Przejdź do zawartości

Wybory parlamentarne w Polsce w 1991 roku

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wybory parlamentarne w Polsce w 1991 roku
Państwo

 Polska

Rodzaj

wybory parlamentarne

Data przeprowadzenia

27 października 1991

Data zarządzenia

3 lipca 1991
przez: Prezydenta RP Lecha Wałęsę[1]

Podstawa prawna

Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej; Ordynacja wyborcza do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej

Ordynacja wyborcza

proporcjonalna (Sejm), większościowa (Senat)

Głosowanie
poprzednie:
1989 		następne:
1993
Multimedia w Wikimedia Commons

Wybory parlamentarne w Polsce w 1991 roku – odbyły się 27 października i były to pierwsze w Polsce po II wojnie światowej całkowicie wolne wybory parlamentarne, gdyż wybory w 1989 były tylko częściowo wolne. Walka o wszystkie mandaty poselskie (460) i senatorskie (100) miała charakter otwarty i demokratyczny. Wybory te zakończyły się zwycięstwem Unii Demokratycznej. Polska stała się jednym z ostatnich państw tzw. bloku wschodniego, w którym przeprowadzono wolne wybory.

W wyniku wyborów do Sejmu weszło 29 komitetów, z czego 11 posiadało zaledwie jednego posła. Fragmentacja sceny politycznej spowodowała destabilizację, która spowodowała zmiany w ordynacji wyborczej w następnych wyborach parlamentarnych.

Tło wyborów

[edytuj | edytuj kod]
Wyniki Unii Demokratycznej w wyborach do Sejmu w 1991
Wyniki Porozumienia Obywatelskiego Centrum w wyborach do Sejmu w 1991

Między rokiem 1930 a 1989 w Polsce nie było wolnych wyborów. System partyjny po II wojnie światowej był nierywalizacyjny – zmonopolizowany przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą i stronnictwa sojusznicze. Stan ten utrzymywał się do 1989, kiedy na skutek obrad Okrągłego Stołu doszło do częściowo wolnych wyborów w 1989. System bipolarny szybko się rozpadał na skutek wewnętrznych sporów w obu stronnictwach. W styczniu 1990 została rozwiązana PZPR[2].

Na przełomie lat 80. i 90. doszło do gwałtownego wzrostu liczby partii politycznych i znacznego rozdrobnienia, szczególnie prawej strony sceny politycznej. Na przełomie 1990 i 1991 było ich ponad 100[2]. W 1990 odbyły się wybory prezydenckie. Kampania przedwyborcza i rywalizacja pomiędzy Lechem Wałęsą a Tadeuszem Mazowieckim (tzw. wojna na górze), doprowadziły do wielu konfliktów ideowych i personalnych. Ugrupowania postsolidarnościowe przestały działać przeciwko wspólnemu wrogowi, jakim była Polska Zjednoczona Partia Robotnicza[3]. Lewica postkomunistyczna z kolei zaczęła się jednoczyć w Sojusz Lewicy Demokratycznej i ewoluować w stronę ugrupowania socjaldemokratycznego[4]. Część partii postsolidarnościowych (m.in. ZChN, KLD i PC) opowiadały się za przeprowadzeniem wyborów w maju[5]. Coraz większe problemy rządu Jana Krzysztofa Bieleckiego spowodowały decyzję o wcześniejszym rozwiązaniu Sejmu[6].

Pierwsze całkowicie wolne wybory parlamentarne w Polsce, odbyły się najpóźniej spośród państw dawnego tzw. bloku wschodniego (wcześniej w pozostałych krajach bloku wschodniego odbywały się kolejno w: NRD – 18 marca 1990, na Węgrzech – 24 marca 1990, w Rumunii – 20 maja 1990, w Czechosłowacji – 8–9 czerwca 1990, w Bułgarii – 10 czerwca 1990 i w Albanii – 31 marca 1991). Przyczyny tego stanu były różne, lecz najważniejszą z nich były powolne prace nad ordynacją wyborczą[7] (małym postsolidarnościowym partiom zależało na ordynacji proporcjonalnej, preferującej małe partie, natomiast lewica popierała ordynację większościową, preferującą duże[3]). Ordynacja z 1989 była rozwiązaniem tymczasowym przystającym tylko do realiów z 1989. Nowa ordynacja została przyjęta 28 czerwca 1991[7].

Ordynacja

[edytuj | edytuj kod]

Prace nad ordynacją wyborczą do sejmu rozpoczęły się w połowie 1990 roku. Część środowisk postsolidarnościowych opowiadała się za ordynacją proporcjonalną. Część partii politycznych (m.in. Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe) bało się ordynacji większościowej[5].

22 lutego Lech Wałęsa przesłał do Sejmu własną wersję ordynacji wyborczej. Przesłanie projektu opóźniło pracę parlamentu[8]. 9 marca Sejm odrzucił projekt uchwały w sprawie przeprowadzenia wyborów w maju. Za wnioskiem głosowali jedynie posłowie OKP. 20 marca 1991 szef Kancelarii Prezydenta przesłał do Sejmu tezy wprowadzające ordynację proporcjonalną[8]. Ostatecznie sejmowa komisja konstytucyjna zgłosiła projekt ordynacji uwzględniający część propozycji kancelarii prezydenta. Sejm uchwalił ordynację 10 maja. 23 maja ustawę o ordynacji uchwalił również Senat[8].

