Kontent qismiga oʻtish

Kinjal (gipertovush raketa tizimi)

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Ulugʻ Vatan urushidagi gʻalabaning 73 yilligiga bagʻishlangan paradda Kinjal gipertovushli raketasi modeli bilan MiG-31K namoyishi.

9-A-7660 Kinjal[1] (bir qator manbalarda X-47M2 Kinjal[2][3]) — Rossiyaning gipertovushli aviatsiya raketa tizimi. Kompleksning 9-S-7760[4] gipersonik raketalari statsionar obyektlarga ham, yer usti kemalariga ham zarba berishga qodir: samolyot tashuvchilar, kreyserlar, esmineslar va fregatlar[5]. „Vedomosti“ xabar berishicha, Birlashgan aviatsiya korporatsiyasidan olingan maʼlumotlarga koʻra, bu Iskandar majmuasining aviatsiya versiyasi hisoblanadi[6].

Muvaffaqiyatli sinovlardan soʻng, 2017-yil 1-dekabrda u Janubiy harbiy okrug aerodromlarida eksperimental jangovar vazifani bajarishga kirishgan[7][8]. 2018-yilning fevral-mart oylarida raketa tizimining tezkor harbiy sinovlari boshlangan[3].

Birinchi marta Kinjal majmuasining paydo boʻlishi Rossiya Prezidenti Vladimir Putin tomonidan 2018-yil mart oyida Federal Majlisga Murojaatnomasida keng jamoatchilikka eʼlon qilindi, uning davomida raketa tizimini sinovdan oʻtkazgan video materiallar namoyish etildi[9]. Ular jangovar platformaning (tashuvchi samolyot) funksiyalarini uzoq masofaga uchuvchi MiG-31 tovushdan tez qiruvchi-toʻxtatuvchisi tomonidan bajarilishini koʻrsatadi[10]. Taʼkidlanishicha, raketa maʼlum bir nuqtaga tushirilgandan soʻng, gipertovush tezligida uchib , tovush tezligidan 10 marta oshib ketgan va butun parvoz yoʻlida manevr qilgan. Xususiyatlarning bunday kombinatsiyasi kompleksning raketasiga barcha mavjud havo mudofaasi va raketaga qarshi mudofaa tizimlarini ishonchli tarzda yengib oʻtishga imkon beradi. Eʼlon qilingan tezlikka erishish uchun raketa tashuvchi tomonidan tarqatilishi kerak va MiG-31 buning uchun eng mos keladi[11]. Rossiya Aerokosmik kuchlari bosh qoʻmondoni Sergey Surovikinning soʻzlariga koʻra, yuqori aniqlikdagi „Xanjar“ aeroballistik raketasiga ega aviatsiya raketa tizimining yaratilishi gipertovushli qurol tizimlarini rivojlantirishda muhim yutuq boʻlgan[12].

Harbiy ekspert, „Vatan Arsenali“ jurnali bosh muharriri Viktor Muraxovskiyning BBC rus xizmatiga aytishicha, yangi raketa qanotli emas, balki „aeroballistik“, raketaning traektoriyasi yuqori tezlik tufayli saqlanib qolgan. Ushbu raketani uchirish uchun maxsus takomillashtirilgan MiG-31 qiruvchi samolyoti aslida atmosferaning zich qatlamlaridan tashqarida 12 dan 15 ming metrgacha balandlikda uchirishning birinchi bosqichi boʻlib xizmat qiladi. Raketaning parvozi havoning sezilarli qarshiligini oldini olish uchun stratosferaning chekkasida ham amalga oshiriladi[13].

.

