Mixail Morozov

Mixail Vladimirovich Morozov (21-mart 1868-yil Balta, Podolsk viloyati – 1938) – professional inqilobchi, Turkistondagi inqilobiy harakat ishtirokchisi. Tanqidchi, yozuvchi, shoir.

Yer xatlab beruvchi oilasida tugʻilgan. 1888-yilda Odessa maktabini tugatib, Sankt-Peterburgdagi oʻrmon xoʻjaligi institutiga oʻqishga kirgan.

1892-yilda hibsga olingan, ikki yil qamoqda oʻtirgan va 1894-yilda Sharqiy Sibirga surgun qilingan. Morozov XIX asrning 90-yillari boshlarida inqilobiy kurash yoʻliga oʻtgan. 1900-yildan Saratov, Mykolaiv va Bokuda inqilobiy faoliyatga rahbarlik qilgan (1903). Saratov byulleteni tahririyati aʼzosi boʻlgan.

1901-yilda Saratovda „Iskra“ga qoʻshilgan Sotsial-demokratik inqilob qoʻmitasi (mavjud iqtisodchilar guruhidan farqli oʻlaroq) tashkilotchilaridan biri boʻlgan. Keyin Uralskdagi „Uralets“ gazetasiga muharrirlik qilgan va 1903-yilda senzura ruxsat bermagan maqolani chop etgani uchun haydalgan, gazeta esa faoliyatini toʻxtatgan.

1901-yilda RSDLPga qoʻshilgan. 1904-yilda Samarqandga kelib, partiyaning norasmiy organi boʻlgan „Samarqand“ gazetasining muharrir-noshiri boʻlib ishlagan. RSDLP Samarqand sotsial-demokratik tashkilotini tuzgan va unga rahbarlik qilgan. „Samarqand“ gazetasida Morozov bilan birgalikda Samarqand tumani shifokori K. M. Aframovich va yer-soliq qoʻmitasining roʻyhatga olish boʻlimi boshligʻi, muhandis-marketyor N. VA. Chernevskiy ham boʻlgan^[1].

1904-yilda Morozov inqilobiy guruhning rahbari boʻlgan. 1905-yilda u Toshkentda ishchilarning ish tashlashlari, mitinglari va namoyishlariga rahbarlik qilgan, bolsheviklar yoʻnalishidagi sotsial-demokratik guruhni tashkil qilgan. U oʻzbek va tojik mehnatkashlari bilan aloqa oʻrnatgan, ular oʻrtasida inqilobiy tashviqot olib borgan, ularni milliy va ijtimoiy ozodlik uchun Rossiya ishchilar sinfi bilan birgalikda kurashishga undagan. 1906-yilda „Rus Turkiston“ gazetasining muharriri lavozimiga tayinlangan.

1905-yil fevral oyida Samarqandda birinchi ommaviy kutubxona-oʻquv zali tashkil etilgan. Oʻsha yilning noyabr oyida Turkiston bolsheviklarining yirik rahbarlaridan biriga aylangan Morozov Toshkentga koʻchib oʻtgan va u yerda ishchilarning inqilobiy harakatiga rahbarlik qilgan. 1907-yilda Mororzov viloyatdan tashqariga surgun qilinagan, u Sankt-Peterburgga borib joylashgan.

Morozov 1906-yil aprel oyida Stokgolmda boʻlib oʻtgan RSDLPning IV (Birlashma) qurultoyida delegat boʻlib ishtirok etgan. Oʻsha yilning iyul oyida Morozov qamoqqa olingan. Jazoni oʻtab boʻlgach 1908—1911-yillarda jurnalistlar qurultoyi qoʻmitasi aʼzosi boʻlgan.

Odessa (1885), Sankt-Peterburg (1888)dagi inqilobiy harakatlarda qatnashgan. 1891-yilda talabalar harakatida ishtirok etgani uchun Morozov oliy oʻquv yurtlariga kirish huquqlaridan mahrum etilgan holda oʻqishdan haydalgan.

Petrograddagi Oktyabr inqilobi aʼzosi (1917). Inqilobiy guruhlar ittifoqi raisi (1929—1930), Butunrossiya Badiiy va fanlar akademiyasining vitse-prezidenti (1930—1932), tanqidiy-bibliografiya studiyasida badiiy sektor mudiri (1932—1936). ZiF adabiyot boʻlimi muharriri, Davlat Badiiy Akademiyasi aʼzosi.

Morozov Moskvadagi Novodevich qabristonining nekropoliga dafn etilgan^[2]. Toshkent koʻchalaridan biriga Morozov nomi berilgan.

1. ↑ Istoriya Samarkanda. Tom 1 – Abdullaev V. A.^{[sayt ishlamaydi]}Andoza:Недоступная ссылка
2. ↑ „Некрополь Новодевичьего кладбища - Генеалогический форум“ (ru). forum.vgd.ru. Qaraldi: 2023-yil 18-iyul.