6 czerwca prezydent skierował do marszałka Sejmu list, w którym skrytykował uchwaloną ordynację, zarzucając, że jest m.in. zbyt skomplikowana, powoduje skrajną personalizację wyborów, dyskryminuje Kościół katolicki, poddając go nadzorowi administracyjnemu i zawiera błędy legislacyjne – m.in. żadna partia lub koalicja nie może wystawić więcej niż 85% kandydatów[8]. Każda kolejna korespondencja z parlamentem przebiegała w coraz ostrzejszym tonie.

10 czerwca Lech Wałęsa zawetował ustawę o ordynacji. Weto uzasadnił potrzebą wprowadzenia czytelnego systemu wyborczego, jednoznacznego określenia ordynacji proporcjonalnej lub mieszanej oraz przeliczania głosów metodą Sainte-Laguë[8], zniesienia zakazu agitacji w kościołach i obowiązku zaznaczenia przez wyborców personalnych preferencji[9].

13 czerwca Sejm przyjął weto prezydenta do ordynacji wyborczej. Dwa dni później Sejm uchwalił ordynację, która znosiła zakaz prowadzenia kampanii wyborczej w kościołach oraz jednomandatowe okręgi wyborcze[9]. Senat wprowadził do ordynacji pozostałe cztery postulaty prezydenckie, lecz zostały one odrzucone przez sejm większością 2/3 głosów[9]. 23 czerwca prezydent zapowiedział zawetowanie ustawy o ordynacji. 26 czerwca formalnie Lech Wałęsa podjął decyzję o zawetowaniu ordynacji[9]. Dwa dni później sejm odrzucił weto prezydenta większością (282 głosów za, 100 przeciw i 9 wstrzymujących się)[10] 1 lipca prezydent podpisał ordynację i skierował do sejmu projekty ustaw podtrzymujące wcześniejsze postulaty. Ostateczny koniec sporu wokół ordynacji nastąpił 11 lipca wraz z odrzuceniem przez sejm obydwu propozycji prezydenta[10].

W wyborach do Sejmu i Senatu obowiązywała ustawa z dnia 28 czerwca 1991 – Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 59, poz. 252), która weszła w życie z dniem ogłoszenia (3 lipca)[7]. Stanowiła ona, iż: „Wybory posłów na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej są powszechne, bezpośrednie, równe i wolne oraz przeprowadzane w głosowaniu tajnym”. Czynne prawo wyborcze (możliwość wybierania) mieli wszyscy obywatele polscy, a także mieszkający przynajmniej przez 5 lat na terenie Polski obywatele innych państw, którzy mieli ukończone 18 lat. Bierne prawo wyborcze (możliwość kandydowania) mieli obywatele polscy, którzy w dniu głosowania mieli ukończone przynajmniej 21 lat i zamieszkiwali w Polsce przez przynajmniej 5 lat. Prawa wyborczego zarówno biernego, jak i czynnego nie miały osoby pozbawione praw publicznych oraz ubezwłasnowolnione. Prawo do głosowania za granicą posiadali tylko obywatele polscy, którzy posiadali prawo wyborcze[11].

Komitety wyborcze do Sejmu i Senatu

[edytuj | edytuj kod]
Komitety, które zarejestrowały listy ogólnopolskie kandydatów do Sejmu
Nr listy Komitet wyborczy Lider Hasła wyborcze
2 Polskie Stronnictwo Ludowe Sojusz Programowy Waldemar Pawlak Chłopi na Wiejską
3 Solidarność Pracy Andrzej Miłkowski
7 Chrześcijańska Demokracja Władysław Siła-Nowicki
8 Stronnictwo Demokratyczne Aleksander Mackiewicz
12 Porozumienie Obywatelskie Centrum Jarosław Kaczyński
13 Polskie Stronnictwo Ludowe – Porozumienie Ludowe Józef Ślisz
16 Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Policjantów Andrzej Kosiak
17 Wyborcza Akcja Katolicka Wiesław Chrzanowski
20 Mniejszość Niemiecka Henryk Kroll
20 Stronnictwo Narodowe Józef Więcławek
30 Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” Marian Krzaklewski Partii jest wiele, S jedna
32 Kongres Liberalno-Demokratyczny Donald Tusk Warto głosować na Kongres;
Nie bój się jutra
36 Ruch Chrześcijańsko-Społeczny „Przymierze” Kazimierz Morawski
39 Ruch Demokratyczno-Społeczny Zbigniew Bujak
41 Konfederacja Polski Niepodległej Leszek Moczulski Rozkradanie majątku narodowego
42 Unia Polityki Realnej Janusz Korwin-Mikke
43 Koalicja Polskiej Partii Ekologicznej i Polskiej Partii Zielonych

PPE:?

PPZ: Janusz Bryczkowski

46 Partia Wolności Kornel Morawiecki
48 Białoruski KW Sokrat Janowicz
49 Blok Ludowo-Chrześcijański

Józef Ślisz (PSL „S”),

Artur Balazs (SLCh)

54 Unia Demokratyczna Tadeusz Mazowiecki Jestem za!
55 Wyborczy Blok Mniejszości ?
58 Polski Związek Zachodni ?
60 Sojusz Lewicy Demokratycznej Aleksander Kwaśniewski Tak dalej być nie musi;
Niech reformy służą ludziom[12]
61 Partia Chrześcijańskich Demokratów Krzysztof Pawłowski
62 Polska Partia Ekologiczna – Zieloni Jerzy Beer
63 Polska Partia Przyjaciół Piwa Janusz Rewiński Jak wypić to piwo

Wybory do Sejmu I kadencji

[edytuj | edytuj kod]

W 37 okręgach wyborczych wybierano 391 posłów, zaś 69 mandatów było obsadzanych z list ogólnopolskich[7].

