nipaluma-lakun, lakon

【學名】 Geranium wilfordii Maxim

【mitesekay a ngangan】Geranium wilfordii Maxim

【科名】 牻牛兒苗科(Geraniaceae)

【sapamataan a ngangan】Geraniaceae

【屬名】 老鸛草屬

【mikeliday tu ngangan】lakon a mikeliday

【俗名】 五葉草、老官草、鴨腳草、老鴰嘴

【tada nagngan】wuye-cao, lao-guan-cao, ya-jiao-cao, laonua-zui

【族語】 布農 Madaingaz Tu Ismud、撒奇萊雅 Lakon、鄒 Cuun Tangngo

【kamu nu binacadan】Bunun (布農) Madaingaz Tu Ismud、 Sakidaya (撒奇萊雅) Lakon、 Co (鄒) Cuun Tangngo

【使用族群】 布農、撒奇萊雅、鄒

【mitaduay nu binacadan】Bunun, Sakidaya, Co

lakon ahebal ku langw nida, itini i sasanubuyu dadadadanan, talutaludan, kilakilangan.

(kamu nu Hulam:老鸛草分佈廣，低海拔產業道路、荒涼地、樹叢中都有分佈。）

sasa nu buyu, lutuklutukan atu dadadanan.

(kamu nu Hulam:生於山坡、草地及路旁。）

kaliwasak nu langaw i Dongbei, Huabei, Huadung, Huacong, xiaxi, Gansu atu Sichuan, Guizhou, Yunnan a kitidaan.

(kamu nu Hulam:分布於東北，華北，華東，華中，陝西，甘肅和四川、貴州、雲南等地。）

Eluosi-yuandung, Chao-xian atu Riben idaw kuni kaliwasakan a langawan.

(kamu nu Hulam:俄羅斯遠東，朝鮮和日本有分布。）

lakon a langawan kala akeakenekan, micuduh tu ulad nu udip, milawpes tu lebawa.

(kamu nu Hulam:老鸛草味苦性平，具有通經絡、消腫之療效。）

lakon u mang-niu-ey-miao-ke yadahay nu mihcaan nanay a latukan , angangan sibanuh. ibatac masasuayaw ku papah, mamulmullay ku wayway, idaw ku tusa a adidiay nu papah, ikaw ku tulu ~ lima kunika ilabu nunika celitan nu papahan, tanayu’ ku akaway nu papah.

(kamu nu Hulam:老鸛草牻牛兒苗科多年生草本，莖有毛。單葉對生，為圓形，具2托葉，具有3-5深裂，有長柄。）

balu u masasuacawaay mapulungay ku langaw, maleca kunika tahekal, micapi tu tunduh, sasemaan nu balu han lima ku cacebalan, limatu ku kakicu.

(kamu nu Hulam:花為兩性簇生，且呈放射對稱，近頂生；花瓣有5片；萼片5個。）

cacay a bataan ku tamaan nu ngisngis, ngisngis atu angangan mapulun ku langaw, lima ku sateb. u heci nu lakon pela’ sananay kuheci nida, lima ku salalumaan, kakilulkulul sa mapela’, sipakay sasa kuni ka pelana tapabawsa amakulebut.

(kamu nu Hulam:有10個雄蕊，花絲與基部合生，心皮有5。老鸛草果實為蒴果，具5瓣，每瓣都會裂開，裂片由下往上反捲。）

yadahay nu mihcaan nanay a langaw nu lutukan, talakaw han tulu a bataan idaw ku lima~ walu a bataan a limi, angnagan numi laladay atu kalakilitan, yadah ku ciit.

(kamu nu Hulam:多年生草本，高35～80厘米。莖伏臥或略傾斜，多分枝。）

masasuala tu batac asipapah, tanayu nu papahan 1.5~4 limi, malecad kunika kulebut nu banuhan, papahan tulu ~ lima kunika ilabu nuni celitan, micapi tu lima a kalimucu’, angangan mahida u balucu’ ku wayway, nikacelitan micapitu sadicem sananay a waywayan, nuayawan kala diceman atu adidi kunika sapucu nu dicem, lilisa han malecad kuna singangan nu ngipenan, pabawhan langdaway ku kulit, mabiay ku banuh, sasa’han kala langlangdawan ku kulit,mililis tu teban nu sasulitan belih han idaw ku banuh.

