Mfumo wa mzunguko wa damu

Mfumo wa mzunguko wa damu (ing. circulatory system) ni jumla ya mishipa ya damu mwilini pamoja na moyo. Ni sehemu muhimu ya uhai wa viumbe wengi (lakini si wanyama wote).

Mzunguko wa damu unafikisha mwilini mwote virutubishi, oksijeni, homoni na seli za damu ili kulisha, kukinga dhidi ya maradhi, pamoja na kudhibiti halijoto na uwiano kwa jumla.

Damu ni chombo cha kusafirisha mahitaji ya seli kama vile virutubishi na oksijeni pale panapohitajika, halafu inapokea dutu zisizohitajika tena kutoka seli na kuzipeleka kwa viungo zinapoondolewa mwilini.

Moyo ni ogani inayosukuma damu katika mishipa yake ambayo husafirisha damu kwenda sehemu zote za mwili ili ziweze kutenda kazi.

• Ateri ni mishipa inayopeleka damu kutoka moyoni kwenda mwilini.
• Vena ni mishipa inayopeleka damu kuingia moyoni kutoka mwilini.

Ateri huwa nyembamba zaidi kadri zisivyofika mbali na moyo. Mwishoni ni nyembamba sana huitwa aterioli na kuingia katika kapilari ambazo ni vyombo vya damu vyembamba mno zinazolisha seli za mwili moja kwa moja.

Vivyo hivyo vena zinaanza kwa umbo neymbamba upande wa kinyume cha kapilari zikiitwa venuli. Zinaongezeka unene kadri zinavyokuwa karibu zaidi na moyo.

Kwa hiyo mwendo au mzunguko wa damu ni moyo - ateri - aterioli - kapilari - venuli - vena - moyo.

Kwa mamalia pamoja na binadamu mfumo wa mzunguko wa damu kwa jumla huwa na pande mbili:

• mzunguko wa damu wa mwili wote ("systemic circulation")
• mzunguko wa damu wa mapafu ("pulmonary circulation") unaopitisha damu kwenye mapafu wa kusudi la kuondoa hewa chafu na kuingiza oksijeni.

Pande hizi mbili za mzunguko zinashughulikiwa na pande mbili za moyo:

• damu iliyoishia oksijeni inarudi moyoni kupitia vena. Inaingia nusu ya kulia ya moyo na kutoka hapa inasukumwa kwenda mapafu. Ndani ya mapafu gesi ya CO₂ inaondolewa katika damu na oksijeni kuongezeka.
• damu inarudi na kuingia katika moyo upande wa kushoto. Kutoka hapa damu yenye oksijeni inasukumwa katika ateri za kuipeleka kote mwilini.

Wikimedia Commons ina media kuhusu:

Mfumo wa mzunguko wa damu

• http://cnx.org/content/m46646/latest/
• The Circulatory System Archived 28 Julai 2011 at the Wayback Machine.
• Reiber C. L. & McGaw I. J. (2009). "A Review of the "Open" and "Closed" Circulatory Systems: New Terminology for Complex Invertebrate Circulatory Systems in Light of Current Findings". International Journal of Zoology 2009: 8 pages. doi:10.1155/2009/301284.
• Patwardhan K. The history of the discovery of blood circulation: unrecognized contributions of Ayurveda masters Archived 3 Desemba 2017 at the Wayback Machine.. Adv Physiol Educ. 2012 Jun;36(2):77–82.
• Michael Servetus Research Archived 13 Novemba 2012 at the Wayback Machine. Study on the Manuscript of Paris by Servetus (1546 description of the Pulmonary Circulation)

Makala hii kuhusu mambo ya biolojia bado ni mbegu. Je, unajua kitu kuhusu Mfumo wa mzunguko wa damu kama historia yake au mahusiano yake na mada nyingine? Labda unaona habari katika Wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari.