Ramzes III
| Prethodi: Setnakhte |
Faraon Egipta 20. dinastija |
Slijedi: Ramzes IV | |||||||||||||||||
| Ramzes III | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Također Ramses ili Rameses | |||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||
| Vladavina | 1186 do 1155. pne. | ||||||||||||||||||
| Nomen |
Ramesse Hekaiunu Ra ga je rodio, vladar Heliopolisa | ||||||||||||||||||
| Praenomen |
Usermaatre Meryamun Moćni od Ma'at i Ra, voljen od Amuna | ||||||||||||||||||
| Supružnik | Iset Ta-Hemdjert, Tiye | ||||||||||||||||||
| Potomci | Ramzes IV, Ramzes VI, Ramzes VIII, Amun-her-khepeshef, Khaemwaset, Meryamun, Meryatum, Montuherkhopshef, Pareherwenemef, Pentawere, Duatentopet (?) | ||||||||||||||||||
| Otac | Setnakht | ||||||||||||||||||
| Majka | Tiy-Merenese | ||||||||||||||||||
| Grob | KV11 | ||||||||||||||||||
| Najvažniji spomenici |
Medinet Habu | ||||||||||||||||||
Ramzes III – je poslednji od najvećih faraona koji su vladali Egiptom. Bio je egipatski faraon XX. dinastije
|
|
|
|
Ra-messes Heqa-iunu User-maat-re Mery-amun
- Ra-messes – Oblikovao ga Ra
- Heqa-iunu – Vladar Iuna
- User-maat-re – Moćna je pravda Ra
- Mery-amun – Drag Amonu
vladao je Egiptom od 1186. do 1155. godine pne. Bio je drugi vladar po redu XX Dinastije, sin Setnakht i majke kraljice Tiy – merenese. Ramzes III je imao dve žene Titi i Isis, kćerku Titi i sedam sinova:
- Kha-em-waset
- Para-hir-en-emef
- Set-hir-khopshef
- Amen-hir-khopshef
- Ra-messes IV
- Ra-messes V
- Ra-messes VI
Vladavina Ramzesa III je po nekim izvorima trajala, po egipatskom kalendaru od Prve godine 26 dana Prvog Šemua do 32 Godine 15 dana Trećeg Šemua, ili 31 godinu, jedan mesec i 15 dana – Od marta 1186. godine pne. do aprila 1155. godine pne. [1]
Ramzes III je stupio na presto Egipta i vladao u vreme koje se poklapalo sa počecima Mračnog doba Grčke (oko 1100. godine pne. do 750.godine pne.) - Pad Mikene, Trojanski rat - pa je njegova vladavina protekla u stalnim sukobima i nemirima. Bilo je to vreme velikih seoba naroda Mediterana, sukoba sa Hetitima i sa „Narodima sa mora“.
Prvih nekoliko godina svoje vladavine (od 1186. godine pne. pa do 1180. godine pne.) Ramzes III je posvetio stabilizovanju prilika u Egiptu - jačao je ekonomiju kraljevine i ojačao je vojsku, i tako pripremljen je mogao da odoli udarima plemena iz Libije (Meshwesh i Seped) oko 1179. godine pne. Sačuvavši zapadne granice od upada tih plemena u nenaseljene pustinjske oblasti oko delte Nila i potukavši svoje neprijatelje „do nogu“, Ramzes III je dokazao svoju snagu i moć velikog vojskovođe i državnika. Nekoliko godina kasnije, oko 1175. godine pne. počinju velika kretanja naroda na Bliskom i Srednjem Istoku.
| |||||||||
| Morski narodi (nȝ ḫȝt.w n pȝ ym) na hijeroglifima | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Felistejci, Denyen-i[2], verovatno Danajci iz Homerove "Ilijade", Shardana-i[3], nepoznati Weshwesh-i, Tjekker-i[4], verovatno Taurezi i Shekelesh-i, verovatno Sikels sa Sicilije na svom putu ka Egiptu, gde su nameravala da se naseli, na početku invazije su, samo na trenutak bili zaustavljeni u Siriji, a potom su nastavili svoj pohod ka Egiptu.
Ta invazija je bila velikih razmera i veoma dobro organizovana. Kopnom su nastupale vojne formacije praćena sa celokupnim stanovništvom koji su sa sobom nosili svu svoju pokretnu imovinu, dok je velika ratna flota, sa mora pratila i sledila kretanja kopnene vojske i civila. Kada su se na udaru "Naroda mora" našli i Hetiti došlo je do pada nekih provincija velike Hetitske imperije, a to se smatra i za početak propasti imperije Hetita .
