Ilarion Ruvarac
| Ilarion Ruvarac | |
 | |
| Rođenje | 1. septembar 1832. Sremska Mitrovica |
|---|---|
| Smrt | 8. avgust 1905. Grgeteg |
| Institucija | Srpska kraljevska akademija |
| Alma mater | Kritička škola istoriografije |
| Poznat po | razbijanje mitova, kritički pristup |
Ilarion (Jovan) Ruvarac (1832, Sremska Mitrovica - 1905, manastir Grgeteg), srpski historičar i arhimandrit, začetnik kritičke škole u srpskoj istoriografiji.[1][2]
Svojim tekstovima je razbio neke od najvećih mitova: kosovski mit, otkrivajući da Vuk Branković nije izdao i nazivajući Lazara ispravno knez a ne car, te crnogorski, o tome da Crna Gora nikada nije plaćala danak Turcima, dokazujući da je ona bila pod turskom vlašću od početka 16. do kraja 17. veka.[1]
Ruvarac je dokazao da se narodnoj tradiciji ne može verovati. Pokazao je da su srpske epske pesme zapravo bajke u kojima je oko starih mitova, često iz indoevropskog nasleđa, došlo do grupisanja određenih ličnosti i motiva.[3] Napustio je epsku poeziju kao istorijski izvor, a za žitija je pisao da nemaju nikakvih razumnih istorijskih podataka.[1] Ruvarac je pokazao da dobar deo pesama kosovskog ciklusa, koji govori o vremenu Nemanjića, uopšte nisu narodne pesme, već su nastale u Crkvi i deo su crkvenih propovedi.[4]
Glavno mi je da kažem istinu ili ono što držim za istinu.[5]
Jovan Ruvarac je osnovnu školu završio u Starom Slankamenu i Starim Banovcima, a gimaziju u Sremskim Karlovcima i Beču. U Beču je studirao pravo i bavio se historijom. Karlovačku bogosloviju je završio 1859. Tu je počeo i da radi. Godine 1861. se zamonašio i uzeo ime Ilarion, po kojemu će ostati prepoznatljiv. U manastiru Grgeteg postao je arhimandrit, pa rektor Karlovačke bogoslovije.
Njegova naobrazba i kritičko prosuđivanje definira ga prvim obrazovanim srpskim historičarem. Njegovo pero bilo je oštro i kritično, pa je zato često upadao u neprilike i duge polemike. Ruvarac se obračunavao sa starijom srpskom historiografijom koja je izvođena pretežno na tradiciji i epskoj narodnoj pjesmi. Godine 1869. Ruvarac je postao član Srpskog učenog društva, a 1888. Srpske kraljevske akademije.
Ruvarac se bavio i srednjovjekovnom bosanskom historijom, gdje je kroz nekoliko radova dao značajan doprinos razumijevanju dinastije Kotromanića, naročito vremena bana Tvrtka I Kotromanića, te o pravoslavlju u Bosni i Hercegovini (Banovanje Tvrtka bana 1353. do 1377, 1894; Dvije bosanske kraljice, 1893; Nešto o Bosni dabarskoj i dabro-bosanskoj episkopiji i o srpskim manastirima u Bosni, 1878; O humskim episkopima i hercegovačkim metropolitima do godine 1766, 1901).
- Osmotrenije Istoriji cerkovnija: v Patrijaršeskom klirikalnom učilišti Karlovačkom (1869)
- O prvim godinama Dušanova kraljevanja: u hronološkom pogledu (1872)
- O carostavniku ili carostavnim knjigama, s pogledom na važnost njihovu za srpsku povesnicu (1873)
- O radu Miloša S. Milojevića u glasniku (1873)
- Povesna slova o knezu Lazaru, despotu Stefanu Brankoviću i knezu Stefanu Štiljanoviću (1874)
- Prilošci k objašnjenju izvora srpske istorije. I-XII (1878)
- Prilošci k objašnjenju izvora srpske istorije. XIII-XXIV (1880)
- O knezu Lazaru (1887)
- Prilozi za srpsku povest (1887)
- Katarina, kći Tvrtka I. bana (od 1353.-1377.) i od 1377.-1391. kralja bosanskoga (1892)
- Dvije bosanske kraljice (1893)
- O cetinjskoj štampariji pre četiri stotine godina (1893)
- Banovanje Tvrtka bana: (1353.-1377.) (1894)
- Odlomci o grofu Đorđu Brankoviću i Arseniju Crnojeviću patrijarhu: s tri izleta o takozvanoj Velikoj seobi srpskog naroda (1896)
- O pećkim patrijarsima od Makarija do Arsenija III: (1557-1690): prilog I za istoriju srpske crkve (1888)
- Montenegrina: prilošci istoriji Crne Gore (1899)
- Odlomak iz napisane pre 1891. rasprave o glavnim momentima u životu Sv. Save prvog srpskog arhiepiskopa (1901)
- "O jeziku": priložak tumačenju srpskih narodnih pesama (1901)
- O humskim episkopima i hercegovačkim mitropolitima: do godine 1766. (1901)
- Raški episkopi i mitropoliti (1901)
- O nekom "narodnom predanju" (1901)
- Oborkapetan Staniša (1901)
- Poreklo Sibinjanin Janka (1901)
- Đurađ Vuković, despot srpski i Đorđe Kastriot-Skenderbeg vođ arbanaški: godine 1444 (1902)
- Prilošci istorijskoj geografiji Srbije (1905)
A kad pozni potomak hoće da piše o starim danima, junacima i istorijskim licima i događajima, […] , taj treba da raspolaže dobrom građom, dobrim materijalom; a dobra građa za povesnu zgradu nalazi se samo u spisima, pismima i zapisima koji potiču od samih lica, kojih se povest hoće da predstavi, ili od njihovih suvremenika ili bar od bliskih suvečnih ljudi, koji su kadri saznati i napisati istinu — a ne u pričama i skaskama, koje u ustima naroda živu i s kolena na koleno se predaju, kite izvrću i kvare. I pokraj one dobre građe treba da povesnik staroga vremena ima zdrav um i naukom i drugim iskustvom izvežban razum, da može i u onoj dobroj građi raspoznati i razlučiti čisto zlato od ljudske primese.[3]
- Sima Ćirković, Studija Ilariona Ruvarca ‘O knezu Lazaru’, “Boj na Kosovu, starija i novija saznanja”, Beograd 1992, 9-15.
- Branislav Đurđev, Ruvarac danas, Letopis Matice srpske 431/6, Novi Sad 1983, 980-991.
- B. Marinković, Ilarion Ruvarac i njegovo delo povodom 140-godišnjice rođenja (1832-1972), Istraživanja 2, Novi Sad 1973, 453-505.
- Radmila Pešić, Ruvarac Ilarion, “Radmila Pešić – Nada Milošević-Đorđević, Narodna književnost”, Beograd 1984, 225-226.
- Nikola Radojčić, Spisak radova Ilariona Ruvarca, "Spomenica Ruvarcu", Novi Sad 1955, 151-161.
- Radovan Samardžić, Pisci srpske istorije IV, Beograd 1994, 241-247.
- Jaša Tomić, Nekrolog arhimandritu Ilarionu Ruvarcu, Godišnjak SKA 19, Beograd 1905, 348-362.
- Andrija Veselinović, Ruvarac Ilarion (Jovan), “Enciklopedija srpske istoriografije (Priredili Sima Ćirković i Rade Mihaljčić)”, Beograd 1997, 627-629.
- “Opća enciklopedija Jugoslovenskog Leksikografskog zavoda, 7 (Raš-Szy)”, Zagreb 1981, 227.
- “Mala enciklopedija Prosveta, 3 (R-Š), Beograd 1978, 85.
- ↑ 1,0 1,1 1,2 „ДОЛЕ С ОБРАЗИНАМА!”. Arhivirano iz originala na datum 2012-01-24. Pristupljeno 2013-03-02.
- ↑ На данашњи дан: Рођен Иларион Руварац
- ↑ 3,0 3,1 Istorijska biblioteka: Ilarion Ruvarac
- ↑ O ideološko-političkom obrascu u SPC
- ↑ „Književna nagrada "Vuk Karadžić" za nauku, 2007.”. Konkursi regiona web site. Arhivirano iz originala na datum 2011-04-13. Pristupljeno 21 April 2011. »Glavno mi je da kažem istinu ili ono što držim za istinu. – I. Ruvarac«