Sinov

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • 2017-yil 1-dekabrdan boshlab Janubiy harbiy okrugda 10 ta MiG-31K eksperimental jangovar navbatchilikda boʻldi.
  • 19.07.2018-yil holatiga koʻra, eksperimental jangovar navbatchilik paytida 350 dan ortiq parvozlar amalga oshirildi, shu jumladan 70 dan ortigʻi parvoz paytida yoqilgʻi quyish bilan.
  • 2019-yil 20-fevral holatiga koʻra, eksperimental jangovar navbatchilik davrida Qora va Kaspiy dengizlari suvlari ustida 380 dan ortiq havo-patrul parvozlari amalga oshirildi[14].
  • 2018-yil aprel oyidan boshlab strategik oldini olish choralari doirasida Kinjal kompleksiga ega MiG-31 samolyotlari Qora va Kaspiy dengizlari suvlarida rejali havo kuzatuvini amalga oshirmoqda.
  • Amalga oshirilayotgan tadbirlar davomida xodimlar, shu jumladan, ekspluatatsion aerodromlardan tayinlangan vazifalarni tayyorlash va muvaffaqiyatli bajarish uchun zarur boʻlgan koʻnikmalarni oladi.
  • Uzoq masofali aviatsiya ekipajlari bilan birgalikda quruqlikdagi va dengizdagi nishonlarni yoʻq qilish boʻyicha amaliy harakatlarni ishlab chiqish bilan taktik parvoz mashgʻulotlari oʻtkazildi. Ushbu mashq davomida Kinjal havo-raketa komplekslari va Tu-22M3 uzoq masofali bombardimonchi samolyotlarini, shuningdek, havo hujumi guruhlari harakatlari uchun qiruvchi havo qoplamini rejalashtirish, tayyorlash va birgalikda foydalanish masalalari batafsil ishlab chiqildi. Koʻrilgan chora-tadbirlar natijasida barcha belgilangan jangovar tayyorgarlik vazifalari sifatli va oʻz vaqtida bajarildi, parvoz ekipaji quruqlikdagi va dengizdagi nishonlarni yoʻq qilish boʻyicha birgalikdagi amaliy harakatlar uchun zarur koʻnikmalarga ega boʻldi.[15][16]
  • 2018-yil davomida aniqlik xususiyatlarini tasdiqlash uchun turli masofalarda joylashgan nishonlarga nisbatan murakkab meteorologik sharoitlarda amaliy raketa uchirishlari amalga oshirildi.
  • 2019-yil fevral oyida Kinjal raketalari qiyin ob-havo sharoitida sinovlarni muvaffaqiyatli yakunlab, 1000 kilometr masofadagi avtomobildan katta boʻlmagan nishonlarga zarba berdi[17].
  • 2019-yil 10-avgust kuni Dubrovichi poligonida boʻlib oʻtgan Xalqaro armiya oʻyinlari 2019 Aviadarts musobaqasida Kinjal raketalaridan foydalanish birinchi marta omma oldida namoyish etildi[18].
  • 2019-yil noyabr oyi oʻrtalarida Kinjal raketasi Arktikada MiG-31K samolyotidan muvaffaqiyatli sinovdan oʻtkazildi[19].
  • 2021-yil 21-dekabr kuni Rossiya mudofaa vaziri Sergey Shoygu Rossiya prezidenti ishtirokidagi Mudofaa vazirligi kollegiyasining kengaytirilgan yigʻilishida Kinjal raketasiga ega MiG-31K qiruvchilarining alohida aviatsiya polkini tuzish haqida maʼlum qildi[20].

Jangovar foydalanish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

18-mart kuni Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi paytida rus harbiylari Kinjal raketasidan foydalandi, ehtimol MiG-31K, Rossiya Mudofaa vazirligining maʼlumotlariga koʻra, Ukraina gʻarbidagi oʻq-dorilar omboriga zarba berdi, bu birinchi jangovar foydalanish boʻlgan. Ushbu jarayonga jahonda birinchi boʻlib gipertovushli qurollardan foydalanish deb qaraladi[21][22].

18-mart, Ukrainaga qarshi urush paytida Ivano-Frankivsk viloyatidagi harbiy ob’ektlarda nishonlarga zarba berishda foydalanilgan.

7-avgust kuni Ukrainaga qarshi urush paytida rus harbiylari Vinnitsa viloyatidagi harbiy ob’ektlarda MiG-31K samolyotidan[23] X-47M Kinjal raketalarini ishlatgan.

