Pangolin

Pangolinler
Yaşadığı dönem aralığı: 64-0 myö
Puerkan-Günümüz^[1]^[2]
PreЄ
Є
O
S
D
C
P
T
J
K
Pg
N
Pangolinler; Yaşadığı dönem aralığı: 64-0 myö; Puerkan-Günümüz PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
	En üstte Hint pangolini (Manis crassicaudata) ve diğer soyu tükenmiş pangolin türleri.
Biyolojik sınıflandırma
Âlem:	Animalia
Şube:	Chordata
Sınıf:	Mammalia
Klad:	Pholidotamorpha
Takım:	Pholidota; Weber, 1904
Alt gruplar
	Metne bakınız.
	Yaşayan türlerin dağılımı: Manis crassicaudata ; Manis pentadactyla ; Manis javanica ; Manis culionensis ; Phataginus tricuspis ; Phataginus tetradactyla ; Smutsia gigantea ; Smutsia temminckii ;
Sinonimler
	Sinonimler listesi: Afredentata (Szalay & Schrenk, 1994) ; Lepidota (Lane, 1910) ; Manides (Gervais, 1854) ; Maniformes (Zagorodniuk, 2008) ; Manitheria (Haeckel, 1895) ; Nomarthra (Cope, 1889) ; Pholidotheria (Haeckel, 1895) ; Pholidotiformes (Kinman, 1994) ; Pholidotina (Pearse, 1936) ; Repentia (Newman, 1843) ; Scutata (Murray, 1866) ; Squamata (Huxley, 1872) ; Squamigera (Gill, 1910) ;

Pullu memeliler olarak da bilinen pangolinler, bir eteneliler takımıdır (Pholidota; Grekçe φολιδωτός - "pullarla kaplı" anlamına gelir).^[7] Mevcut tek familyası olan Manidae familyasında üç cins bulunur: Manis, Phataginus ve Smutsia. Manis, Asya'da bulunan dört türden oluşurken, Phataginus ve Smutsia, tümü Sahra altı Afrika'da bulunan iki tür içerir.^[8] Bu türlerin boyutları 30 ila 100 santimetre (12 ila 39 in) arasındadır. Bir dizi soyu tükenmiş pangolin türü de bilinmektedir.

Pangolinlerin, derilerini kaplayan tırnaklara benzer, büyük, koruyucu keratin pulları vardır; bu özelliğe sahip bilinen tek memelilerdir. Türlerine bağlı olarak içi boş ağaçlarda veya oyuklarda yaşarlar. Pangolinler gececidir ve diyetleri esas olarak uzun dillerini kullanarak yakaladıkları karıncalar ve termitlerden oluşur. Yalnız hayvanlar olma eğilimindedirler, sadece çiftleşmek ve yaklaşık iki yıl boyunca büyüttükleri yavruları üretmek için toplanırlar.

Pangolinler, (geleneksel Çin tıbbında^[9] kullanılan etleri ve pulları için) kaçak avlanma ve doğal yaşam alanlarının yoğun ormansızlaşması tehdidi altındadırlar ve dünyanın en çok ticareti yapılan memelileridir.^[10] Ocak 2020 itibarıyla, koruma durumu tehdit altındaki katmanda listelenen sekiz pangolin türü vardır. Kırmızı Listede üç (Manis culionensis, M. pentadactyla ve M. javanica) kritik tehlike altında, üç (Phataginus tricuspis, Manis crassicaudata ve Smutsia gigantea) tehlikede ve iki (Phataginus tetradactyla ve Smutsia temminckii) tehlike altında tür bulunuyor.^[11]

Etimoloji

"Pangolin" adı, Malayca "toplanan" anlamına gelen pengguling kelimesinden gelir.^[12] Ancak, Standart Malayca'daki modern ad tenggilingdir; Endonezyacada trenggling iken, Filipin dillerinde, goling, tanggiling veya balintong'dur (aynı anlamda).^[13]

Morfoloji

Vücutları, kiremit gibi dizilmiş büyük keratin pullar sebebiyle, kozalaksı görünümdedir. Vücudun yalnızca üst bölümünde olan bu pullar kuyruğun tamamında bulunur. Vücudun pulsuz olan alt kısmı ve bacakların iç tarafı ise kıllıdır. Pullar arasında da kıl vardır.

