Sveti arhijerejski sinod

Sveti arhijerejski sinod Srpske pravoslavne crkve je neka vrsta crkvene vlade, odnosno najviša izvršna (upravna i nadzorna), kao i sudska vlast u djelokrugu definisanom Ustavom Srpske pravoslavne crkve.

Predsjednik Svetog arhijerejskog sinoda je patrijarh srpski Irinej.

Sveti arhijerejski sinod sastavljaju patrijarh, kao predsjednik i četiri eparhijska arhijereja, kao članovi.

Članove Svetog arhijerejskog sinoda bira Sveti arhijerejski sabor na dvije godine i to svake godine po dvojicu. Biraju se za vrijeme redovnog proljećnog zasjedanja Svetog arhijerejskog sabora u maju, pa im mandat traje do sabora za dvije godine. Do 2005, Sinod je osim patrijarha činilo četiri člana i svake godine su birana po dva nova člana kada starim istekne mandat. Od maja 2005, Sinod čini šest vladika i patrijarh, a 2007. je ponovo vraćeno na četiri člana i patrijarha.

Sveti arhijerejski sinod odlučuje, pod predsjedništvom patrijarha, o redovnom i vanrednom sazivu Svetog arhijerejskog sabora.

Sveti arhijerejski sinod donosi svoje odluke jednoglasno ili većinom glasova. Pri jednakoj podjeli glasova odlučuje glas predsjednika.

Sveti arhijerejski sinod:

• održava dogmatsko i kanonsko jedinstvo i stalnu vezu sa ostalim pravoslavnim crkvama;
• čuva i brani čistotu učenja pravoslavne crkve o vjeri i moralu, suzbija svako nepravilno učenje, vjerske i moralne predrasude, praznovjerice i štetne običaje;
• stara se o širenju pravoslavne vjere i rukovodi poslovima unutrašnje i spoljašnje crkvene misije;
• stara se o zbližavanju i ujedinjenju hrišćanskih crkava;
• ocjenjuje, odobrava, i prema nahođenju nagrađuje udžbenike vjeronauke, i knjige vjersko-moralne sadržine uopšte;
• bdi nad životom i radom bogoslovskih i monaških škola, ustanova i zavoda za spremanje i vaspitanje kandidata za sve crkvene službe; bira nastavničko i vaspitačko osoblje, i stara se za njihovu spremu, postavlja ga i razrješava od dužnosti;
• stara se za unapređenje crkvene književnosti; bira stipendiste za izučavanje pojedinih predmeta i, određuje nagrade za pisce;
• bira urednika i upravlja službenim listom Srpske pravoslavne crkve i drugim zvaničnim izdanjima;
• rukovodi poslovima oko prevoda i izdavanja Svetog pisma, djela svetih Otaca i radova vaseljenskih i pomjesnih crkvenih sabora;
• bdi da se svete tajne najtačnije vrše i održava blagoljepije, pravilnost i jednoobraznost u vršenju crkvenog bogosluženja;
• ocjenjuje i izdaje bogoslužbene knjige i njihove prevode;
• ocjenjuje i odobrava izradu ikona za crkvenu i privatnu upotrebu;
• izdaje uputstva za gradnju svetih hramova i manastira;
• daje uputstva za izradu crkvenih utvari, odežda i ostalih crkvenih potreba;
• stara se o jednobraznosti i usavršavanju crkvenog pojanja, osniva i nadzire pojačke škole;
• stara se o čuvanju svetih moštiju svetaca, o ikonama i o drugim sveštenim predmetima;
• stara se o crkvenoj umjetnosti, crkvenim umetničkim spomenicima, starinama i crkvenim muzejima;
• daje objašnjenje po propisima u spornim pitanjima o crkvenom braku, i štiti svetinju crkvenog braka;
• vodi brigu o crkvenim dobrotvornim i vaspitnim zavodima i ustanovama;
• vodi nadzor nad radom arhijereja;
• vodi brigu o udovim eparhijama i postavlja administratore eparhija;
• daje čin arhimandrita i naprsni krst protojerejima, na pismeni obrazložen prijedlog eparhijskog arhijereja;
• rukuje crkvenim fondovima i zadužbinama (zakladama) koje su njegovoj upravi povjerene;
• stara se da se odnos Crkve i Države i interkonfesionalni odnosi u smislu zakona tačno i bez štete po pravoslavnu Crkvu održavaju;
• priprema dnevni red i sprema prijedloge za Sveti arhijerejski sabor, i izvršuje njegove odluke;
• obrazuje odbore (sekcije) stručnih lica radi pripremanja gradiva za rad svoj i Svetog arhijerejskog sabora;
• bira u sporazumu sa patrijarhom činovnike i kancelarijsko osoblje svoje i Velikog crkvenog suda;
• predlaže na odobrenje Svetom arhijerejskom saboru svoj poslovnik;
• raspravlja sve sukobe o nadležnosti crkvenojerarhijskih vlasti, ukoliko Ustavom nije drukčije naređeno;
• vodi vrhovni nadzor nad radom udruženja sveštenstva mirskog i monaškog reda, kao i svih drugih udruženja koja rade na korist vjere i pravoslavne Crkve;
• proučava izvještaj Velikog crkvenog suda i sprovodi ga Svetom arhijerejskom saboru s mišljenjem i predlogom;
• podnosi godišnji izvještaj o svome radu Svetom arhijerejskom saboru;
• konačno rješava o osnivanju, spajanju i razdruživanju manastira;
• vrši i sve druge poslove po ovom Ustavu koje mu Sveti arhijerejski sabor naročito povjeri;
• sudi u prvoj instanciji:
  • međusobne nesuglasice arhijereja;
  • kanonske krivice arhijereja;
  • disciplinske službene krivice svojih organa i presuđuje njihove razmirice;
  • u poslednjoj instanciji disciplinske krivice nastavnog osoblja duhovnih škola.

