rexhe
Apparence
Etimolodjeye 1
[candjî]Tayon-bodje latén « exire » (aler foû) avou l’ betchete « ri- » des viebes, çou ki dene on mot avou l’ cawete di codjowaedje « -xhe » des viebes; mot cité dins l’ FEW 3 296a (lére). Å dijh-setinme sieke, exhe egzistéve co come dins li fråze : " Nos èstans bons, francs èt loyåls, èheûs del fine fowaye de Lîdje. " Sourdance : Quatre dialogues de paysans (1631-1636), ramexhnés pa Jean Haust
Viebe
[candjî]Djin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | rexhe |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | rexhoz |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | rexhans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | rexhnut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | rexhrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | rexheu |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | rexhe |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | rexhou |
Ôtes codjowaedjes | sipepieus tåvlea |
rexhe (v. sins coplemint)
- moussî foû.
- Ça fwait ki, assoteymint assez, li Walonreye furlêye ses sôs po ki les Belès Ouves ki rexhèt foû di s’ schô, on n’ ricnoxhe nén k’ c’ est da sinne. — F. André et al, rat. pa L. Mahin, (sourdant a recråxhî).
- C’ esteut ene bele cacaye, ci revey la ; bawaite ! gn aveut tot ki rexheut foû — Jean-François Brackman (fråze rifondowe).
- C’ est teribe les cwantités d’ waermayes ki plént rexhe di Mouze å bea tins. — Jules Waslet (fråze rifondowe).
- (pus stroetmint) moussî foû d’ tere, tot djåzant d’ ene pitite crexhante waide.
- vini å monde, disclôre.
- Il est come èn efant ki vént d’ rexhe. — Motî Gilliard.
- On oû ki vént d’ rexhe. — Motî Pirsoul.
- Cwand vos avoz rexhou, les medcéns ont advierti vos parints k’ vos n’ frîz nén long feu. — Jacques Desmet, On Sånî a pårt.
- bouter rade.
- I rexhént, saiss, po-z awè fini leu bouye pus timpe. — Motî Bal-Germain.
Parintaedje
[candjî]Sinonimeye
[candjî]Sipårdaedje do mot
[candjî]Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Li mot n’ est nén dins : E170
Sipårdaedje do mot
[candjî]w. do Mitan, w. do Levant (Hesabaye)
Ratournaedjes
[candjî]passer di dvins å dfoû
Codjowas
[candjî]rexhe
- indicatif prezintrece, prumire et troejhinme djins do singulî, do viebe « rexhe ».
- suddjonctif prezintrece, prumire et troejhinme djins do singulî, do viebe « rexhe ».
- kimandeu prezintrece, deujhinme djin do singulî, fôme camaerådrece, do viebe « rexhe ».
Ratournaedjes
[candjî]Indicatif prezintrece
Sustantif
[candjî]singulî | pluriyal |
---|---|
rexhe | rexhes |
rexhe femrin
- sitindêye di yebe ki rexhe di tere.
- Ene fråze d’ egzimpe est co a radjouter.
Sinonimeye
[candjî]Ratournaedjes
[candjî]Etimolodjeye 2
[candjî]Addjectif
[candjî]singulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | rexhe | rexhes |
femrin atribut | rexhe | rexhes |
femrin epitete (todi padvant) |
rexhe | rexhès |
rexhe omrin et femrin
- ki grete cwand on l’ djond.
- Su n’réche couviette à broquette,
On boutte leû platnée d’astos,
Pinsèt achîs à purette,
S’qu’il ont strannét lès deux stos !
— Léon Bernus, (ratournant Lafontinne). - Foû d' ene pôve coine di tere k' esteut coriace et rexhe,
Nos tåyes ont fwait l' djårdén pol pô d' tchoi ki ns estans— Louis Lagauche, "L' inmant", Ås walons, (1947), p. 118 (fråze rifondowe).
- Su n’réche couviette à broquette,
Mots vijhéns
[candjî]Mots d’ aplacaedje
[candjî]Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Ratournaedjes
[candjî]Categoreyes :
- Mots do walon
- Walon
- Mots do walon vinant do latén
- Viebes do walon avou l' betchete ri-
- Viebes do walon avou l' cawete -xhe
- Viebes do walon
- Viebes do walon ki s' codjowèt come mete
- Mots do grand Payis d' Nameur
- Mots do Coûtchant walon
- Mots do grand Payis d' Lidje
- Codjowas do walon
- Codjowas do cåzant d' l' Indicatif Prezintrece do walon
- Codjowas do rwaitant d' l' Indicatif Prezintrece do walon
- Codjowas do cåzant do Suddjonctif Prezintrece do walon
- Codjowas do rwaitant do Suddjonctif Prezintrece do walon
- Codjowas d' l' atôtchî do Cmandeu do walon
- Sustantifs do walon
- Addjectifs do walon
- Addjectifs ås cénk cognes ortografikes
- Addjectifs do walon ki l' omrin et l' femrin sont pareys