Başları uzun yapılıdır. Zygomatic yay ortadan kalkmış ya da körelmiş; ptygoidea ise iyi gelişmiştir. Alt çene, basit iki kemik köprü kalacak biçimde körelmiş; angular ve articular çıkıntı yoktur. Bel omurları eklem çıkıntılarından yoksundur; köprücük kemiği oluşmamıştır. Kısa yapılı ön üyeleri kazmak için kuvvetli kazıcı tırnaklar taşır; ön ve arka ayaklar 5 ışınlı ve parmakları tırnaklıdır. Dişleri yoktur; dilleri uzun ve solucan şeklindedir. Tükürük bezleri iri yapılı; mideleri çok kaslı ve öğütücü mide dişleri vardır. Beynin koklama lobu büyük; büyük beyin ilkel yapılıdır. Midenin iç çeperi keratin çıkıntılıdır.

Biyolojisi

Pangolin, çoğunlukla Uzak Doğu'da görülen pullu memeli bir hayvandır. Gececil olan bu hayvanlar, gündüzleri kazdıkları çukurlarda, ağaç ve kaya kovuklarında saklanırlar. Pangolinler “canlı çam kozalakları” olarak adlandırılırlar. Pangolin, baş, sırt, kuyruk ve bacakları kaplayan, birbirinin üstüne binen iri, kahverengi pullardan oluşur.

Uzun kuyruklu pangolin (Phataginus tetradactyla)

Uzun ve yapışkan dokulu dil yapısı vardır. Genellikle termit, karınca, pupa, larva, yumurta, kısacası yuvada ne varsa diliyle zorlanmadan toplayarak yer. Yavrular anne tarafından vücut üzerinde taşınırlar. Tehlike anında tostoparlak olurlar. Karınca ve termitlerin bünyelerinde bulunan asitler, midesinin kalın kaslı çeperli olması nedeniyle zarar veremezler. Nesli tükenmekte olan pangolinler, kendilerini korumak için top haline geldikleri anda yakalanıp poşetlere koyulup, vakumlanarak öldürülüyorlar.^[14]

Beslenme

Pangolin, Gir Ormanı, Gujarat, Hindistan

Pangolinler böcekçildirler. Besinlerinin önemli bir bölümünü karınca ve termitler oluşturur. Doğadaki termit popülasyonunu kontrol etmede önemli bir regülatör görevi üstlenirler.^[15] Görme yetileri sınırlı olduğundan avlarını koku ve duyma yetileri ile yakalarlar.^[16]

Covid-19 virüsünün sebebi gösterilmesi

Güney Çin Tarım Üniversitesi uzmanları, dünyayı etkisi altına alan COVID-19 pandemisine neden olan virüsün pangolinlerden yayıldığını öne sürmüştür.^[17]

Sınıflandırma ve filogeni

Taksonomi

Takım: Pholidota (Weber, 1904) (pangolinler)
- Cins: † Euromanis (Gaudin, Emry & Wible, 2009)
  - † Euromanis krebsi (Storch & Martin, 1994)
- Aile: † Eurotamanduidae (Szalay & Schrenk, 1994)
  - Cins: † Eurotamandua (Storch, 1981)
    - † Eurotamandua joresi (Storch, 1981)
- Alt takım: Eupholidota (Gaudin, Emry & Wible, 2009) (gerçek pangolinler)
  - Süper Aile: † Eomanoidea (Gaudin, Emry & Wible, 2009)
    - Aile: † Eomanidae (Storch, 2003)
      - Cins: † Eomanis (Storch, 1978)
        † Eomanis waldi (Storch, 1978)
  - Süper Aile: Manoidea (Gaudin, Emry & Wible, 2009)
    - Ailesi: Manidae (Gri, 1821) (pangolinler)
      - Alt familya: Maninae (Gri, 1821) (Asya pangolinleri)
        Cins: Manis (Linnaeus, 1758) (Asya pangolinleri)
        Manis crassicaudata (Gray, 1827) (Hint pangolini)
        
        Manis pentadactyla (Linnaeus, 1758) (Çin pangolini)
        
        † Manis hungarica (Kormos, 1934)
        
        † Manis lydekkeri (Dubois, 1908)
        
        Alt cins: Paramanis (Pocock, 1924)
        Manis javanica (Desmarest, 1822) (Sunda pangolini)
        
        Manis culionensis (de Elera, 1895) (Filipin pangolini)
        