Listy kandydatów

[edytuj | edytuj kod]

Okręg wyborczy obejmował od 7 do 17 mandatów; stanowił on – w zależności od liczby mieszkańców – obszar województwa (18 okręgów), obszar 2 bądź 3 województw (14 okręgów), bądź też część obszaru województwa (w województwie warszawskim: m. st. Warszawa oraz pozostała część województwa; w województwie katowickim – okręgi: Sosnowiec, Katowice i Gliwice). Dla zarejestrowania okręgowej listy kandydatów na posłów było wymagane zebranie 5 tysięcy podpisów wyborców zamieszkałych w danym okręgu. Zarejestrowanie list w 5 okręgach (bądź łączne zebranie 50 tysięcy podpisów) upoważniało do dalszego rejestrowania list bez zbierania podpisów. Z wymogu tego były wyłączone komitety wyborcze mniejszości narodowych (wystarczała rejestracja list w 2 okręgach bądź 20 tysięcy podpisów); z zapisu tego skorzystały: Mniejszość Niemiecka, Białoruski Komitet Wyborczy oraz Wyborczy Blok Mniejszości (grupujący obywateli RP pochodzenia litewskiego, ukraińskiego oraz słowackiego)[13].

Pozostałe 69 (460–391) mandatów obsadzano z list ogólnopolskich; warunkiem uprawniającym do zgłoszenia takiej listy było zarejestrowanie list okręgowych w co najmniej 5 okręgach[14]. Z tego warunku tego były zwolnione komitety wyborcze mniejszości narodowych. System listy ogólnopolskiej był dysproporcjonalny. Dawał więcej mandatów partiom większym. Natomiast nie dawał ich partiom małym (regionalnym). Dodatkowo obowiązywało głosowanie na listę, a nie na kandydata, co powodowało, że komitety umieszczały na tych listach kandydatów mniej popularnych, ale dla nich istotnych[15].

Wadą tego typu ordynacji była fragmentaryzacja. Natomiast zaletą brak „głosowania strategicznego przeciwko”[15].

Podział mandatów

[edytuj | edytuj kod]

Wyborca zakreślał (stawiał krzyżyk) przy nazwisku preferowanego kandydata. Oddany głos był zaliczany najpierw jako głos na okręgową listę kandydatów; w przypadku, gdy lista uzyskała mandat(y), posłami zostawali kandydaci, na których oddano największą liczbę głosów.
Mandaty w okręgach przyznawano według ordynacji proporcjonalnej, spośród 6980 kandydatów zarejestrowanych na 934 listach. Głosy w okręgach przeliczano na mandaty metodą Hare’a-Niemeyera, nie było przy tym wymagane przekroczenie żadnego progu wyborczego[16].

Mandaty z list ogólnopolskich (zarejestrowano ich 16) przydzielano proporcjonalnie zmodyfikowaną metodą Sainte-Laguë; mogły je uzyskać komitety, które uzyskały co najmniej 5% głosów w skali kraju lub zdobyły mandaty w co najmniej 5 okręgach.

Przeliczenie głosów metodą D’Hondta, która była stosowana w późniejszych wyborach, dałoby podobne rezultaty, jednakże ze względu na 5% próg wyborczy do parlamentu weszliby przedstawiciele tylko 10 komitetów[16].

Okręgi wyborcze

[edytuj | edytuj kod]
Nr Siedziba
komisji 		Obszar Liczba mandatów
1 Warszawa Miasto Stołeczne Warszawa 17
2 Legionowo województwo warszawskie
z wyłączeniem M. St. Warszawa		 8
3 Płock województwa płockie i skierniewickie 10
4 Łódź województwo łódzkie 12
5 Piotrków Trybunalski województwo piotrkowskie 7
6 Konin województwo konińskie i sieradzkie 9
7 Radom województwo radomskie 8
8 Kielce województwo kieleckie 11
9 Częstochowa województwo częstochowskie 8
10 Opole województwo opolskie 10
11 Wrocław województwo wrocławskie 12
12 Wałbrzych województwo wałbrzyskie 8
13 Jelenia Góra województwa jeleniogórskie i legnickie 11
14 Zielona Góra województwa zielonogórskie i leszczyńskie 11
15 Kalisz województwo kaliskie 7
16 Toruń województwa toruńskie i włocławskie 11
17 Bydgoszcz województwo bydgoskie 11
18 Poznań województwo poznańskie 14
19 Gorzów Wielkopolski województwa gorzowskie i pilskie 10
20 Szczecin województwo szczecińskie 10
21 Koszalin województwa koszalińskie i słupskie 9
22 Gdańsk województwo gdańskie 15
23 Olsztyn województwa olsztyńskie i elbląskie 13
24 Ostrołęka województwa ostrołęckie, ciechanowskie i łomżyńskie 12
25 Białystok województwa białostockie i suwalskie 12
26 Siedlce województwa siedleckie i bialskopodlaskie 10
27 Zamość województwa zamojskie i chełmskie 7
28 Lublin województwo lubelskie 10
29 Rzeszów województwa rzeszowskie i tarnobrzeskie 13
30 Przemyśl województwa przemyskie i krośnieńskie 9
31 Tarnów województwo tarnowskie 7
32 Nowy Sącz województwo nowosądeckie 7
33 Kraków województwo krakowskie 13
34 Bielsko-Biała województwo bielskie 9
35 Sosnowiec cześć województwa katowickiego[17] 10
36 Katowice część województwa katowickiego[18] 17
37 Gliwice część województwa katowickiego[19] 13

Listy zblokowane

[edytuj | edytuj kod]

W ordynacji wyborczej z 1991 wprowadzono osobliwą instytucję blokowania list. Mianowicie, po zarejestrowaniu okręgowych list kandydatów, lecz nie później niż 38. dnia przed dniem wyborów, pełnomocnicy zainteresowanych komitetów wyborczych mogli złożyć wspólne oświadczenie wobec okręgowej komisji wyborczej w sprawie sumowania głosów oddanych w okręgu wyborczym na ich listy jako podstawy łącznego uczestniczenia tych list w podziale mandatów (blokowanie list kandydatów).
Per analogiam dotyczyło to również list ogólnopolskich.
Bloki wyborcze w okręgach wyborczych tworzone były przez:

Wyniki głosowania i wyniki wyborów do Sejmu I kadencji

[edytuj | edytuj kod]

Frekwencja w wyborach do Sejmu wyniosła 43,20%; głosów nieważnych było 5,63%.
Uprawnionych do głosowania było 27 516 166 osób[20].
Spośród 111 zarejestrowanych komitetów wyborczych mandaty uzyskało 29 (przy czym 11 komitetów uzyskało po jednym mandacie). Scena polityczna była silnie rozdrobniona szczególnie wśród ugrupowań prawicowych[21]. Index Rae'a wynosił 0,942, co oznacza skrajną fragmentaryzację[3], a wskaźnik efektywnej liczby partii wyniósł 13,9 i był najwyższy w Europie[22]. Znaczna część ugrupowań, które zdobyły miejsca w parlamencie, znajdowała się poza pasem standaryzacji, stąd nie było możliwe przyporządkowanie ich do klasycznych stronnictw parlamentarnych[21]. Wśród wielu stronnictw dochodziło do animozji personalnych, które prowadziły do braku zgody na koalicję mimo zbieżnych poglądów[23]. Trzy ugrupowania (SLD, KPN i PSL) były stronnictwami izolowanymi przez pozostałe[22]. Z tego względu rządu nie stworzył Bronisław Geremek[24]. Gabinet Jana Olszewskiego powołany 23 grudnia 1991 był rządem mniejszościowym mającym zaplecze składające się z 4 partii i bazę 27%. Rząd Hanny Suchockiej powołany 11 lipca 1992 również był rządem mniejszościowym mającym odpowiednio 7 partii i bazę 30%[22]. Brak stabilności sceny politycznej spowodował uchwalenie nowej ordynacji, która promowała system dwublokowy[25].

W innych krajach Europy Środkowej, w wyniku zastosowania progu wyborczego, scena polityczna była mniej rozdrobniona, a przez to bardziej spolaryzowana[26].

Poniższa tabela zawiera wyniki głosowania w skali kraju (ujęto te jedynie komitety wyborcze, które uzyskały mandaty; dodana nazwa miasta oznacza, iż dany komitet zarejestrował tylko jedną listę w odnośnym okręgu wyborczym).

Wyniki wyborów do Sejmu RP

[edytuj | edytuj kod]
Wyniki wyborów do Sejmu 1991–2023
 Osobny artykuł: Posłowie na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej I kadencji (1991–1993).
Zwycięzcy w poszczególnych okręgach w wyborach do Sejmu RP
Zwycięzcy w poszczególnych gminach w wyborach do Sejmu RP
Komitet wyborczy[27] Głosy Mandaty
Liczba % Liczba %
Unia Demokratyczna 1 382 051 12,32 62 13,48
Sojusz Lewicy Demokratycznej 1 344 820 11,99 60 13,04
Wyborcza Akcja Katolicka 980 304 8,74 49 10,65
Polskie Stronnictwo Ludowe Sojusz Programowy 972 952 8,67 48 10,43
Konfederacja Polski Niepodległej 841 738 7,50 46 10,00
Porozumienie Obywatelskie Centrum 977 344 8,71 44 9,57
Kongres Liberalno-Demokratyczny 839 978 7,49 37 8,04
Porozumienie Ludowe 613 626 5,47 28 6,09
Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” 566 553 5,05 27 5,87
Polska Partia Przyjaciół Piwa 367 106 3,27 16 3,48
Mniejszość Niemiecka 132 059 1,18 7 1,52
Chrześcijańska Demokracja 265 179 2,36 5 1,09
Solidarność Pracy 230 975 2,06 4 0,87
Partia Chrześcijańskich Demokratów 125 314 1,12 4 0,87
Polski Związek Zachodni 26 053 0,23 4 0,87
Unia Polityki Realnej 253 024 2,26 3 0,65
Partia X 52 735 0,47 3 0,65
Ruch Autonomii Śląska 40 061 0,36 2 0,43
Stronnictwo Demokratyczne 159 017 1,42 1 0,22
Ruch Demokratyczno-Społeczny 51 656 0,46 1 0,22
Ludowe Porozumienie Wyborcze „Piast”[a] 42 031 0,37 1 0,22
Solidarność 80 28 139[b] 0,25 1 0,22
Krakowska Koalicja Solidarni z Prezydentem[c] 27 586 0,25 1 0,22
Związek Podhalan[d] 26 744 0,24 1 0,22
Wielkopolsce i Polsce[e] 23 188 0,21 1 0,22
Bydgoska Lista Jedności Ludowej[f] 18 902 0,17 1 0,22
KW Prawosławnych[g] 13 788 0,12 1 0,22
Unia Wielkopolan i Lubuszan[h] 11 737[i] 0,08 1 0,22
Sojusz Kobiet Przeciw Trudnościom Życia[c] 1922 0,02 1 0,22
Ogółem 11 218 602 100,00 460 100,00
Głosy nieważne 669 347 5,63
Frekwencja 11 887 949 43,20
  • Liczba mandatów
    Liczba mandatów
  • Zwycięskie komitety wyborcze w okręgach
    Zwycięskie komitety wyborcze w okręgach

Podział mandatów i rozkład procentowy poparcia w wyniku wyborów z uwzględnieniem podziału na późniejszą koalicję rządzącą w kolejności: ugrupowania rządowe, opozycja parlamentarna i pozaparlamentarna (komitety, które nie przekroczyły 1% poparcia w skali kraju, potraktowano zbiorczo):

↓
49 44 28 62 60 48 46 37 27 16 7 5
WAK POC PL UD SLD PSL KPN KLD NSZZ PPPP INNE
↓
WAK POC PL UD SLD PSL KPN KLD NSZZ SP

Wyniki głosowania w skali okręgów

[edytuj | edytuj kod]

Wszystkie dane wyrażono w procentach.