(kamu nu Hulam:葉對生，葉柄長1.5～4厘米，具平伏捲曲的柔毛，葉片 3～5深裂，近五角形，基部略呈心形，裂片近菱形，先端鈍或突尖，邊緣具整齊的鋸齒，上面綠色，具伏毛，下面淡綠色，沿葉脈被柔毛。）

adidi ku balu, tapang cacay a limi, nu cacaya a akawayan tusa ku balu, isasa nu kakilian, satanayu’ sa adidi ku akaway nu balu, kakicuhan lima, masati’kuk atu sademem sananay a ti’kukan, malahat tanayu ku banuh, sadicemsa kunu ayawan, lima ku sasemaan nu baluan, macacuis kunika hida u ti’kuk, sanglacay atu kala sumasumanahan a kulitan, lumeni’ kunika sumanah nu kulitan mabalad ku sasulitan nu papah. 

(kamu nu Hulam:花小，徑約1厘米，每 1花梗2朵，腋生，花梗細長；花萼5，卵形或卵狀披針形，疏生長柔毛，先端有芒；花瓣5，倒卵形，白色或淡紅色，具深紅色縱脈。）

cacay a bataan ku ngisngis, u sasapayuan namin, lima kunika celitan nu akaway, masatanayu’ atu heci nu akaway malalitinay nu sangucud.

(kamu nu Hulam:雄蕊10，全具花藥：花柱 5裂，延長並與果柄連合成喙。）

nika Pela’ nu hecian nuayawan idaw ku tanayu’ sananay nu  sangucud, maduhem satu mapela, sangucud sipakay sasa tapabawsa makulebut.

(kamu nu Hulam:蒴果先端長喙狀，成熟時裂開，喙部由下而上捲曲。）

Pa’nu nida satanayusa mamulmul, lumeni hese ku kulit. kasi baluan han lim ~ enem a bulatan. kasihecian han enem ~pitu a bulat.

(kamu nu Hulam: 種子長圓形，黑褐色。花期5～6月。果期6～7月。）

cacaya a mihcaan nanay a langawan nu lutukan, tanayu han 1~1.5 mi, aadidi ku angangan , milalat atu makilit kuni ka tapabawsa, kala kiyukiyuan sumanah ku kulit, caay kaw madicemay, idawa ku sanglacay nu ma ebalay a banuhan, katinengan ku batac.

(kamu nu Hulam:①一年生草本，長1～1.5米。莖纖弱，平鋪或斜上，淡紫紅色，具鈍棱，有白色開展長毛，節明顯。）

ibatac kuni kasasuayaw nu papah, tusa nu papahan madicem i batac mamin macelit, nikacelitan lima~ siwa, angangan nu sasa, sipapah aca tu adidiay nu sadicem sananay anika celitan, tanayu nu paph han 4~5 li-mi, amilecad tu ahebal, adidiay nika celitan satanayu’sa caay kalecad kunika siludan, idaw ku tada mangituay nu tanayuay, pabawahan micapitu kainaian nu banuh, sasahan mililis tu teban nu sasulitan idaw ku banuh.  

(kamu nu Hulam:葉對生；2回羽狀全裂，裂片5～9，基部下延，再成羽狀分裂，全葉長4～5厘米，寬幾相等，小裂片狹長不整齊，具缺刻狀長齒，上面近於無毛，下面沿葉脈有軟毛。）

nusi papahay a tapangan nn tanayu makaala tu cacay a pina nu bataan a li-mi, angangan nikasi papahan apuyu ku akaway, belihan yadah ku sanglacay nu tanayuay a banuhan, adidiay a papah masasangkaku kunika diceman, tanayu han cacay a li-mi, duhepic idaw ku banuh.

(kamu nu Hulam:基生葉的柄長達10餘厘米，莖生葉的柄較短，均被白色長毛；托葉三角狀披針形，長達1厘米，質薄有毛。）

balu tusa~lima ku macebalay nu masilsilay a baluan, itunduh atu isasa nu papah, tanayu nu akaway nu balu han 6~10 limi, belih han sanglacay a lima, pulun nu salumaan han enem ~ pitu, sadicemsa ku wayway, lilis han sibanuh.

