Teoria X i teoria Y

Teoria X i teoria Y − teorie dotyczące motywowania pracowników przedstawione w 1960 roku przez Douglasa McGregora.

W opublikowanej w 1960 książce The Human Side of Enterprise McGregor opisał dwa przeciwstawne sobie sposoby myślenia o pracownikach^[1]. Teoria X pokazuje pracowników w negatywnym świetle i odpowiadają jej modele naukowego zarządzania. Teoria Y natomiast przedstawia pracowników jako osoby chętne do pracy. Teoria ta jest zgodna z założeniami zwolenników szkoły stosunków międzyludzkich.

Założenia teorii X:

• ludzie nie lubią pracy i starają się jej w miarę możliwości unikać;
• menadżerowie, jeśli chcą skłonić pracownika do wykonywania obowiązków, muszą ich stale kontrolować, kierować nimi i grozić im karami w razie nieposłuszeństwa lub opieszałości;
• ludzie zazwyczaj nie chcą sami podejmować odpowiedzialności i wolą, by nimi kierowano. Nie mają wielkich ambicji i przede wszystkim chcą czuć się bezpiecznie na swoich stanowiskach.

Założenia teorii Y:

• praca jest naturalną częścią życia a ludzie ją lubią;
• ludzie mają wewnętrzną motywację do realizacji celów o ile czują się do nich przywiązani;
• ludzie przywiązują się do celów w stopniu proporcjonalnym do osobistych nagród (niekoniecznie pieniężnych), jakie otrzymują za ich realizację;
• w odpowiednich warunkach ludzie sami dążą do podjęcia odpowiedzialności;
• ludzie mają naturalną skłonność do nowatorstwa i kreatywności;
• ludzie najczęściej wykorzystują w organizacjach jedynie część swoich talentów i inteligencji, ponieważ nie mają warunków do tego, by się wykazać.

• Ricky W. Griffin: Podstawy zarządzania organizacjami. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 80–81. ISBN 83-01-12019-3.