        † Manis palaeojavanica (Dubois, 1907) (Dev Asya pangolini)
      - Alt familya: Phatagininae (Gaubert, 2017) (küçük Afrika pangolinleri)
        Cins: Phataginus (Rafinesque, 1821) (Afrika ağac pangolinleri)
        Phataginus tetradactyla (Linnaeus, 1766) (Uzun kuyruklu pangolin)
        
        Phataginus tricuspis (Rafinesque, 1821) (Ağaç pangolini)
      - Alt familya: Smutsiinae (Gray, 1873) (büyük Afrika pangolinleri)
        Cins: Smutsia (Gri, 1865) (Afrika yer pangolinleri)
        Smutsia gigantea (Illiger, 1815) (Dev pangolin)
        
        Smutsia temmincki (Smuts, 1832) (Yer pangolini)
      - Incertae sedis
        † Fayum pangolin (manidae sp. [ DPC 3972 & DPC 4364 ] (Gebo & Rasmussen, 1985) ) ^[18]
    - Aile: † Patriomanidae (Szalay & Schrenk 1998) [ sensu Gaudin, Emry & Pogue, 2006]
      - Cins: † Cryptomanis (Gaudin, Emry & Pogue, 2006)
        † Cryptomanis gobiensis (Gaudin, Emry & Pogue, 2006)
      - Cins: † Patriomanis (Emry, 1970)
        † Patriomanis americana (Emry, 1970)
    - Incertae sedis
      - Cins: † Necromanis (Filhol, 1893)
        † Necromanis franconica (Quenstedt, 1886)
        
        † Necromanis parva (Koenigswald, 1969)
        
        † Necromanis quercyi (Filhol, 1893)

Filogeni

Plasentalılar arasında

Pholidota takımı, Xenarthra'nın (neotropik karıncayiyenler, tembel hayvanlar ve armadillolar) kardeş taksonu olarak kabul edilirdi, ancak son genetik kanıtlar, en yakın yaşayan akrabalarının, Ferae veya Ostentoria olarak adlandırılan bir dal oluşturdukları etçiller olduğunu gösteriyor.^[19]^[20]^[21]^[22] Creodonta ve Palaeanodonta gibi fosil grupları, pangolinlerinlerin daha da yakın akrabalarıdır (ikinci grup, Pholidotamorpha kladında pangolinlerle sınıflandırılır).^[23]^[24] Etçiller ve pangolinler arasındaki bölünmenin 79-87 milyon yıl önce (milyon yıl) meydana geldiği tahmin ediliyor.^[22]^[25]

Boreoeutheria (95 myö)

Euarchontoglires
(primatlar, kolugolar, sivri sincapçıklar, kemirgenler, tavşanlar)

Laurasiatheria (90 myö)

Eulipotyphla
(kirpiler, sivri faregiller, köstebekler, solenodonlar (haita yılandişi)

Scrotifera (84 myö)

Chiroptera
(yarasalar ve uçan tilkiler)

Ferungulata (82 myö)

Ferae (78 myö)

	Pholidota (pangolinler)

	Carnivora (kediler, sırtlanlar, köpekler, ayılar,yüzgeçayaklılar, vb.)

Euungulata (75 myö)

	Perissodactyla (atlar, tapirler, gergedanlar, vb.)

	Cetartiodactyla (domuzlar, geviş getirenler, su aygırları, balinalar, vb.)

Bu kladogram, mitokondriyel DNA, nükleer DNA ve protein özelliklerinin analizi ile oluşturulmuştur.

Pholidota'nın Ferae kladı içerisindeki yeri.^[26]^[27]

Ferungulata

Pan-Euungulata

Ferae

Pholidotamorpha

	Pholidota (sensu stricto)

	†Palaeanodonta

(Pholidota sensu lato)

Pan-Carnivora

†Oxyaenodonta	†Oxyaenidae

†Hyaenodonta

	†Altacreodus

	†Tinerhodon

†Altacreodus/Tinerhodon clade

†Hyaenodonta (sensu stricto)

sensu lato

Carnivoramorpha (Carnivora sensu lato)

Manidae'nin Pholidota içerisindeki yeri.^[8]^[24]

Pholidotamorpha

†Palaeanodonta

Pholidota

†Euromanis	†Euromanis krebsi

?