Dosadašnji članovi Sinoda (osim patrijarha) bili su: ^{[n 1]}

• Gavrilo Dožić ±1926 (mitropolit crnogorsko-primorski)
• Dositej Vasić ±1928 (episkop niški)
• Maksimilijan Hajdin 193?—1936 (episkop gornjokalovački) ^[1]
• Dositej Vasić 193?—193? (mitropolit zagrebački) ^[2]
• Emilijan Piperković 19??—1947 (episkop timočki) ^[3]
• Jovan Ilić 19??—1947 (episkop niški)
• Josif Cvijović 194?—1947 (mitropolit skopski)
• Nektarije Krulj 194?—1947 (episkop zvorničko-tuzlanski) ^[4]
• Venijamin Taušanović 194?—1947 (episkop braničevski) ^[5]
• Venijamin Taušanović 1950—1952 ili 1951—1953 (episkop braničevski)
• Makarije Đorđević 1950—1952 ili 1951—1953 (episkop budimljansko-polimski) ^[6]
• Nikanor Iličić 1950—1952 ili 1951—1953 (episkop sremski) ^[7]
• Vasilije Kostić 1950—1952 ili 1951—1953 (episkop banjalučki)
• Stefan Boca 1966—1968 ili 1967—1969 (episkop dalmatinski) ^[8]
• Vladislav Mitrović 1978—1980 ili 1979—1981 (mitropolit dabrobosanski) ^[9]
• Sava Vuković 1978—1980 ili 1979—1981 (episkop šumadijski)
• Sava Vuković 1984—1986 ili 1985—1987 (episkop šumadijski)
• Vladislav Mitrović 1985—1987 ili 1986—1988 (mitropolit dabrobosanski)
• Vasilije Vadić 1987—1989 ili 1988—1990 (episkop sremski) ^[10]
• Sava Andrić 1987—1989 ili 1988—1990 (episkop vranjski) ^[11]
• Stefan Boca 1988—1990 ili 1989—1991 (episkop žički)
• Sava Vuković 1988—1990 ili 1989—1991 (episkop šumadijski)

• Episkop bački Irinej (2001—2003)
• Episkop vranjski Pahomije (2001—2003)
• Episkop braničevski Ignatije (2003), privremeno zamenjivao episkopa Pahomija ^[12]
• Mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije (2002—2004)
• Episkop šabačko-valjevski Lavrentije (2002—2004)
• Episkop niški Irinej (2003—2005)
• Episkop zahumsko-hercegovački Grigorije (2003—2005)
• Episkop šumadijski Jovan (2004—2006)
• Episkop budimljansko-nikšićki Joanikije (2004—2006)
• Mitropolit zagrebačko-ljubljanski Jovan (2005—2007) ^[13]
• Episkop zvorničko-tuzlanski Vasilije (2005—2007)
• Episkopp bački Irinej (2005—2007)
• Episkop timočki Justin (2005—2007)
• Episkop bihaćko-petrovački Hrizostom (2006—2009), član zamenik (2009—2011)
• Episkop mileševski Filaret (2006—2009)
• Mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije (2007—2011),^[14] zamenik patrijarha (2008—2010)
• Episkop žički Hrizostom (2007—2009), član zamenik (2009—2011)
• Episkop niški Irinej (2009—2010),^[15] patrijarh (od 2010)
• Episkop bački Irinej (od 2009)
• Episkop dalmatinski Fotije (2009—2011)
• Episkop zahumsko-hercegovački Grigorije (2009—2011)
• Episkop sremski Vasilije (od 2011) ^[16]
• Episkop šumadijski Jovan (od 2011)
• Episkop budimljansko-nikšićki Joanikije (od 2011)

Od maja 2007. sekretar Sinoda je protojerej-stavrofor Savo B. Jović.

• Sveti arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve