Jump to content

Ruhollah Khomeini

Tikang ha Wikipedia
Diri angay igkalipat kan Ali Khamenei
Gran Ayatollah

Sayyid Ruhollah Khomeini
سید روح‌الله موسوی خمینی
Hi Ruhollah Khomeini
Syahan nga Supremo nga Namumuno han Iran
Ha puwesto
11 Pebrero 1979 – 3 Hunyo 1989
Mangulo Abolhassan Banisadr
Mohammad-Ali Rajai
Ali Khamenei
Primer Ministro Mehdi Bazargan
Mohammad-Ali Rajai
Mohammad-Javad Bahonar
Mohammadreza Mahdavi Kani
Mir-Hossein Mousavi
Gin-unahan ni Mohammad Reza Pahlavi
nga namumuno hin estado
Ginsundan ni Ali Khamenei
Personal nga mga detalye
Natawo 24 Septyembre 1902(1902-09-24)[1][2][3][4][5]
Khomeyn, Iran
Namatay 3 Hunyo 1989 (edad 86)
Tehran, Iran
Lugar hin pahuwayan Mausoleo ni Ruhollah Khomeini
Nasyonalidad Irani
(Mga) Asawa Khadijeh Saqafi (k. 1929)
Mga anak Mostafa
Zahra
Sadiqeh
Farideh
Ahmad
Pirma
Websayt www.imam-khomeini.ir
Título Gran Ayatollah
Personal
Relihiyon Islam
Denomination Duodecimo nga Shīʿā[6][7][8]
Jurisprudence Ja'fari
Creed Usuli
Notable idea(s) Bag-o nga pagbandilyo han Pagbantay
Notable work(s) Ika-Kap-atan nga Hadith, Kashf al-Asrar, Tahrir al-Wasilah, Islamiko nga Kagamhanan
Alma mater Qom nga Seminaryo
Teachers Ayatollah Seyyed Hossein Borujerdi
Mga Estilo ni
Ruhollah Khomeini
Kasarigan nga Estilo Eminente nga marji' al-taqlid, Ayatullah al-Uzma Imam Khumayni[9]
Estilo ha pagyakan Imam Khomeini[10]
Estilo ha relihiyon Ayatullah al-Uzma Ruhollah Khomeini[10]

Hi Sayyid Ruhollah Mostafavi Mūsavi Khomeini o kundi man Ruhollah Jomeini (Pinersa سید روح‌اللّه مصطفوی موسوی خمینی, Pinersa nga pagluwas: [ruːholˈlɑːhe muːsæˈviːje χomeiˈniː], 24 Setyembre 1902 – 3 Hunyo 1989) nga kilalado liwat ha Katundan nga Kalibotan nga Ayatollah Khomeini,[11] usá nga Irani nga politiko ngan klerigo o namumuno ha relihiyon. Hiyá an nagtukod han Republika Islamika han Iran ngan namuno han 1979 nga Irani nga Rebolusyon, nga nagdangat han pagtanggal tikang ha poder han kataposán nga Shah han Iran nga hi Mohammad Reza Pahlavi, ngan an kataposan han 2,500 ka tuig nga monarkiiya Persiano. Sunod han rebolusyon, hi Khomeini amo an nagin Supremo nga Lider o Supremo nga Namumuno, usá nga posisyon nga ginhimo dida han batakan-balaod han Republika Islamika nga amo an gihataasi hin ranggo nga otoridad ha politika ngan relihiyon han nasod, nga diin iya ini ginkaptan kutob han iya kamatay. Ginsundan hiya ni Ali Khamenei han 4 Hunyo 1989.

Natawo hi Khomeini han 1902 ha Khomeyn, ha yana nga lalawigan han Markazi han Iran. Ginpatay an iya amay han 1903 han lima ka bulan pa la hi Khomeini.[12] Nagtikang hiya pag-aram han Quran ngan han Pinersa nga yinaknan tikang hin pagkabata ngan ginbuligan hiyá han iya pag-aram ha relihiyon han iya mga urupod, upod han patod han iya iroy ngan magurang nga bugto nga lalaki.