†Pholidota sp. (BC 16’08)

†Eurotamanduidae

†Eurotamandua	†Eurotamandua joresi

Eupholidota

†Eomanoidea

†Eomanidae

†Eomanis	†Eomanis waldi

Manoidea

†Patriomanidae

†Cryptomanis	†Cryptomanis gobiensis

†Patriomanis	†Patriomanis americana

†Necromanis

	†Necromanis franconica

	†Necromanis parva

	†Necromanis quercyi

?

Manidae

sensu stricto

(Pholidota sensu lato)

Manidae arasında

Mevcut Manidae filogenisindeki ilk ikilik, Asya pangolinlerini (Manis) Afrika pangolinlerinden (Smutsia ve Phataginus) ayırır. İlki içinde, Manis pentadactyla, M. crassicaudata ve M. javanica'dan oluşan bir klanın kardeş grubudur. İkincisi içinde, bir bölünme, Smutsia cinsinin büyük karasal Afrika pangolinlerini Phataginus cinsinin küçük arboreal Afrika pangolinlerinden ayırır.^[28]

Bu kladogram moleküler genetik çalışmalar ve fosil buluntularına göre oluşturulmuştur.^[8]^[24]^[28]^[29]

Manidae

Maninae

Manis

(Paramanis)

	Manis culionensis

	Manis javanica

?	†Manis palaeojavanica

?

Manis sp. (Scale_H4 & Scale_H8)

?	†Manis lydekkeri

	Manis crassicaudata

?

†Manis hungarica

Manis pentadactyla

?

†Manidае sp. (''DPC 3972'' & ''DPC 4364'')

Smutsiinae

Phatagininae

Phataginus

	Phataginus tetradactyla

	Phataginus tricuspis

Smutsiinae

Smutsia

	Smutsia gigantea

	†Smutsia sp. (Olteţ River Valley, Romania)

	Smutsia temminckii

sensu stricto

sensu lato

Asyalı ve Afrikalı pangolinlerin 47 ila 38 milyon yıl önce ayrıldığı düşünülüyor.^[28]^[29]