Okręg Nazwa Frekwencja
UD SLD WAK PSLSP KPN PC KLD PL „S” PPPP MN „Piast” Inni
1 Warszawa I 18,88 13,30 6,70 1,68 4,35 14,29 16,57 0,61 1,45 3,91 0,05 – 18,23 54,68
2 Warszawa II 9,67 8,37 12,91 5,83 6,17 17,19 9,81 4,71 3,94 4,21 – – 17,19 40,07
3 Płock 8,60 13,30 4,35 22,53 4,88 6,68 4,71 9,35 4,06 3,22 – – 18,32 35,32
4 Łódź 15,36 17,69 14,22 3,24 6,84 7,16 7,95 0,98 5,26 3,85 – – 17,44 43,32
5 Piotrków Trybunalski 9,34 11,81 9,62 15,63 8,62 5,43 5,45 9,75 6,63 3,43 – – 14,27 38,79
6 Konin 8,05 14,17 6,77 19,45 6,00 6,58 4,52 12,18 4,79 3,37 – – 14,14 38,05
7 Radom 6,95 10,75 17,20 12,27 8,01 5,98 4,64 6,37 5,23 3,17 – – 19,44 38,03
8 Kielce 8,79 14,75 4,77 18,56 6,92 11,10 5,77 4,36 4,87 2,71 – – 17,38 39,55
9 Częstochowa 10,16 11,23 7,88 12,86 11,50 7,81 6,44 3,86 5,66 4,54 4,61 – 13,48 44,21
10 Opole 13,68 8,90 4,75 9,80 5,22 6,43 4,96 – 4,36 3,22 26,11 – 12,57 41,71
11 Wrocław 20,77 12,49 8,54 5,32 5,15 11,48 8,30 2,45 4,71 3,14 0,22 – 17,42 45,37
12 Wałbrzych 16,61 14,91 11,13 7,00 6,95 7,77 5,46 3,98 4,62 5,99 – – 15,58 39,77
13 Jelenia Góra 14,38 13,98 7,55 8,31 7,39 7,02 6,26 4,39 6,04 4,56 – – 20,11 39,10
14 Zielona Góra 11,56 14,74 11,73 13,95 4,01 7,67 4,31 1,76 3,56 4,02 – – 22,69 42,10
15 Kalisz 13,57 14,43 7,72 14,31 4,44 5,06 4,24 9,11 5,16 3,61 – – 18,34 44,34
16 Toruń 12,36 15,03 5,91 9,87 6,23 10,09 8,57 8,35 – 2,83 – – 20,77 39,02
17 Bydgoszcz 10,36 18,49 6,18 – 6,56 10,27 7,50 4,58 11,50 4,43 – – 20,14 45,67
18 Poznań 17,40 10,50 7,16 7,53 3,82 4,68 9,82 2,78 4,36 3,98 – – 27,98 47,72
19 Gorzów Wielkopolski 14,36 16,12 10,01 12,08 5,11 4,93 4,43 5,53 6,27 – – – 21,17 41,96
20 Szczecin 16,88 12,50 8,62 5,61 10,66 4,01 7,46 6,48 5,57 3,55 0,30 – 18,37 42,16
21 Koszalin 13,14 13,78 4,33 10,51 5,76 5,61 5,31 3,32 5,43 3,74 – – 29,06 40,07
22 Gdańsk 10,05 7,42 9,48 4,27 6,49 6,53 16,95 3,08 14,23 3,30 – – 18,19 50,09
23 Olsztyn 11,59 12,82 6,69 11,44 5,33 9,24 6,92 3,44 4,66 4,44 – – 23,42 39,42
24 Ostrołęka 4,79 10,94 21,00 14,86 3,78 5,45 3,49 12,65 3,60 2,98 – – 16,44 36,36
25 Białystok 7,39 17,83 14,00 6,24 3,91 10,57 4,50 6,83 3,50 3,18 – – 22,06 41,13
26 Siedlce 4,34 10,51 11,15 17,40 4,74 9,09 2,74 23,45 2,94 2,83 – – 10,82 38,75
27 Zamość 6,87 17,42 9,10 14,71 7,44 8,64 2,08 18,78 4,02 – – – 10,96 41,00
28 Lublin 9,16 13,40 8,90 9,25 14,15 11,04 5,32 11,33 4,44 – – – 13,04 41,54
29 Rzeszów 6,27 8,43 11,31 13,36 9,06 8,94 2,58 13,90 7,44 2,61 – – 16,09 45,53
30 Przemyśl 9,53 6,70 10,33 16,74 10,11 11,79 3,24 13,19 4,23 – 0,18 – 13,95 46,47
31 Tarnów 11,42 5,18 7,05 – 10,89 13,19 4,84 – – 2,51 – 19,16 25,76 50,28
32 Nowy Sącz 8,03 3,46 9,74 7,42 7,45 16,15 4,07 13,25 – 1,99 0,16 – 28,30 52,54
33 Kraków 21,06 7,72 7,02 5,85 17,06 8,66 7,87 2,59 – 2,50 – – 19,66 48,15
34 Bielsko-Biała 13,68 6,83 14,63 6,99 8,58 9,03 7,61 – 8,06 3,87 – – 20,72 50,00
35 Sosnowiec 11,21 19,41 4,56 6,55 13,33 5,62 5,87 0,84 6,12 5,26 – – 21,22 44,37
36 Katowice 14,10 9,54 3,77 1,74 9,71 6,80 14,09 – 8,39 4,16 3,65 – 24,05 40,01
37 Gliwice 12,40 7,92 5,09 3,14 10,95 8,57 9,61 0,84 6,66 3,82 7,57 – 23,42 40,87
Polska 12,32 11,99 8,74 8,67 7,50 8,71 7,49 5,47 5,05 3,27 1,18 0,37 43,20

Podział mandatów w skali okręgów

[edytuj | edytuj kod]
Okręg Nazwa Łącznie
UD SLD WAK PSLSP KPN PC KLD PL „S” PPPP MN „Piast” Inni
1 Warszawa I 3 2 1 – 1 3 3 – – 1 – – 3 17
2 Warszawa II 1 1 1 1 1 2 1 – – – – – – 8
3 Płock 1 1 1 2 1 1 1 1 1 – – – – 10
4 Łódź 2 2 2 1 1 1 1 – 1 1 – – – 12
5 Piotrków Trybunalski 1 1 1 1 1 – 1 1 – – – – – 7
6 Konin 1 1 1 2 1 1 – 1 1 – – – – 9
7 Radom 1 1 2 1 1 1 – 1 – – – – – 8
8 Kielce 1 2 1 2 1 1 1 1 1 – – – – 11
9 Częstochowa 1 1 1 1 1 1 1 – – – 1 – – 8
10 Opole 1 1 1 1 1 1 1 – – – 3 – – 10
11 Wrocław 3 2 1 1 1 1 1 – 1 1 – – – 12
12 Wałbrzych 1 1 1 1 1 1 1 – – 1 – – – 8
13 Jelenia Góra 2 2 1 1 1 1 1 – 1 1 – – – 11
14 Zielona Góra 1 2 1 2 1 1 1 – – 1 – – 1 11
15 Kalisz 1 1 1 1 1 – – 1 1 – – – – 7
16 Toruń 1 2 1 1 1 1 1 1 – – – – 2 11
17 Bydgoszcz 1 2 1 – 1 1 1 1 1 – – – 2 11
18 Poznań 2 2 1 1 1 1 1 – 1 1 – – 3 14
19 Gorzów Wielkopolski 1 2 1 1 1 1 – 1 1 – – – 1 10
20 Szczecin 2 1 1 1 1 – 1 1 1 – – – 1 10
21 Koszalin 1 1 – 1 – 1 1 – 1 – – – 3 9
22 Gdańsk 2 1 2 1 1 1 3 1 2 1 – – – 15
23 Olsztyn 2 2 1 2 1 1 1 – 1 1 – – 1 13
24 Ostrołęka 1 1 3 2 1 1 – 2 – – – – 1 12
25 Białystok 1 2 2 1 1 1 1 1 – – – – 2 12
26 Siedlce 1 1 1 2 1 1 – 3 – – – – – 10
27 Zamość 1 1 1 1 1 1 – 1 – – – – – 7
28 Lublin 1 1 1 1 2 1 1 1 1 – – – – 10
29 Rzeszów 1 1 2 2 1 1 – 2 1 – – – 2 13
30 Przemyśl 1 1 1 2 1 1 – 1 1 – – – – 9
31 Tarnów 1 1 1 – 1 1 – – – – – 1 1 7
32 Nowy Sącz 1 – 1 1 1 1 – 1 – – – – 1 7
33 Kraków 3 1 1 1 2 1 1 – – – – – 3 13
34 Bielsko-Biała 1 1 1 1 – 1 1 – 1 1 – – 1 9
35 Sosnowiec 1 2 – 1 2 1 1 – 1 1 – – – 10
36 Katowice 2 2 1 – 1 1 2 – 2 1 1 – 4 17
37 Gliwice 2 1 1 – 1 1 1 – 1 1 1 – 3 13
Razem 51 50 42 41 38 37 31 23 23 13 6 1 35 391
Lista ogólnopolska 11 10 7 7 8 7 6 5 4 3 1 – – 69
Polska 62 60 49 48 46 44 37 28 27 16 7 1 35 460