Egipatsko selo Set Maat her imenty Waset ili Deir el-Medina (arap. دير المدينة) je bilo mesto gde su živeli umetnici (kamenorezsci, vajari...) koji su gradili hramove u dolini kraljeva i do danas dobro očuvani posmrtni hram Ramzesa III - znameniti Medinet Habu, u kome su pisani i ilustrirani zapisi borbe Ramsesa III protiv "Naroda mora". Prema tim zapisima, Ramses III je shvatio da se pohodu "Naroda mora" treba odupreti i delovao je veoma brzo i odlučno. Poslao je izvidnicu - glasnike na istočne granice svoga carstva sa naredbom da se sve raspoložive lokalne vojne snage stave u pripravnost i odlučno suprostave "Narodima mora" do dolaska glavnih vojnih snaga Egipta. Neko vreme su lokalne vojske uspevale da odole napadima "Naroda mora", a sa dolaskom glavnine egipatske vojske dolazi do velikih borbi na samoj istočnoj granici Egipta, gde vojska Ramzesa III uspeva da nanese ogromne žrtve vojsci "Naroda mora", koja se posle tog sukoba počela povlačiti prema Siriji. Mada je kopnena invazija bila zaustavljena i kopnena vojska uništena, ostala je još opasnost od morske flote "Naroda mora", koja je, kroz jedan istočni rukavac na ušću Nila, pokušala da prodre u dubinu teritorije Egipta.
Egipćani nisu bili poznati kao vojna pomorska sila, i verovatno bi bili poraženi u tipčnoj borbi na moru, ali, usled blizine obale, jer se bitka odigrala u rukavcu Nila, ova bitka se praktično pretvorila u kopnenu borbu. U međuvremenu se vojsci Egipta, na bojištu u rukavcima Nila, priključila i glavnina egipatskih snaga i tada je došlo do konačnog sloma invazionih snaga "Naroda mora", koje su se počele povlačiti. Zadovoljni pobedom, i ne jureći neprijatelja, egipatske snage se vraćaju u grad Tebu da proslave svoju pobedu, koju su pre svega pripisali milosti Amona, boga Tebe.
Posle pobede nad "Narodima mora", Egipat je živeo u miru još nekoliko godine, a onda oko 1170. godine pne. Libijci zajedno sa plemenom Meshwesh i sa još pet plemena napadaju Egipat. U prvom naletu prodiru duboko u deltu Nila pokušavajući da osvoje nove teritorije, ali i ovoga puta je Ramzes III odlučno i brzo reagovao i zaustavio pohod libijaca. Ratni plen je, kao i u slučaju sa plenom posle pobede nad "Narodima mora", bio odnešen sveštenicima u hramove posvećenim bogu Amonu. Egipat je pod Ramzesom III sve više isticao i veličao kult boga Amona. Svaka ratna kampanja, a njih je bilo još nekoliko, je svojim ratnim plenom sve više punila Amonove riznice, pa je to sveštenstvo postalo među najbogatijim u Egiptu. Takav odnos je u mnogome uticao na slabljenje Egipta, tako da je, dolaskom faraona iz XXI dinasteji, moć Egipta bila sve manja i manja. Ramzes III je bio poslednji veliki faraon Egipta, koji je, svojim odnosom prema sveštenstvu, uticao na to da se sjaj Egipta polako gubio a teritorije smanjivale.
Zahvaljući Anthony Charles Harris (1790–1869) koji je odgonetnuo papirus na kome je zapisano o zaveri koja je prethodila smrti Ramzesa III, danas znamo da je zaveru protiv faraona pokrenula i organizovala njegova druga žena Tita, a kojoj su pomogle i konkubine iz harema Ramzesa III. Verovato nezadovoljna saznanjem da će naslednik Ramzesa III biti Ramzes IV, sin Izis i Ramzesa III, a ne njen sin Pentawera, ona, sa još 40 ljudi je organizovala zaveru. Iz Harisovog papirusa se ne vidi da li je zavera uspela, ali 17 dana posle je umro Ramzes III. Posle smrti Ramzesa III se sudilo grupi zaverenika i oni su, svih 40 bili osuđeni na smrt. Nije dokazano da li su oni krivi za Ramzesovu smrt i na koji je način on umro, mada mnogi predpostavljaju da je ubijen zmijskim otrovom, jer je u njegovoj ruci pronađena amajlija protiv zmijskih ujeda.
Ramzes III (engleski jezik)
