Immanuel Kant

Immanuel Kant (1724–1804) – niemiecki filozof.

• Artysta polityczny w równym stopniu, co estetyczny może kierować i rządzić światem, mamiąc go wyobrażeniem w miejsce rzeczywistości, na przykład wyobrażeniem o wolności ludu lub o jego randze i równości; to pierwsze istnieje jedynie formalnie w angielskim Parlamencie, to drugie zaś we francuskim konwencie. Lepiej jednak przecież mieć choćby pozór posiadania owego uszlachetniającego ludzkość dobra, niż czuć się go w oczywisty sposób pozbawionym
  • Źródło: Antropologia w ujęciu pragmatycznym, Warszawa 2005
  • Zobacz też: polityka

• Boskie dzieło stworzenia nigdy nie dobiega końca. Zaczyna się, a potem trwa nieskończenie, w nieustannym trudzie dając początek nowym sceneriom, nowym przedmiotom i nowym światom.
  • Źródło: Allgemeine Naturgeschichte und Theorie des Himmels

• Czasami ceni się kogoś za bardzo, aby można go było pokochać.

• Człowiek celem samym w sobie.
  • Zobacz też: człowiek

• Człowiek nie jest bogaty tym, co posiada, lecz tym, bez czego z godnością może się obejść.
  • Zobacz też: bogactwo

• Demokracje nie walczą między sobą.
  • Zobacz też: demokracja

• Dla przeciwwagi wielu uciążliwości życia niebo ofiarowało człowiekowi trzy rzeczy: nadzieję, sen i śmiech.
  • Der Himmel hat den Menschen als Gegengewicht gegen die vielen Mühseligkeiten (des Lebens) drei Dinge gegeben: Die Hoffnung, den Schlaf und das Lachen. (niem.)

• Dosyć.
  • Genug. (niem.)
  • Opis: ostatnie słowo wypowiedziane przed śmiercią.
  • Zobacz też: ostatnie słowa

• Dwie rzeczy napełniają umysł coraz to nowym i wzmagającym się podziwem i czcią, im częściej i trwalej się nad nimi zastanawiamy: niebo gwiaździste nade mną i prawo moralne we mnie.
  • Zwei Dinge erfüllen das Gemüt mit immer neuer und zunehmender Bewunderung und Ehrfurcht, je öfter und anhaltender sich das Nachdenken damit beschäftigt: Der bestirnte Himmel über mir, und das moralische Gesetz in mir. (niem.)
  • Inna wersja: Są dwie rzeczy, które napełniają duszę podziwem i czcią, niebo gwiaździste nade mną, prawo moralne we mnie. Są to dla mnie dowody, że jest Bóg nade mną i Bóg we mnie.
  • Źródło: O dwóch rzeczach, które napełniają duszę podziwem
  • Zobacz też: moralność

• Intelekt nie jest zdolny niczego oglądać, a zmysły niczego myśleć. Tylko stąd, że się one łączą, może powstać poznanie.
  • Inna wersja: Rzeczą zmysłów jest oglądać, rzeczą intelektu myśleć.
  • Źródło: Krytyka czystego rozumu, przeł. Roman Ingarden

• Król z narodem, naród z królem.

• Los człowieka zrobiony jest z tak pokręconego kawałka drewna, że nic prostego z niego wystrugać po prostu się nie da.
  • Źródło: Eliza Sarnacka-Mahoney, Zbędnik inteligenta, wyd. Nowy Świat, Warszawa 2008

• Matematyka jest warunkiem wszelkiego dokładnego poznania.
  • Mathematik ist eine Bedingung aller exakten Erkenntnis. (niem.)
  • Zobacz też: matematyka, poznanie

• Miejcie odwagę posługiwać się rozumem.

• Moralną koniecznością jest zakładać istnienie Boga.
  • Źródło: Jostein Gaarder, Świat Zofii. Cudowna podróż w głąb historii filozofii, tłum. Iwona Zimnicka, Warszawa 1995, s. 356.

• Możemy człowieka ocenić po tym, jak traktuje zwierzęta.