Galeri

Kaynakça

^ Springer, M.; Emerling, C.; Gatesy, J.; Randall, Jason; Collin, M.; Hecker, Nikolai; Hiller, M.; Delsuc, F. (2019). "Odontogenic ameloblast-associated (ODAM) is inactivated in toothless/enamelless placental mammals and toothed whales". BMC Evolutionary Biology. doi:10.1186/s12862-019-1359-6. 6 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2021.
^ "PBDB". paleobiodb.org. 12 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2021.
^ "Pholidota". Mindat.org.
^ Zagorodniuk, I. (2008.) "Scientific names of mammal orders: from descriptive to uniform" 25 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Visnyk of Lviv University, Biology series, Is. 48. P. 33-43
^ E. D. Cope. (1889.) "The Edentata of North America." American Naturalist 23(272):657-664
^ Arthur Sperry Pearse, (1936.) "Zoological names. A list of phyla, classes, and orders, prepared for section F, American Association for the Advancement of Science" American Association for the Advancement of Science
^ The Composition of Scientific Words. Washington, D.C.: Smithsonian Institution Press. 1956. s. 604.
^ ^a ^b ^c Gaudin (28 Ağustos 2009). "The Phylogeny of Living and Extinct Pangolins (Mammalia, Pholidota) and Associated Taxa: A Morphology Based Analysis" (PDF). Journal of Mammalian Evolution. Heidelberg, Germany: Springer Science+Business Media. 16 (4): 235-305. doi:10.1007/s10914-009-9119-9. 25 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2015.
^ "Chinese Medicine and the Pangolin". Nature. 141 (3558): 72. 1 Ocak 1938. doi:10.1038/141072b0.
^ Goode (31 Mart 2015). "A Struggle to Save the Scaly Pangolin". The New York Times. New York City. 15 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2016.
^ "Manidae Family search". IUCN Red List of Threatened Species. IUCN. 19 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020.
^ Pearsall, Judy, (Ed.) (2002). Concise Oxford English Dictionary. 10th. Oxfordshire, England: Oxford University Press. s. 1030. ISBN 978-0-19-860572-0.
^ Interesting Philippine Animals. Washington, D.C.: Island Publishing House, Inc. ISBN 9718538550. 27 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2022.
^ "Corona virüsü salgınının asıl sebebi bulundu! Yarasa değil pangolinden yayılmış". Sözcü. 7 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2021.
^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2020.
^ Rose, Kd; Gaudin, Tj (2001). eLS. John Wiley & Sons, Ltd. doi:10.1002/9780470015902.a0001556.pub2. ISBN 978-0470015902.
^ "Coronavirus came from bats or possibly pangolins amid 'acceleration' of new zoonotic infections". Washington Post (İngilizce). ISSN 0190-8286. 9 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2021.
^ Daniel Gebo, D. Tab Rasmussen (1985.) "The Earliest Fossil Pangolin (Pholidota: Manidae) from Africa" 19 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Journal of Mammalogy 66(3):538
^ Murphy, W. J. (14 Aralık 2001). "Resolution of the Early Placental Mammal Radiation Using Bayesian Phylogenetics". Science. 294 (5550): 2348-2351. doi:10.1126/science.1067179. ISSN 0036-8075. 18 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2021.
^ Amrine-Madsen, Heather; Koepfli, Klaus-Peter; Wayne, Robert K; Springer, Mark S (Ağustos 2003). "A new phylogenetic marker, apolipoprotein B, provides compelling evidence for eutherian relationships". Molecular Phylogenetics and Evolution. 28 (2): 225-240. doi:10.1016/s1055-7903(03)00118-0. ISSN 1055-7903.
^ Beck, Robin MD; Bininda-Emonds, Olaf RP; Cardillo, Marcel; Liu, Fu-Guo Robert; Purvis, Andy (13 Kasım 2006). "A higher-level MRP supertree of placental mammals". BMC Evolutionary Biology. 6: 93. doi:10.1186/1471-2148-6-93. ISSN 1471-2148. PMC 1654192 $2. PMID 17101039. 20 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2021.
^ ^a ^b Du Toit, Zelda; Grobler, J. Paul; Kotzé, Antoinette; Jansen, Raymond; Brettschneider, Helene; Dalton, Desiré L. (Kasım 2014). "The complete mitochondrial genome of Temminck's ground pangolin (Smutsia temminckii; Smuts, 1832) and phylogenetic position of the Pholidota (Weber, 1904)". Gene. 551 (1): 49-54. doi:10.1016/j.gene.2014.08.040. ISSN 0378-1119.
^ Halliday, Thomas J. D.; Upchurch, Paul; Goswami, Anjali (Şubat 2017). "Resolving the relationships of Paleocene placental mammals". Biological Reviews of the Cambridge Philosophical Society. 92 (1): 521-550. doi:10.1111/brv.12242. ISSN 1464-7931. PMC 6849585 $2. PMID 28075073. 10 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2021.
^ ^a ^b ^c Kondrashov, Peter; Agadjanian, Alexandre K. (Eylül 2012). "A nearly complete skeleton ofErnanodon(Mammalia, Palaeanodonta) from Mongolia: morphofunctional analysis". Journal of Vertebrate Paleontology. 32 (5): 983-1001. doi:10.1080/02724634.2012.694319. ISSN 0272-4634.
^ Gaubert, Philippe; Antunes, Agostinho; Meng, Hao; Miao, Lin; Peigné, Stéphane; Justy, Fabienne; Njiokou, Flobert; Dufour, Sylvain; Danquah, Emmanuel; Alahakoon, Jayanthi; Verheyen, Erik (13 Kasım 2017). "The Complete Phylogeny of Pangolins: Scaling Up Resources for the Molecular Tracing of the Most Trafficked Mammals on Earth". Journal of Heredity. 109 (4): 347-359. doi:10.1093/jhered/esx097. ISSN 0022-1503.
^ Solé, Floréal; Ladevèze, Sandrine (2017). "Evolution of the hypercarnivorous dentition in mammals (Metatheria, Eutheria) and its bearing on the development of tribosphenic molars". Evolution & Development. 19 (2): 56-68. doi:10.1111/ede.12219. PMID 28181377.
^ Prevosti, F. J., & Forasiepi, A. M. (2018). "Introduction. Evolution of South American Mammalian Predators During the Cenozoic: Paleobiogeographic and Paleoenvironmental Contingencies" 19 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ ^a ^b ^c Gaubert, Philippe; Antunes, Agostinho; Meng, Hao; Miao, Lin; Peigné, Stéphane; Justy, Fabienne; Njiokou, Flobert; Dufour, Sylvain; Danquah, Emmanuel; Alahakoon, Jayanthi; Verheyen, Erik (11 Mayıs 2018). "The Complete Phylogeny of Pangolins: Scaling Up Resources for the Molecular Tracing of the Most Trafficked Mammals on Earth". Journal of Heredity. 109 (4): 347-359. doi:10.1093/jhered/esx097. ISSN 0022-1503.
^ ^a ^b du Toit, Z.; du Plessis, M.; Dalton, D. L.; Jansen, R.; Paul Grobler, J.; Kotzé, A. (2017). "Mitochondrial genomes of African pangolins and insights into evolutionary patterns and phylogeny of the family Manidae". BMC Genomics. 18 (1): 746. doi:10.1186/s12864-017-4140-5 . PMC 5609056 $2. PMID 28934931.
^ Fabro (10 Haziran 2019). "All hope is not lost for vanishing Palawan pangolin". Rappler. 14 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2019.