(kamu nu Hulam:花2～5朵成傘形排列，頂生或腋生，總花梗長6～10厘米，被白手；總苞6～7片，披針形，具緣毛。）

adididiay a balu nu akaway tanayu han tusa~ tulu a li-mi, u belih sibanuh, balu nu tapan han cacay a li-mi, kakicuh nu balu lima, mamucuy kunika mulmul, sadicemsa kunu ayawan, belih han idaw ku sanglacay nu tanayuay a banuh, lima ku sasemaan nu balu, sumilaw kiyuan ku kulit, mucuis kuni kasa ti’kukan.

(kamu nu Hulam:小花梗長2～3厘米，被毛：花徑約1厘米；花萼5，卵狀橢圓形，先端具長芒，背面被白色長毛；花瓣5，藍紫色，倒卵形。）

cacay a bataan ku ngisngis nu tamaan, hekal han lima ku naiay nu sasapayuan, ilabu han lima ku kalawlawan a kulitan nu sasapayuan nu sasapayuan, sasa nu ngisngis tabakisa, sasicedamay nu salumaan han lima, katinengan, balu nu akaway lima, madadecdec u belih apuyuay ku banuhan.

(kamu nu Hulam:雄蕊10，外輪5枚無藥，內輪5枚具黃色花藥，花絲下部膨大，蜜腺5，顯著；花柱5，均密被短柔毛。）

pela’ sananay kuheci, nuayawan tanayu’ ku masangucuday, tanayu han tulu ~lima a li-mi, lima ku salumaan, nu cacaya a salumaan cacay ku pa’nu, maduhem satu lima ku mapapelaay nu heci i teban nu akaway mababenis, salumaan nu sangucud mahida uculen amalukud, labu nu belih sisanglacay nu banuhan.

(kamu nu Hulam:蒴果，先端長喙狀，長約3～5厘米，5室，每室具種子1粒，熟時5果瓣與中柱分離，果瓣的喙部螺旋狀捲曲，內側被白毛。）

pa’nu satanayusa mamucuy ku wayway, hese a kulitan, tanayu han 2~2.5 how-mi.

(kamu nu Hulam:種子長倒卵圓錐形，褐色，長2～2.5毫米。）

(kamu nu Hulam:分布遼寧、吉林、黑龍江、河北、江蘇、安徽、浙江、湖南、四川、貴州、雲南等地。

kaliwasah nu langaw han i Lioning, jilin, Heilongjiang, Hebei, Jiangsu, Anhui, Hunan, Sichuan, Guizhou, Yunnan a kitidaan.

yadahay nu mihcaan nanay a langawan nu lutuk, wayway mahida u langaw nu lakon, nika apuyu kina langaw, talakaw han 30~45 li-mi, micuis ku banuh. 

(kamu nu Hulam:多年生草本，形態與上種相近，但植物較矮小，高30～45厘米，逆生平伏毛。）

papah tulu~lima kunika ilabu nu celit, celitan nu papah adidi, satanayu’ sa kunika mucuy nu dicem atu sadicem sananay nu waywayan, nuayawan caay kaw madicemay, caay kalecad ku lilis a nangipenan. akaway nu balu han 1 limi, sanglacay ku kulit, kala sumasumanahan ku kulit atu kiyukiyuan ku kulit. kasi baluan han i enemay a bulad. kasihecian sa i pituay a bulad.

(kamu nu Hulam:葉3～5深裂，裂片小，卵狀披針形或狹卵形，先端鈍尖，緣具不整齊粗齒。花徑約1厘米，白色、淡紅色或紫色。花期6月。果期7月。）

i talutaludan atu tepal nu dadan ku langaw. Kaliwasak nu langaw han i Fujian, Guangxi, Hunan, Sichuan, Guizhou, Yunnan a kitidaan.

(kamu nu Hulam:生於山野草叢或路旁。分布福建、廣西、湖南、四川、貴州、雲南等地。）

Xiboliya lakon singangan naca tu Hhu-zhang-cao.

