2CO3 → 2 NaCl + CO2 + H2O + 2 NH3

Amonio klorurozko % 5eko ur-disoluzioaren pHa 4,6 ea 6,0 bitarteakoa da.

Uretan disolbatzean oso erreakzio endotermikoa gertatzen da.

Amonio kloruroaren erabilera nagusia ongarrien nitrogeno-iturria izatea da. Gutxi gorabehera mundu produkzioaren % 90ak helburu hori du[4].

Medikuntzan espektoratzaile moduan usatzen da.

Salamoniac izenarekin sukaldaritzan eta elikagai-gehigarri moduan erabiltzen da[5]. Europar Batasunearen E510 E zenbakia du[6]. Legamien elikagai gisa eta azidifikatzaile moduan baliatzen da okintzan.

Laborategian bainu hotzak aplikatzeko erabili izan da uretan disolbatzean eragiten duen erreakzio endotermikoarengatik[7].

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. Plinio Segundo, Cayo. (1629). Historia Natural.Traducción de Gerónimo de Huerta. .
  2. a b Multhauf, Robert P.. (1965). «Sal Ammoniac: A Case History in Industrialization» Technology and Culture 6 (4): 569–586.  doi:10.2307/3101750. ISSN 0040-165X. (Noiz kontsultatua: 2021-01-02).
  3. a b Wiberg, Egon.. (2001). Inorganic chemistry. (1st English ed.. argitaraldia) Academic Press ISBN 0-12-352651-5. PMC 48056955. (Noiz kontsultatua: 2021-01-02).
  4. The Merck index : an encyclopedia of chemicals, drugs, and biologicals.. (Fifteenth edition. argitaraldia) ISBN 978-1-84973-670-1. PMC 824530529. (Noiz kontsultatua: 2021-01-02).
  5. Food additives data book. (2nd ed. argitaraldia) Wiley-Blackwell 2011 ISBN 978-1-4443-9774-1. PMC 729731843. (Noiz kontsultatua: 2021-01-02).
  6. (Ingelesez) Union, Publications Office of the European. (2004-01-29). «CELEX1, European Parliament and Council Directive No 95/2/EC of 20 February 1995 on food additives other than colours and sweeteners» op.europa.eu (Noiz kontsultatua: 2021-01-02).
  7. Boyle, null. (1667-05-30). «A new Frigorifick experiment shewing, how a considerable degree of cold may be suddenly produced without the help of snow, ice, haile, wind, or niter, and that at any time of the year» Philosophical Transactions of the Royal Society of London 1 (15): 255–261.  doi:10.1098/rstl.1665.0106. (Noiz kontsultatua: 2021-01-02).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]