[1] Springer, M.; Emerling, C.; Gatesy, J.; Randall, Jason; Collin, M.; Hecker, Nikolai; Hiller, M.; Delsuc, F. (2019). "Odontogenic ameloblast-associated (ODAM) is inactivated in toothless/enamelless placental mammals and toothed whales". BMC Evolutionary Biology. doi:10.1186/s12862-019-1359-6. 6 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2021.

[2] "PBDB". paleobiodb.org. 12 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2021.

[Pholidota-kaynak-3] "Pholidota". Mindat.org.

[4] Zagorodniuk, I. (2008.) "Scientific names of mammal orders: from descriptive to uniform" 25 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Visnyk of Lviv University, Biology series, Is. 48. P. 33-43

[5] E. D. Cope. (1889.) "The Edentata of North America." American Naturalist 23(272):657-664

[6] Arthur Sperry Pearse, (1936.) "Zoological names. A list of phyla, classes, and orders, prepared for section F, American Association for the Advancement of Science" American Association for the Advancement of Science

[RWB-7] The Composition of Scientific Words. Washington, D.C.: Smithsonian Institution Press. 1956. s. 604.

[web2.utc.edu-8] Gaudin (28 Ağustos 2009). "The Phylogeny of Living and Extinct Pangolins (Mammalia, Pholidota) and Associated Taxa: A Morphology Based Analysis" (PDF). Journal of Mammalian Evolution. Heidelberg, Germany: Springer Science+Business Media. 16 (4): 235-305. doi:10.1007/s10914-009-9119-9. 25 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2015.

[9] "Chinese Medicine and the Pangolin". Nature. 141 (3558): 72. 1 Ocak 1938. doi:10.1038/141072b0.

[10] Goode (31 Mart 2015). "A Struggle to Save the Scaly Pangolin". The New York Times. New York City. 15 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2016.

[IUCN_Manidae-11] "Manidae Family search". IUCN Red List of Threatened Species. IUCN. 19 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020.

[COED-12] Pearsall, Judy, (Ed.) (2002). Concise Oxford English Dictionary. 10th. Oxfordshire, England: Oxford University Press. s. 1030. ISBN 978-0-19-860572-0.

[Vergara-13] Interesting Philippine Animals. Washington, D.C.: Island Publishing House, Inc. ISBN 9718538550. 27 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2022.

[14] "Corona virüsü salgınının asıl sebebi bulundu! Yarasa değil pangolinden yayılmış". Sözcü. 7 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2021.

[15] "Arşivlenmiş kopya". 23 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2020.

[:3-16] Rose, Kd; Gaudin, Tj (2001). eLS. John Wiley & Sons, Ltd. doi:10.1002/9780470015902.a0001556.pub2. ISBN 978-0470015902.

[17] "Coronavirus came from bats or possibly pangolins amid 'acceleration' of new zoonotic infections". Washington Post (İngilizce). ISSN 0190-8286. 9 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2021.

[18] Daniel Gebo, D. Tab Rasmussen (1985.) "The Earliest Fossil Pangolin (Pholidota: Manidae) from Africa" 19 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Journal of Mammalogy 66(3):538

[19] Murphy, W. J. (14 Aralık 2001). "Resolution of the Early Placental Mammal Radiation Using Bayesian Phylogenetics". Science. 294 (5550): 2348-2351. doi:10.1126/science.1067179. ISSN 0036-8075. 18 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2021.