Taktik va texnik xususiyatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Tashuvchi (boshlovchi) :
    • MiG-31K — 1 ta raketa
    • Tu-22M3M — 4 ta raketa[24]
    • Tu-160 — ikkita barabanning har birida 4 ta boʻlishi kerak (ehtimol Su-57 uchun kichikroq versiya)
    • Kelajakda Su-57 — 1 ta raketa[25]
  • Raketa : 9-C-7760 — aeroballistik[26]
  • Kompleksni yoʻq qilishning maksimal diapazoni :
    • Oliy qoʻmondonning matbuot anjumaniga koʻra, MiG-31K — 2000 km.[27] MiG-31K uchun[28][29] (tashuvchining jangovar radiusisiz).
    • Tu-22M3 — 3000 km dan ortiq[30]
  • Maksimal tezlik : M = 10-12 (14688 km/soat yoki 4080 m/s gacha)[31]
  • Gipersonik tezlikka erishilganda parvoz balandligi: 20 km[32]
  • KVO: 1 m[32]
  • Jang kallagi turi: anʼanaviy yoki yadroviy[33]
  • Jang kallagi ogʻirligi : 500 kg[32]
  • Qoʻllanma: GLONASS tizimidan tuzatish imkoniyati bilan ANN, AWACS, optik qidiruvchi[32]
  • Dvigatel: RDTT[32]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Евгений Максимов. „Использование импортной элементной базы в "Искандер" и "Кинжал"“ (2018-yil 8-iyul). 2020-yil 16-mayda asl nusxadan arxivlangan.
  2. ↑ Антон Валагин. „Главком ВКС России раскрыл секрет гиперзвуковой ракеты «Кинжал»“. Российская газета (2018-yil 1-mart). 2018-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 12-mart.
  3. ↑ 3,0 3,1 „ВКС России принимают гиперзвуковые ракеты «Кинжал»“ (ru). naukatexnika.com. 2018-yil 7-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 6-may.
  4. ↑ Александр Карпенко. „ВОЕННО-ТЕХНИЧЕСКИЙ СБОРНИК «БАСТИОН». №08-2020“ (2020-yil 29-avgust). 2020-yil 1-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 5-sentyabr.
  5. ↑ Юрий Авдеев. „В обойме – «Сармат», «Кинжал», «Авангард»...“. Красная звезда (2018-yil 12-mart). 2018-yil 12-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 12-mart.
  6. ↑ „Эксперты: ракета «Кинжал» — результат модернизации «Искандера»“. Русская служба BBC (2018-yil 11-mart). 2018-yil 13-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 11-may. „После выступления Путина «Ведомости» со ссылкой на источник в Объединённой авиастроительной корпорации сообщили, что эта ракета — результат глубокой модернизации оперативно-тактической аэробаллистической ракеты «Искандер», в результате которой её намеревались запускать с истребителя МиГ-31.“.
  7. ↑ „«Просто фантастика»: какое оружие презентовал Путин“. Газета.ru (2018-yil 1-mart). 2020-yil 5-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 12-mart.
  8. ↑ „Послание Президента Федеральному Собранию“ (ru). Президент России. 2021-yil 1-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 6-may.
  9. ↑ Роман Азанов. „О каком новом супероружии России рассказал Путин“. ТАСС (2018-yil 1-mart). 2018-yil 9-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 12-mart.
  10. ↑ „Минобороны РФ опубликовало видео пуска гиперзвуковой ракеты комплекса «Кинжал»“. НТВ (2018-yil 1-mart). 2018-yil 11-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 12-mart.
  11. ↑ „Истребители с «Кинжалами» стоят на боевом дежурстве“. Газета.Ru. 2018-yil 7-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 6-may.
  12. ↑ „Главком ВКС рассказал об уникальности гиперзвуковой ракеты «Кинжал»“. РБК (2018-yil 1-mart). 2018-yil 28-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 12-mart.
  13. ↑ „Эксперты: ракета «Кинжал» — результат модернизации «Искандера»“. Русская служба BBC (2018-yil 11-mart). 2018-yil 13-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 11-may.
  14. ↑ „Комментарий Министра обороны РФ С. К. Шойгу после Послания Президента РФ Федеральному Собранию. Минобороны России. 20.2.2019“. 2019-yil 1-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 22-fevral.
