Dugi otok
Dugi otok
| |
|---|---|
 | |
| Podaci | |
| Lokacija | Jadransko more |
| Arhipelag | Zadarski |
| Koordinate | |
| Država |  Hrvatska
|
| Glavno naselje | Sali |
| Površina | 113,3[1] km² |
| Broj stanovnika | 1641[2] |
 | |
Dugi otok (talijanski: Isola Lunga ili Isola Grossa) je otok u Jadranskom moru u Hrvatskoj, koji administrativno podpada pod Zadarsku županiju.
Dugi otok je najveći otok zadarskog arhipelaga, koji je 2011. imao 1641 stanovnika.[2]
Otok ima površinu od 113,3 km²[1], a dužina njegove obale iznosi 182,1 km.[1]
Izdužen je nekih 43 km u smjeru sjeverozapad-jugoistok, a širok do 4,6 km. On je dio otočnog niza, u kom sjevernije od njega leži Molat, a južnije Kornat. Zapadno se prostire pučina Jadranskoga mora, a istočno brojni otoci (Sestrunj, Iž, Rava, Zverinac, Ugljan, Pašman, Žut).[2]
Građen je uglavnom od donjokrednih vapnenaca i dolomita.[2]
Najviša točka je brdo Vela Straža visoko 337 metara u sredini otoka, tu se nalaze i brojne spilje, Strašna peć, Kozja peć, Veli Badanj, Crvene rupe, Pećina.[2]
Dugi otok je vrlo razveden, naročito duž istočne obale, koja je uglavnom niska. Tu se nižu brojne pješčane uvale i plaže kao Sakarun. Najveće uvale na sjeverozapadu su Solišćica i Pantera, a na jugoistoku Telašćica (park prirode, jedna od najvećih jadranskih prirodnih luka).[2]
Duž zapadne obale okrenute pučini, nižu se klifovi, među njima i Grpašćak, najviši na Jadranu sa svojih 166 m. Uz obalu leže brojni otočići; Bršćak, Golac, Katina, Krknata, Lagnići, Luški, Magarčić, Mežanj, Mrtovnjak, Mali i Veli Planatak, Utra... Između vapnenčkih brežuljaka leže kraška polja; Arnjevo,
Dugo, Krajnje, Slotino, Stivanje, Srednje i uvale. zimi su neka polja, zbog dugotrajnih kiša, poplavljena.[2] Dugi otok nema izvora ni vodotokova, ali ima slano jezero - Mir (površine 0,23 km²; duboko 5,8 m) koje leži na jugu. Po vapnenčkom tlu centralnog i zapadnog dijela otoka raste makija i šuma, ali je jug čisti kamenjar.[2]
Stanovnici se bave ratarstvom (žito, povrće), ovčarstvom, maslinarstvom, vinogradarstvom, ribarstvom i turizmom a dio njih radi u tvornici ribljih konzervi u Saliju.[2]
Najveće naselje, administrativni centar i jedina općina na otoku je Sali od 746 stanovnika. Ostala naselja na otoku su: Božava (112 st.), Brbinj (76 st.), Dragove (35 st.), Luka (121 st.), Savar (45 st.), Soline (39 st.), Veli Rat (58 st.), Verunić (43 st.), Žman (194 st.) i Zaglav (172 st.).[2]
Osim Sali, sva ostala naselja se sastoje od dva dijela, starijeg u unutrašnjosti i novog uz luku. [2]
Dugi otok je bio naseljen već od prahistorije, za iskapanja u spilji Vlakno 2011. pronađeni su ostaci ljudskog kostura, čija je starost procijenjena na 11 000 godina (mezolitik).[3]
Po otoku ima arheoloških nalaza iz paleolita, neolita, kao i ostataka gradine iz ranoga željeznog doba. Iz rimskih vremena ima ostataka Ville rusticae u Maloj Proversi i građevina u Stivanjem polju i Brbinju.[2] Iz ranog srednjeg vijeka ima ostataka ranokršćanskih i predromaničkih crkvica u Školju kraj Brbinja, u Savaru (sv. Pelegrin) i u Telašćice (sv. Ivan i sv. Viktor).[2]
Za srednjeg vijeka otok je bio pod vlašću zadarske komune, i feud benediktinskog samostana sv. Krševana, koji ga je davao u zakup zadarskoj aristokraciji.[2] Srednjovjekovne crkve u Božavi (1385), Suvčenu (1378), Zaglav (1445–52) i Saliju (1465) dokazuju da su tad postojala i ta naselja.[2]
Od početka 15. vijeka Dugi otok je pod vlašću Mletačke Republike, tad počinje intenzivnije naseljavanje otoka izbjeglicama koje su bježale pred Turcima.
Tokom 17. vijeka otok su u par navrata orobili ulcinjski gusari.[2] Za Drugog svjetskog rata Dugi otok je anektiran od Kraljevine Italije, zbog partizanskog otpora je talijanska vojska u maju 1943. spalila sela Savar i Poljane, koja su nakon rata obnovljena.[2]
Otok je prvi put dokumentiran u 10. vijeku pod imenom - Pizuh u kronici bizantskog cara Konstantina Porfirogeneta De administrando imperio.[3] U 11. vijeku navodi se pod imenom Insula Tilagus.[3] U srednjovjekovnim dokumentima spominje se pod latinskim imenima; Insula Magna, Insula Tilago i Insula Maior. Tek od početka 15. vijeka počinje se nazivati Isola Lunga ili Dugi otok.[3]
Otok je povezan dnevnim trajektnim linijama sa Zadrom (Zadar-Zaglav, Zadar–Brbinj).[2]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 „Coastline length and aeras of island...” (engleski). Geoadria. Pristupljeno 14. 05. 2017.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 2,17 „Dugi otok” (hrvatski). Hrvatska enciklopedija. Pristupljeno 14. 05. 2017.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 „Povijest i arheologija” (hrvatski). Dugi otok. Arhivirano iz originala na datum 2017-05-20. Pristupljeno 14. 05. 2017.
- Dugi otok (sh)
- Dugi otok na karti Jadrana (sh)