Fadil Hoxha

Fadil Hoxha
Fadil Hodža, komandant kosovskih partizana.
2. predsjednik SAP Kosova (AO Kosovo i Metohija)
Na dužnosti 11. jul 1945. – 20. februar 1953 24. jun 1967 – 7. maj 1969
Prethodnik	Mehmed Hoxha Stanoje Akšić
Nasljednik	Ismet Saqiri Ilaz Kurteshi
Rođen/a	(1916-03-15)15. 3. 1916. Đakovica, Kosovo (Kraljevina Crna Gora)
Umro/la	13. 4. 2001. (dob: 85) Priština, Kosovo (provincija SRJ pod upravom UN)
Državljanstvo	jugoslavensko
Politička stranka	Savez komunista Kosova/Savez komunista Jugoslavije

Fadil Hodža (Fadil Hoxha) je bio kosovski i jugoslavenski komunista, pjesnik i revolucionar, albanskog porekla.

Tokom drugog svetskog rata je bio komandant kosovskih partizana. Spevao je više partizanskih pesama na albanskom jeziku, uključujući »Oj Kosove, oj nëna e jonë« (Oj Kosovo, majko naša), koja se pevala na popularnu melodiju Čapajevke.^[1] Proglašen je za Narodnog heroja Jugoslavije.

Nakon rata je obavljao važne funkcije na Kosovu, i bio predsednik AP Kosova.

Rođen je i odrastao u Đakovici, tada pod austrijskom, srpskom, a kasnije pod jugoslavenskom vlašću. Kao mladić je emigrirao u Albaniju kako bi mogao pohađati gimnaziju na albanskom jeziku. Prilikom školovanja u Skadru i Elbasanu je došao u kontakt s komunističkim grupama te prihvatio marksizam-lenjinizam.

Godine 1941. je za vrijeme drugog svjetskog rata došao na Kosovo i počeo raditi kao učitelj. Taj je posao ubrzo napustio kako bi se priključio jugoslavenskim partizanima koji su se borili protiv italijanskih i njemačkih snaga. Ubrzo se pokazao kao sposoban komandant, osnivajući jedinice koje su bile pretežno popunjene albanskim stanovništvom. Za svoje je ratne zasluge kasnije odlikovan ordenom Narodnog heroja Jugoslavije.

Hodža je nakon rata imao niz važnih dužnosti u tadašnjoj Autonomnoj oblasti Kosovo i Metohija, a kasnije Socijalističkoj autonomnoj pokrajini Kosovo. Međutim, tek je nakon brijunskog plenuma 1966. godine, na kome je srušen tvrdolinijaški šef UDBA-e Aleksandar Ranković dobio mogućnost da napreduje u najviše vrhove Partije.

Tamo se zalagao za što širu autonomiju Kosova u okviru tadašnje SR Srbije, odnosno Jugoslavije. Ti su napori urodili nizom ustavnih reformi od 1968. godine, a koje su svoj vrhunac dobile 1974. godine kada je usvojen novi federalni ustav kojim je SAP Kosovo de facto po svojim pravima izjednačeno s ostalim republikama. Pod Hodžinim pokroviteljstvom je 1970. godine osnovan Prištinski univerzitet kao i Kosovska akademija nauka i umetnosti.

Hodža se, međutim, suprotstavio radikalnim albanskim nacionalistima koji su u proljeće 1981. godine pokrenuli demonstracije s zahtjevom da Kosovo i formalno postane republika. S druge strane, kako su etničke tenzije na Kosovu eskalirale, tako je i kosovsko rukovodstvo postajalo predmetom kritika u Srbiji, odnosno zahtjeva da se autonomija ukine.

Iako penzioniran, Hodža je postao predmetom optužbi za albanski nacionalizam, pogotovo kada je na vlast u Srbiji došao Slobodan Milošević. U jesen 1987. je njegova navodna izjava kojim silovanja Srpkinja i Crnogorki na Kosovu tumači seksualnim frustracijama mladih Albanaca i traži da se problem riješi uvozom promiskuitetu sklonih konobarica iz drugih krajeva SFRJ izazvala demonstracije, a potom je izbačen iz SKJ. Godine 1991. Hodža je uhapšen.

Nakon kosovskog rata Hodža je 2001. godine umro u rodnoj Đakovici gdje je sahranjen s najvišim državnim počastima.

Hoxha je godine 1980. izdao ratni dnevnik Kur pranvera vonohet (Kad proljeće kasni) po kojem je TV Priština snimila dramsku seriju, početkom 1980-ih prikazanu na programu JRT-a.

Fadil Hoxha na Wikimedijinoj ostavi

• Vojna enciklopedija (knjiga treća). Beograd 1972. godina.
• „Narodni heroji Jugoslavije”. Beograd: Mladost. 1975. 

1. ↑ Muzika i muzičari u NOB, zbornik sećanja (str. 205), Beograd 1982.