• Oświeceniem nazywamy wyjście człowieka z niepełnoletności, w którą popadł z własnej winy. Niepełnoletność to niezdolność człowieka do posługiwania się własnym rozumem, bez obcego kierownictwa. Zawinioną jest ta niepełnoletność wtedy, kiedy przyczyną jej nie jest brak rozumu, lecz decyzji i odwagi posługiwania się nim bez obcego kierownictwa. Sapere aude! Miej odwagę posługiwać się swym własnym rozumem – tak oto brzmi hasło Oświecenia.
  • Źródło: Z. Kuderowicz, Kant, s. 53.

• Piękne jest to, co podoba się całkiem bezinteresownie.
  • Źródło: Myślę, więc jestem. Aforyzmy, maksymy, sentencje, oprac. Czesława i Joachim Glenskowie, Antyk, Kęty 1993, ISBN 8386482001, s. 183.

• Piękno – co się podoba ani przez wrażenia, ani przez pojęcia, lecz podoba się z subiektywną koniecznością, w sposób powszechny, bezpośredni i zupełnie bezinteresowny.

• Pięknym jest to, co wyobrażane jest bez pośrednictwa pojęcia jako przedmiot powszechnego upodobania.
  • Zobacz też: piękno

• Postępuj tak, byś człowieczeństwa tak w swej osobie, jako też w osobie każdego innego, używał zawsze zarazem jako celu, nigdy tylko jako środka.
  • Źródło: Uzasadnienie metafizyki moralności

• Postępuj wedle takiej tylko zasady, co do której mógłbyś jednocześnie chcieć, aby stała się prawem powszechnym.
  • Inne tłumaczenie: Istnieje tylko jeden imperatyw kategoryczny: postępuj tylko wedle takiej maksymy, co do której możesz zarazem chcieć, żeby stała się powszechnym prawem.
  • Der kategorische Imperativ ist also nur ein einziger, und zwar dieser: handle nur nach derjenigen Maxime, durch die du zugleich wollen kannst, dass sie ein allgemeines Gesetz werde. (niem.)
  • Opis: imperatyw kategoryczny.
  • Źródło: Władysław Tatarkiewicz, Droga do filozofii i inne rozprawy filozoficzne, tom 1, PWN, Warszawa 1971, s. 288.

• Rewolucja francuska była tak decydującym wydarzeniem w historii emancypacji ludzkości, że należałoby ją co jakiś czas powtarzać.
  • Źródło: Reflexionen
  • Zobacz też: rewolucja francuska

• Rewolucja narodu bogatego duchowo, którą śledzimy w naszych czasach, także może się powieść lub nie; może jej towarzyszyć taki ogrom nędzy i potwornych zbrodni, że zdrowo myślący człowiek, chociażby nawet miał nadzieję, iż następnym razem uda się ją przeprowadzić szczęśliwie, nigdy za cenę tak wysokich kosztów nie odważy się na ten eksperyment. Ta rewolucja, powiadam, w uczuciach wszystkich obserwatorów (którzy sami nie są w nią uwikłani) wzbudza uczucie współuczestnictwa graniczące nieomal z entuzjazmem, choć objawienie tego ostatniego samo w sobie wiąże się z niebezpieczeństwem, to zaś nie może wynikać z innej przyczyny aniżeli z moralnej predyspozycji ludzkiego rodzaju.
  • Źródło: Spór fakultetów, tłum. Mirosław Żelazny, Wydawnictwo Rolewski, Toruń 2003, s. 136–137.

• Struktura naszych umysłów ogranicza zarówno gamę pytań, które zadajemy przyrodzie, jak i upośledza zrozumienie odpowiedzi, których ona nam udziela.
  • Zobacz też: człowiek, umysł

• Sumienie to świadomość, że istnieje w człowieku trybunał wewnętrzny.
  • Zobacz też: sumienie

• Śmiech jest afektem, którego źródłem jest nagła przemiana napiętego oczekiwania w nicość.