  15. ↑ „В ВКС России рассказали об учениях с гиперзвуковыми ракетами «Кинжал». 19.7.2018“. 2020-yil 18-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 7-aprel.
  16. ↑ „Авиационный ракетный комплекс «Кинжал». Минобороны России. 19.7.2018“. 2018-yil 24-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 23-iyul.
  17. ↑ „Успешные испытания ракеты "Кинжал"“. 2019-yil 20-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 20-fevral.
  18. ↑ „Действие ракет «Кинжал» впервые показали на конкурсе «Авиадартс»“ (ru). Газета.Ru. 2019-yil 10-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 10-avgust.
  19. ↑ „Источники: испытания гиперзвуковой ракеты "Кинжал" впервые провели в Арктике“ (ru). ТАСС (2019-yil 30-noyabr). 2019-yil 30-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 30-noyabr.
  20. ↑ „Шойгу заявил о создании авиаполка истребителей МиГ-31К с ракетами «Кинжал» 21.12.2020“. 2021-yil 22-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 22-dekabr.
  21. ↑ Mark Episkopos. „Russia Unleashes Hypersonic Missiles on Odesa to Disrupt Supply Lines“ (en). The National Interest (2022-yil 10-may). 2022-yil 10-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 11-may.
  22. ↑ „Ukraine conflict: Russia employs 'hypersonicʻ missile for first time“. 2022-yil 12-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 11-aprel.
  23. ↑ „Удар по Винницкой области: Россия использовала новейшие гиперзвуковые ракеты Кинжал“ (ru). nv.ua. Qaraldi: 2022-yil 8-avgust.
  24. ↑ „Крылатый хищник: как устроен дальний ракетоносец Ту-22М3М. ZvezdaTVnews. 16.8.2018“. 2021-yil 15-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 17-avgust.
  25. ↑ Александр Хроленко. „Гиперзвуковое оружие России и космическое возбуждение Пентагона“. Sputniknews (2018-yil 10-mart). 2018-yil 11-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 12-mart.
  26. ↑ „Экипажи ВКС продемонстрируют авиационный ракетный комплекс «Кинжал» во время военного парада на Красной площади“. Министерство обороны Российской Федерации (2018-yil 3-may). 2018-yil 6-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 6-may.
  27. ↑ „Названа боевая дальность ракеты "Кинжал" — Российская газета“. 2020-yil 3-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 3-fevral.
  28. ↑ „"Лисья гончая" с "Кинжалом": как МиГ-31 стал носителем гиперзвукового оружия - Армия и ОПК - ТАСС“. 2020-yil 12-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 7-fevral.
  29. ↑ „О каком новом супероружии России рассказал Путин - Армия и ОПК - ТАСС“. 2019-yil 1-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 7-fevral.
  30. ↑ „Источник: дальность применения "Кинжала" увеличится на 1000 км с бомбардировщиком Ту-22М3 - Армия и ОПК - ТАСС“. 2020-yil 12-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 7-fevral.
  31. ↑ „Эксперт: новое российское оружие сделано для адекватного отражения угроз“. РИА Новости (2018-yil 12-mart). 2018-yil 8-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 24-may.
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 32,3 32,4 Алексей Леонков. „Гиперзвуковой бросок «Кинжала»: конкуренты ещё — в «пелёнках»“. Звезда (2018-yil 23-may). 2018-yil 25-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 24-may.
  33. ↑ Majumdar, Dave „Russia Places 10 Deadly MiG-31s on "Experimental Combat Duty" to Carry "Hypersonic" Missile“ (2018-yil 10-may). 2020-yil 9-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-mart. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Kinjal_(gipertovush_raketa_tizimi)&oldid=4959239" dan olindi