to-vuq

TOVUQ 'gushti, pati, tuxumi uchun boqiladigan urgʻochi uy parrandasi'. Bir t o v u h h a ham suv kerak, ham don kerak (Maqol). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu ot asli taquq tarzida talaffuz qilingan (Devon, II, 330; DS, 536); keyinchalik oʻzbek tilida birinchi q undoshi gʻ undoshiga, gʻ undoshi oʻz navbatida v undoshiga, a unlisi â unlisiga almashgan: taquq > tagʻuq > tavuq > tâvuq.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

1 Tovuqsimonlar turkumiga mansub, goʻshti, pati va tuxumi uchun boqi-ladigan urgʻochi uy parrandasi. ◆ Sertuxum tovuq. Kurk tovuq. Tovuq katagi. Tovuqning tushiga don kiradi. Maqol . m ◆ ..tong ot-may, tovuqlar qoʻndoqlaridan tushmay, yana ishga tushar edi. M. Ismoiliy, „Fargʻonat“ .o. Donlab yurib, tentirab ketib qolgan to-vuqlar bir mahal joy qidirib, uygacha kirib keldi. K. Yashin, Hamza.

Bir tovuqqa ham suv kerak, ham don kerak Tirikchilik uchun kishiga hamma narsa (koʻp narsa) kerak, degan maʼnodagi maqol. Dumi yulingan tovuqdek q. dum 1. Oyogʻi kuygan tovuqday k oyoq. Ola tovuq somon sochar, oʻz aybini oʻzi ochar Oʻzining yoki yaqinlarining aybini gapirib yuradigan odam haqida aytiladigan maqol.

2 Shu parrandaning goʻshti (ovqat, ma-salliq sifatida). ◆ Tovuqni yesang, bir yeysan, tuxumini yesang, ming yeysan. Maqol . ■■ ◆ Xoli-sa gazoʻchoqqa tovuqlarni dimlab qoʻygan. S. Nurov, „Maysalarni ayoz urmaydi“ .

3 Shu parrandaga nisbatli haqoratni bildiradi. ◆ Bundan koʻra goʻng titganing yaxshi emasmi, keksa tovuq'. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Soʻk meni, kurk tovuq degin!.. A. Qahhor, „Asror bobo“ .

4 Baʼzi qushlarning modasi, makiyon. Dirgʻovulning tovugʻi.

5 shv. Tunda xoʻroz qichqirishi bilan belgilanadigan vaqt. ◆ Bir tovuq oʻtganda yotdik.

6 Muchal yil hisobida oʻninchi yil no-mi. ◆ Uning yili tovuq.

Tovuq yili Muchal yil hisobida oʻninchi yil (q. muchal).

ТОВУҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.