Wyniki wyborów do Senatu RP

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Senatorowie II kadencji Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (1991–1993).
Zwycięzcy w poszczególnych okręgach w wyborach do Senatu RP
Rozkład mandatów
Komitet wyborczy[28][29] Głosy Mandaty[30]
Liczba % +/− Liczba +/−
Unia Demokratyczna 3 764 156 16,42 – 21 –
Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” 2 219 160 9,68 – 11 –
Porozumienie Obywatelskie Centrum 2 071 045 9,04 – 9 –
Wyborcza Akcja Katolicka 2 012 308 8,78 – 9 –
Polskie Stronnictwo Ludowe Sojusz Programowy 1 718 918 7,50 – 8 –
Porozumienie Ludowe 886 562 3,87 – 7 –
Kongres Liberalno-Demokratyczny 1 497 718 6,53 – 6 –
Sojusz Lewicy Demokratycznej 2 431 178 10,61 – 4 –
Konfederacja Polski Niepodległej 1 071 364 4,67 – 4 –
Partia Chrześcijańskich Demokratów 507 722 2,22 – 3 –
Chrześcijańska Demokracja 267 335 1,17 – 1 –
Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie 155 694 0,68 – 1 –
Inicjatywa na rzecz Łodzi 113 568 0,50 – 1 –
Ludowe Porozumienie Wyborcze „Piast” 92 737 0,40 – 1 –
Konfederacja Komitetów Obywatelskich 92 719 0,40 – 1 –
Mniejszość Niemiecka 82 031 0,36 – 1 –
Narodowy KW 71 261 0,31 – 1 –
KW do Senatu Zbigniewa Romaszewskiego 63 378 0,28 – 1 –
Regionalne Forum Wyborcze 62 996 0,27 – 1 –
Klub Inteligencji Katolickiej 59 154 0,26 – 1 –
KW Krzysztofa Horodeckiego 53 632 0,23 – 1 –
KW Henryka Stokłosy 45 859 0,20 – 1
KW Jerzego Madeja 43 979 0,19 – 1 –
Niezależny KW 40 077 0,17 – 1 –
Unia Wielkopolan 36 501 0,16 – 1 –
KW „Kandydat Niezależny” 34 323 0,15 – 1 –
Komitet Obywatelski powołany z inicjatywy „Solidarności” 22 866 0,10 – 1 –
Regionowi i Polsce 21 600 0,09 – 1 –
Stronnictwo Demokratyczne 453 721 1,98 – – –
Partia X 417 857 1,82 – – –
Unia Polityki Realnej 371 891 1,62 – – –
Związek Podhalan 69 954 0,31 – – –
Solidarność Pracy 60 243 0,26 – – –
Polski Związek Zachodni 56 743 0,25 – – –
Bydgoska Lista Jedności Ludowej 54 590 0,24 – – –
Wielkopolsce i Polsce 39 681 0,17 – – –
KW Prawosławnych 27 559 0,12 – – –
Pozostałe komitety wyborcze 1 829 286 7,98 – – –
Razem – 100,00 – 100 –
Głosy ważne 11 474 846 96,53
Głosy nieważne 413 019 3,47 –
Frekwencja 11 887 865 43,20 –
↓
9 9 7 21 11 8 6 4 4 3 1 1 1 1 1 1 1 1 10
POC WAK PL UD NSZZ PSL KLD SLD KPN KW
POC WAK PL UD NSZZ PSL KLD SLD KPN SD X

Skutki wyborów

[edytuj | edytuj kod]

Największe poparcie w skali kraju zdobyła Unia Demokratyczna. Przewaga partii nie pozwoliła na wyłonienie rządu. Wobec dużego rozdrobnienia sceny politycznej, prezydent rozpoczął konsultacje w sprawie utworzenia rządu. Pierwszym politykiem który udał się do prezydenta był lider UD – Jacek Kuroń. Prezydent wysunął propozycję objęcia funkcji premiera i zaoferował Jackowi Kuroniowi stanowisko wicepremiera. Kolejne konsultacje z liderami ugrupowań spowodowały upadek tej koncepcji. Prezydent udzielił poparcia kolejno Janowi Krzysztofowi Bieleckiemu i Bronisławowi Geremkowi. Utworzenie koalicji utrudniała izolacja Sojuszu Lewicy Demokratycznej i Unii Demokratycznej[31]. Pierwszy po wyborach gabinet został powołany 23 grudnia 1991, premierem został Jan Olszewski[32].