• W każdej nauce jest tyle prawdy, ile jest w niej matematyki.
  • Źródło: Leksykon złotych myśli, wybór Krzysztof Nowak, Warszawa 1998.
  • Zobacz też: nauka

• W teorii nie ma żadnej sprzeczności między moralnością a polityką.
  • Źródło: Myślę, więc jestem…, oprac. Czesława i Joachim Glenskowie, op. cit., s. 183.
  • Zobacz też: polityka

• Wieczny pokój wymaga radykalnej i niezbędnej przemiany ludzkich relacji, bez której wszelka własność i bezpieczeństwo są niepewne. Wymaga on ustanowienia powszechnego ustroju państwowego (Völkerstaat, civitas gentium). Jest to niewykonalne, zamiast tego musimy zaakceptować związek państw (Völkerbund). Ponieważ jednak niewykonalność tego projektu nie została ostatecznie dowiedziona, a moralność domaga się wiecznego pokoju, a więc i powszechnego państwa obywatelskiego, należy mimo wszystko uznać wieczny pokój za cel, do którego będziemy nieustannie się przybliżać dzięki ciągłemu postępowi.
  • Źródło: O wiecznym pokoju, tłum. Feliks Przybylak, Wrocław 1995.
  • Zobacz też: pokój

• Wielu ludzi jest nieszczęśliwych, ponieważ nie potrafi abstrakcyjnie myśleć.
  • Źródło: Myślę, więc jestem…, oprac. Czesława i Joachim Glenskowie, op. cit., s. 183.

• Wszystka wiedza pochodzi z doświadczenia. Doświadczenie jest produktem rozumu.
  • Źródło: Myślę, więc jestem…, oprac. Czesława i Joachim Glenskowie, op. cit., s. 183.
  • Zobacz też: rozum

• Z tak krzywego kawałka drewna, z jakiego uczyniony jest człowiek, nie da się zrobić nic prostego.
  • Opis: w 1784.
  • Źródło: Frans de Waal, Wiek empatii. Jak natura uczy nas życzliwości, tłum. Łukasz Lamża, Kraków 2019, s. 281.
  • Zobacz też: człowiek

• Zaletą literatury jest to, że pozwala ludziom postawić się na miejscu innych.
  • Źródło: Adam Żółtowski, Filozofia Kanta, 1923.
  • Zobacz też: literatura

• (…) zaraz sobie uświadamiam, że mogę wprawdzie chcieć kłamstwa, nigdy jednak powszechnego prawa kłamania; albowiem według takiego prawa nie istniałoby właściwie żadne przyrzeczenie, ponieważ na próżno udawałbym wobec drugich, że chcę tak a tak postąpić w przyszłości, gdy oni temu i tak nie uwierzą, a gdyby to nawet lekkomyślnie uczynili, oddaliby mi przecież wet za wet.
  • Źródło: Richard H. Popkin, Avrum Stroll, Filozofia, tłum. Jan Karłowski, Norbert Leśniewski, Andrzej Przyłębski, Poznań 1994, s. 67.

• Zawsze masz traktować człowieka jako cel sam w sobie, a nie tylko środek do celu.
  • Opis: imperatyw kategoryczny.
  • Źródło: Jostein Gaarder, Świat Zofii. Cudowna podróż w głąb historii filozofii, tłum. Iwona Zimnicka, Warszawa 1995, s. 359.

• Żeby zobaczyć cały świat, nie trzeba wyjeżdżać z Królewca, wystarczy przyjść do portu i tam zobaczyć ten cały świat.
  • Źródło: Adam Hlebowicz, Kaliningrad bez wizy, Oskar, Gdańsk 2012, ISBN 9788363709174, s. 86.

• Kant jest dla naszego narodu Mojżeszem, który wiedzie go z egipskiego uśpienia na wolną, samotną pustynię swych spekulacji filozoficznych i przynosi mu ze świętej góry potężny kodeks praw.
  • Autor: Friedrich Hölderlin, Pod brzemieniem mego losu, tłum. Anna Milska i Wanda Markowska, Czytelnik, Warszawa 1982, s. 154.

• Kant sądził, że ta zasada działania jest etycznie dobra, która mogłaby obowiązywać wszystkich. A która by się nie mogła utrzymać jako zasada powszechna – ta zła. Jakby tylko te buty były dobre, które się nadają do produkcji seryjnej.
  • Autor: Władysław Witwicki, Pogadanki obyczajowe, PWN, Warszawa 1957, s. 19.