(kamu nu Hulam:分布我國東北、新疆等地。此外，尚有同屬植物野老鸛草、塊根老鸛草及其變種高山塊根老鶴草等的全草亦同等入藥。

kaliwasak initu a kanatalan nu Dongbei, xinjiang kitidaan. sisa idaw henay ku malecaday nu langawan tu lakon, situbahay a lakon atu mahicaay a nu buyuay a situbahay nu lakonsa nu langawan malecad taneng asapayuan.

(俗名：五葉草、老官草、鴨腳草、老鴰嘴)

kakuniza	植物分類	()tabakiay a kilang ()adidi'ay a kilang (v)lutuk ()lutuk-balu ()masay ()zuma ()mahetik ku papah ()dauc landaway (v)zuma (v)yadah a mihca ku uzip ()cacay a mihca ku uzip ()1-2 a mihca ku uzip ()zuma
takalaw nu bayu'	生長海拔高度
mauzip subal	生長區域
nipaluma sasahicaan	栽種功能	yumah野生(v) mukan食用() sapayu'藥用(v) paazih觀賞() lidung遮蔭() zuma其他()
takalaw maka	株高
papah tanaya'	葉長
papah ahebal	葉寬
papah mapela'	葉瓣
balu ahebal	花徑
balu kulit	花色
heci	果實
paenu	種子

1	sanek	味		7	dawmi	軟
2	letek	毒		8	siceka'	刺
3	cedam	甘,甜		9	dieku	溫
4	aledah	辣,辛		10	cuedet	寒,涼
5	atekak	苦		11	acak	乾
6	cupelak	澀		12	zuma	其他(平)	v

1	pangangay	(生)津		27	kaliwates	(消)小疔
2	akacay-akuti	(減)燥熱		28	malebawa	(消)跌打腫傷	v
3	cuedet	(減)寒冷		29	akuti'	(消)燙傷
4	patezep tu izang	(消)出血		30	tunatun	(消)瘀血
5	paisi'	(利)排尿		31	tibeni	(消)泡疹、痱子
6	taluktuk	(減)發炎		32	kebing	(消)麻疹
7	sulalis	(退)發燒		33	sizaz	(消)濕疹
8	cebu' taluktuk	(消)尿道膀胱炎		34	butus	(消)水腫
9	mapudasay	(減)皮膚病		35	kalad nu bau	(減)蛇咬
10	atay taluktuk	(減)肝炎		36	bulad adada'	(消)經痛
11	adada'	(減)痛		37	cadi'ci	(減)心痛
12	sicedam isi	(減)糖尿病		38	pasicucu	(增)乳汁
13	ngidngid	(消)嘴破嘴角發炎		39	bali-malalemed	(減)風濕
14	teluhu	(消)濃痰		40	calenged	(止)皮膚癢
15	takulaw adada'	(減)喉嚨痛		41	sinawal	(減)暈眩
16	tuzu malebawa	(減)關節炎,風濕痛		42	manah	(消)痔瘡
17	mabanic	(消)腹瀉		43	pucu'	(消)淋巴痛
18	muta'	(調)嘔吐		44	buyu'	(解)中暑
19	masikata'	(調)便秘		45	suaw	(止)渴
20	adada' tangah	(減)頭痛		46	muni' ku banges	(消)皮膚潰爛
21	malihen	(怯)咳嗽		47	takalaw ku izang	(減)高血壓
22	makamaw	(減)感冒		48
23	milisawada'	(調)腸胃病，胃痛		49
24	walak	(解)中毒		50
25	maduka'	(消)破皮傷		51
26	puces	(消)膿包、大疔		52	zuma	其他(通經絡)	v

u cudad a ngangan	Geranium wilfordii Maxim
u sapamat a ngangan	Geraniaceae
u Amilika a ngangan

cidekay	ngangan	miungay
Sakizaya	lakun, lakon	v
Pangcha
Tayan
Paywan
Yuwatan	madaingaz tu ismud	v
Sejek
Taluku
Puyuma
Rukay
Cou	cuun tangngo	v
Kabalan
Tau/Yami
Saw
Kanakanabu
Laaluwa
Saysia

《中國高等植物資料庫全庫》. 中國科學院微生物研究所. [2009-02-24].

行政院原住民族委員會-原住民族藥用植物2009-p111

https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%80%81%E9%B8%9B%E8%8D%89%E5%B1%AC