Hi Khomeini usá nga marja ("kuruhaon hin pagsunod o pagsubad") ha Imamismo nga Shia Islam, usá nga Mujtahid o kundi man faqih (usá nga experto ha Sharia) ngan nagsurat hin labaw hin 40 nga mga libro, kundi kilalado hiya tungod han iya mga ginbuhat ha politika. Mga 15 ka tuig hiyá ha gawas han nasod ha exilio tungod han iya pagtipa han kataposán nga shah. Ha iya mga pagsurat ngan mga pagwali, iya ginpadukwag an teoriya han welayat-el faqih, an "Pagbantay han Islamiko nga Magbabalaod (kleriko o relihiyoso nga kagamhanan)", nga maglakip hin theokratiko nga pagdumara ha politika hin Islamiko nga mga magbabalaod. Iní nga prinsipyo (bisan man kun diri kilalado han darudako nga publiko ugsa han rebolusyon),[13][14] gindugáng dida han bag-o nga Iranyano nga konstitusyon[15] katapos iní ginbutáng hin referendum.[16] Sumala han The New York Times, gintawag ni Khomeini an demokrasya nga baga hin prostitusyon.[17] Gindedebate kon an mga ideya ni Khomeini naangay hit demokrasya ngan kun naghunahuna ba hiya nga magin demokratiko an Republika Islamika.[18] Hiya an Man of the Year han 1979 han Time magazin tungod han iya impluwensya ha internasyonal nga larangan,[19] ngan ginpahayag nga hi Khomeini amo an "virtual nga nawong han Shia nga Islam ha kultura han katawhan han Katundan".[20] Han 1982, naka-eskapo hiya hin usá nga paningkamot hin kudeta militar.[21] Kilalado liwat hi Khomeini tungod han iya suporta han mga nannguha hin hostage dida han krisis hin hostage ha Iran,[22] an iya fatwa nga nagpatawag hin pagpatay han British nga Indyano nga nobelista nga hi Salman Rushdie,[19][23] ngan han iya pagtawag han Estados Unidos nga "Dako nga Satanas" ngan han Soviet Union nga "Gurugutiay nga Satanas."[24] Gin-criticize hi Khomeini tungod hiní nga mga buhat ngan han pagtalapas han mga katungod hin katawhan han mga Iranyano (upod an iya pagtugon hin pagpabitay hin mga yukot nga priso ha politika, mga kriminal hin gera ngan mga bihag han Iran–Iraq War).[25][26][27][28][29]

Gindayaw gihapon hiyá nga "usá nga karismatiko nga namumuno hin dako nga pagkapopular",[30] usá nga "kampeon hin Islamico nga pagkabanhaw" hin mga Shia nga iskolar,[20] nga naningkamot nga magtukod hin mag-upay nga mga relasyon ha mga Sunni ngan mga Shia,[31] ngan usá nga dako nga nagpadukwag ha teoriya politika ngan estratehiya ha politika nga populista nga relihiyoso-hin-paglantaw.[32][33] Ginkaptan ni Khomeini an titulo nga Gran Ayatollah ngan opisyal hiya nga tinatawag nga Imam Khomeini ha sulod han Iran[34] ngan han mga naugop ha iya ha langyaw.[10] Ha iba, tinatawag hiya nga Ayatollah Khomeini.[35] Ha Iran, an iya lubnganan nga gintabonan hin cupola nga bulawan ha sementeryo han Behesht-e Zahrāʾ ha Tehran nagin usá nga santuaryo para han mga nasunod ha iya,[36] ngan ha balaod ginkikita hiya nga "diri-malalabtan", ngan ginsisirotan an mga Iranyano nga nainsulto ha iya.[37][38]