[20] Amrine-Madsen, Heather; Koepfli, Klaus-Peter; Wayne, Robert K; Springer, Mark S (Ağustos 2003). "A new phylogenetic marker, apolipoprotein B, provides compelling evidence for eutherian relationships". Molecular Phylogenetics and Evolution. 28 (2): 225-240. doi:10.1016/s1055-7903(03)00118-0. ISSN 1055-7903.

[21] Beck, Robin MD; Bininda-Emonds, Olaf RP; Cardillo, Marcel; Liu, Fu-Guo Robert; Purvis, Andy (13 Kasım 2006). "A higher-level MRP supertree of placental mammals". BMC Evolutionary Biology. 6: 93. doi:10.1186/1471-2148-6-93. ISSN 1471-2148. PMC 1654192 $2. PMID 17101039. 20 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2021.

[:0-22] Du Toit, Zelda; Grobler, J. Paul; Kotzé, Antoinette; Jansen, Raymond; Brettschneider, Helene; Dalton, Desiré L. (Kasım 2014). "The complete mitochondrial genome of Temminck's ground pangolin (Smutsia temminckii; Smuts, 1832) and phylogenetic position of the Pholidota (Weber, 1904)". Gene. 551 (1): 49-54. doi:10.1016/j.gene.2014.08.040. ISSN 0378-1119.

[23] Halliday, Thomas J. D.; Upchurch, Paul; Goswami, Anjali (Şubat 2017). "Resolving the relationships of Paleocene placental mammals". Biological Reviews of the Cambridge Philosophical Society. 92 (1): 521-550. doi:10.1111/brv.12242. ISSN 1464-7931. PMC 6849585 $2. PMID 28075073. 10 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2021.

[KondrashovAgadjanian2012-24] Kondrashov, Peter; Agadjanian, Alexandre K. (Eylül 2012). "A nearly complete skeleton ofErnanodon(Mammalia, Palaeanodonta) from Mongolia: morphofunctional analysis". Journal of Vertebrate Paleontology. 32 (5): 983-1001. doi:10.1080/02724634.2012.694319. ISSN 0272-4634.

[25] Gaubert, Philippe; Antunes, Agostinho; Meng, Hao; Miao, Lin; Peigné, Stéphane; Justy, Fabienne; Njiokou, Flobert; Dufour, Sylvain; Danquah, Emmanuel; Alahakoon, Jayanthi; Verheyen, Erik (13 Kasım 2017). "The Complete Phylogeny of Pangolins: Scaling Up Resources for the Molecular Tracing of the Most Trafficked Mammals on Earth". Journal of Heredity. 109 (4): 347-359. doi:10.1093/jhered/esx097. ISSN 0022-1503.

[26] Solé, Floréal; Ladevèze, Sandrine (2017). "Evolution of the hypercarnivorous dentition in mammals (Metatheria, Eutheria) and its bearing on the development of tribosphenic molars". Evolution & Development. 19 (2): 56-68. doi:10.1111/ede.12219. PMID 28181377.

[27] Prevosti, F. J., & Forasiepi, A. M. (2018). "Introduction. Evolution of South American Mammalian Predators During the Cenozoic: Paleobiogeographic and Paleoenvironmental Contingencies" 19 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[:1-28] Gaubert, Philippe; Antunes, Agostinho; Meng, Hao; Miao, Lin; Peigné, Stéphane; Justy, Fabienne; Njiokou, Flobert; Dufour, Sylvain; Danquah, Emmanuel; Alahakoon, Jayanthi; Verheyen, Erik (11 Mayıs 2018). "The Complete Phylogeny of Pangolins: Scaling Up Resources for the Molecular Tracing of the Most Trafficked Mammals on Earth". Journal of Heredity. 109 (4): 347-359. doi:10.1093/jhered/esx097. ISSN 0022-1503.

[du_Toit2017-29] u Toit, Z.; du Plessis, M.; Dalton, D. L.; Jansen, R.; Paul Grobler, J.; Kotzé, A. (2017). "Mitochondrial genomes of African pangolins and insights into evolutionary patterns and phylogeny of the family Manidae". BMC Genomics. 18 (1): 746. doi:10.1186/s12864-017-4140-5 . PMC 5609056 $2. PMID 28934931.

[Fabro-30] Fabro (10 Haziran 2019). "All hope is not lost for vanishing Palawan pangolin". Rappler. 14 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2019.

[1]