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

W 30. rocznicę wyborów wprowadzono do obiegu monetę 10-złotową[33].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Okręg wyborczy nr 31.
  2. ↑ W tym pod nazwą NSZZ „Solidarność 80” Regionu Śląsko-Dąbrowskiego (11 297 głosów) i NSZZ Solidarność 80 im. ks. J. Popiełuszki (4073 głosy).
  3. ↑ a b Okręg wyborczy nr 33.
  4. ↑ a b Okręg wyborczy nr 32.
  5. ↑ a b c d Okręg wyborczy nr 18.
  6. ↑ Okręg wyborczy nr 17.
  7. ↑ Okręg wyborczy nr 25.
  8. ↑ a b c Okręg wyborczy nr 14.
  9. ↑ W tym liczba głosów oddanych na Unię Wielkopolan (2718 głosów).
  10. ↑ a b c d Okręg wyborczy nr 29.
  11. ↑ a b Okręg wyborczy nr 36.
  12. ↑ a b Okręg wyborczy nr 21.
  13. ↑ a b c d Okręg wyborczy nr 4.
  14. ↑ a b c d e Okręg wyborczy nr 22.
  15. ↑ a b c Okręg wyborczy nr 7.
  16. ↑ Okręg wyborczy nr 15.
  17. ↑ Okręg wyborczy nr 13.
  18. ↑ a b c d Okręg wyborczy nr 3.
  19. ↑ a b c d Okręg wyborczy nr 35.
  20. ↑ a b Okręg wyborczy nr 1.
  21. ↑ Okręg wyborczy nr 5.
  22. ↑ Okręg wyborczy nr 37.
  23. ↑ Okręg wyborczy nr 24.
  24. ↑ Okręg wyborczy nr 30.
  25. ↑ Okręg wyborczy nr 34.
  26. ↑ a b c d Okręg wyborczy nr 11.
  27. ↑ a b Okręg wyborczy nr 28.
  28. ↑ Okręg wyborczy nr 16.
  29. ↑ Okręg wyborczy nr 23.
  30. ↑ Okręg wyborczy nr 6.
  31. ↑ Okręg wyborczy nr 8.
  32. ↑ Okręg wyborczy nr 2.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Dz.U. z 1991 r. nr 60, poz. 254.
  2. ↑ a b Antoszewski 2002 ↓, s. 60.
  3. ↑ a b c Kowalczyk i Sielski 2005 ↓, s. 13.
  4. ↑ Paszkiewicz 2000 ↓, s. 178.
  5. ↑ a b Dudek 2013 ↓, s. 150.
  6. ↑ Bożyk 2006 ↓, s. 41.
  7. ↑ a b c d Migalski, Wojtasik i Mazur 2007 ↓, s. 63.
  8. ↑ a b c d e Dudek 2013 ↓, s. 151.
  9. ↑ a b c d Dudek 2013 ↓, s. 152.
  10. ↑ a b Dudek 2013 ↓, s. 153.
  11. ↑ Dz.U. z 1991 r. nr 59, poz. 252.
  12. ↑ Przemysław Woliński, Transformacja Sojuszu Lewicy Demokratycznej – od koalicji wyborczej do partii politycznej [pdf], „Świat Idei i Polityki”, 2, 2002, s. 27–48.
  13. ↑ Migalski, Wojtasik i Mazur 2007 ↓, s. 64.
  14. ↑ Dudek 2013 ↓, s. 183.
  15. ↑ a b Antoszewski 2002 ↓, s. 63.
  16. ↑ a b Migalski, Wojtasik i Mazur 2007 ↓, s. 65.
  17. ↑ Miasta: Będzin, Bukowno, Chrzanów, Czeladź, Dąbrowa Górnicza, Jaworzno, Libiąż, Łazy, Ogrodzieniec, Olkusz, Poręba, Siewierz, Sławków, Sosnowiec, Trzebinia, Wolbrom, Zawiercie, Gminy: Babice, Bobrowniki, Bolesław, Chrzanów, Klucze, Libiąż, Łazy, Mierzęcice, Ogrodzieniec, Olkusz, Pilica, Psary, Siewierz, Tąpkowice, Trzebinia, Wolbrom, Żarnowiec.
  18. ↑ Miasta: Bieruń, Bytom, Chorzów, Katowice, Lędziny, Łaziska Górne, Mikołów, Mysłowice, Piekary Śląskie, Ruda Śląska, Siemianowice, Świętochłowice, Tychy, Zabrze.
  19. ↑ Pozostałe miasta i gminy.
  20. ↑ Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z 31 października 1991 r. o wynikach wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadzonych 27 października 1991 r., „Rzeczpospolita” z 4 listopada 1991.
  21. ↑ a b Migalski, Wojtasik i Mazur 2007 ↓, s. 36.
  22. ↑ a b c Kowalczyk i Sielski 2005 ↓, s. 14.
  23. ↑ Migalski, Wojtasik i Mazur 2007 ↓, s. 38.
  24. ↑ Dudek 2007 ↓, s. 178.
  25. ↑ Kowalczyk i Sielski 2005 ↓, s. 16.
  26. ↑ Migalski, Wojtasik i Mazur 2007 ↓, s. 66.
  27. ↑ M.P. z 1991 r. nr 41, poz. 288.
  28. ↑ M.P. z 1991 r. nr 41, poz. 287.
  29. ↑ Informacje o kandydatach.
  30. ↑ Stanisław Gebethner, Instytut Studiów Politycznych (Polska Akademia Nauk), Wybory parlamentarne 1991 i 1993 a polska scena polityczna, Dalsze pozycje po wyszukaniu w książce kolejno: „(poc) 9”, „Demokracja 1”, „Unia Wielkopolan”, „Madeja 1”, Wyd. Sejmowe, 1995, s. 38, ISBN 978-83-7059-193-9.
  31. ↑ Dudek 2013 ↓, s. 188.
  32. ↑ Dudek 2013 ↓, s. 192.
  33. ↑ Zarządzenie nr 25/2021 Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 28 września 2021 r. w sprawie ustalenia wzoru, próby, masy i wielkości emisji monety o wartości nominalnej 10 zł, upamiętniającej 30-lecie pierwszych wolnych wyborów parlamentarnych (M.P. z 2021 r. poz. 899).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Andrzej Antoszewski (red.): Demokratyzacja w III Rzeczpospolitej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2002.
  • Stanisław Bożyk: Partie polityczne a Sejm RP. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2006.
  • Antoni Dudek: Historia polityczna Polski 1989–2005. Kraków: Wydawnictwo ARCANA, 2007, s. 178. ISBN 83-89243-29-6.
  • Antoni Dudek: Historia polityczna Polski 1989–2012. Kraków: Znak, 2013. ISBN 978-83-240-2130-7.
  • Krzysztof Kowalczyk, Jerzy Sielski: Polskie partie i ugrupowania parlamentarne. Toruń: Adam Marszałek, 2005.
  • Marek Migalski, Waldemar Wojtasik, Marek Mazur: Polski System Partyjny. Warszawa: PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14845-4. OCLC 189683839.
  • Krystyna Paszkiewicz: Partie i koalicje polityczne III Rzeczypospolitej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2000. ISBN 83-229-2051-2.
Wybory, referenda i plebiscyty w Polsce od 1918
Prezydenckie[A]
Parlamentarne
Uzupełniające do Senatu
Do Parlamentu Europejskiego
Do Sejmu Śląskiego (1922–1935)
Samorządowe
Do rad narodowych (1954–1988)
Referenda, plebiscyty
Plebiscyty
Ogólnokrajowe
lokalne
Zobacz też

Urna wyborcza

  1. ↑ W latach 1922–1933 i w 1989 wyborów dokonywało Zgromadzenie Narodowe, w 1947 dokonał Sejm Ustawodawczy.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wybory_parlamentarne_w_Polsce_w_1991_roku&oldid=73815161”