Mga pinambasaran

[igliwat | Igliwat an wikitext]
  1. ↑ DeFronzo 2007, p. 287. "natawo 22 Septyembre 1901..."
  2. ↑ "History Of Iran Ayatollah Khomeini – Iran Chamber Society". Iranchamber.com. Ginkuhà 5 Enero 2013.
  3. ↑ "Khomeini Life of the Ayatollah By Baqer Moin". The New York Times. Ginkuhà 19 Enero 2012.
  4. ↑ "Imam Khomeini Official Website | پرتال امام خمینی". harammotahar.ir. Ginhipos tikang han orihinal han 2016-05-03. Ginkuhà 9 Marso 2012.
  5. ↑ Karsh 2007, p. 220. "Natawo han 22 Septyembre 1901
  6. ↑ Bowering, Gerhard; Crone, Patricia; Kadi, Wadad et al., eds. (28 Nobyembre 2012). The Princeton Encyclopedia of Islamic Political Thought. Princeton University Press. p. 518. ISBN 9781400838554. 
  7. ↑ Malise Ruthven (8 Abril 2004). Fundamentalism: The Search For Meaning: The Search For Meaning (reprint ed.). Oxford University Press. p. 29. ISBN 9780191517389. https://archive.org/details/fundamentalismse00ruth. 
  8. ↑ Jebnoun, Noureddine; Kia, Mehrdad; Kirk, Mimi, eds. (31 Hulyo 2013). Modern Middle East Authoritarianism: Roots, Ramifications, and Crisis. Routledge. p. 168. ISBN 9781135007317. 
  9. ↑ Constitution of the Islamic Republic of Iran, Chapter 1, Article 1, Constitution of the Islamic Republic of Iran
  10. ↑ 10.0 10.1 10.2 Moin, Khomeini, (2001), p.201
  11. ↑ "Ayatollah Khomeini (1900–1989)". BBC – History. Ginkuhà 20 Hunyo 2013.
  12. ↑ Reich, Bernard (1990). Political Leaders of the Contemporary Middle East and North Africa: A Biographical Dictionary. Westport, CN: Greenwood Press. p. 310. ISBN 9780313262135. https://books.google.co.uk/books?id=3D5FulN2WqQC&pg=PA310. 
  13. ↑ Abrahamian, Iran, (1982) p. 478–9
  14. ↑ Hamid Algar, 'Development of the Concept of velayat-i faqih since the Islamic Revolution in Iran,' paper presented at London Conference on vilayat al-faqih, in June 1988, quoted in "The Rule of the Religious Jurist in Iran" by Abdulaziz Sachedina, p. 133 in Iran at the Crossroads, edited by John Esposito and R. K. Ramazani
  15. ↑ Moin, Khomeini, (2000), p. 218
  16. ↑ "NYU Law: A Guide to the Legal System of the Islamic Republic of Iran". Nyulawglobal.org. Ginhipos tikang han orihinal han 7 Enero 2012. Ginkuhà 16 Disyembre 2011.
  17. ↑ Ibrahim, Youssef M. (31 Hulyo 1988). "The world: Khomeini vs. Hussein; Mideast's Contenders for Nasser's Mantle". The New York Times.
  18. ↑ Political thought and legacy of Ruhollah Khomeini#Democracy
  19. ↑ 19.0 19.1 "TIME Person of the Year 1979: Ayatullah Khomeini". Time. 7 Enero 1980. Ginhipos tikang han orihinal han 2008-11-23. Ginkuhà 22 Nobyembre 2008.
  20. ↑ 20.0 20.1 Nasr, Vali, The Shia Revival, Norton, (2006), p.138
  21. ↑ "Iran Says an Attempted Coup by Army Group Was Foiled". The New York Times. 28 Hunyo 1982.
  22. ↑ "The Mystic Who Lit The Fires of Hatred. 7 Enero 1980". Time. 7 Enero 1980. Ginhipos tikang han orihinal han 2010-09-20. Ginkuhà 19 Marso 2010.
  23. ↑ Marzorati, Gerald, "Salman Rushdie: Fiction's Embattled Infidel". Named Man of the Year in 1979 by American newsmagazine TIME
  24. ↑ Katz, Mark N. (2010). "Iran and Russia". In Wright, Robin B.. The Iran Primer: Power, Politics, and U.S. Policy. United States Institute of Peace. pp. 186. ISBN 978-1-60127-084-9. https://books.google.com/books?id=MDgwl59s_hUC&pg=PA186. 
  25. ↑ Lamb, Christina (4 Pebrero 2001). "Khomeini fatwa 'led to killing of 30,000 in Iran'". The Telegraph. Ginkuhà 23 Hunyo 2017.
  26. ↑ Karsh, Efraim (25 Abril 2002). The Iran–Iraq War: 1980–1988. Osprey Publishing. pp. 1–8, 12–16, 19–82. ISBN 978-1841763712. https://archive.org/details/iraniraqwar00kars. 
  27. ↑ "A list of executed prisoners in 1988 (in Farsi)" (PDF).
  28. ↑ "Iran Focus". Ginhipos tikang han orihinal han 2020-08-06. Ginkuhà 2019-10-23.
  29. ↑ "Iran Human Rights Documentation Center – A Faith Denied: The Persecution of the Baha'is of Iran". Iranhrdc.org. Ginkuhà 9 Marso 2012.
  30. ↑ Arjomand, S.A. "Khumayni." Encyclopaedia of Islam, Second Edition. Brill, 2008.
  31. ↑ Paul Vallely (19 Pebrero 2014). "The vicious schism between Sunni and Shia has been poisoning Islam for 1,400 years – and it's getting worse". The Independent. London. Ginkuhà 2 Marso 2014.
  32. ↑ Ervand Abrahamian, Iran Between Two Revolutions (1982), p. 479
  33. ↑ Persian Mirrors: The Elusive Face of Iran, Elaine Sciolino|quote="Iton nga mga intelektwal nga nasiring nga an mga klerigo angay bumiya ha politika ngan bumalik ngadto han mosque nayakan para kan Satanas."
  34. ↑ Gölz, "Khomeini's Face is in the Moon: Limitations of Sacredness and the Origins of Sovereignty.", Ha Sakralität und Heldentum. Gin-edit ni Felix Heinzer, Jörn Leonhard ngan von den Hoff, Ralf, 229–44. Helden – Heroisierungen – Heroismen 6. Würzburg: Ergon, 2017, p. 230.
  35. ↑ "BBC: Historic Figures: Ayatollah Khomeini (1900–1989)". BBC. 4 Hunyo 1989. Ginkuhà 19 Marso 2011.
  36. ↑ "Ruhollah Khomeini". Encyclopedia Britannica.
  37. ↑ "Iran arrests 11 over SMS Khomeini insults". GlobalPost. Ginhipos tikang han orihinal han 14 Marso 2016.
  38. ↑ "Iran arrests 11 over SMS Khomeini insults: report". The Daily Star. 22 Septyembre 2017. Ginhipos tikang han orihinal han 2017-02-05. Ginkuhà 4 Pebrero 2017.


An Wikimedia Commons mayda media nga nahahanungod han: Ruhollah Khomeini
Ginkuha tikang ha "https://war.wikipedia.org/w/index.php?title=Ruhollah_Khomeini&oldid=7649211"