Sygnały (miesięcznik)

Sygnały – niezależne lewicowe pismo społeczno-kulturalne publikowane we Lwowie w latach 1933–1939. Tytuł pisma nawiązywał do wywrotowego dramatu Ewy Szelburg-Zarembiny (która również publikowała w „Sygnałach”), opublikowanego w 1933 roku, będącego ostrą krytyką systemu kapitalistycznego.

Redaktorem naczelnym był Karol Kuryluk. Do komitetu redakcyjnego należeli: Tadeusz Banaś, Aleksander Baumgardten, Stanisława Blumenfeld, Halina Górska, Tadeusz Hollender, Anna Kowalska, Stefan Kawyn, Andrzej Kruczkowski, Bolesław Lewicki, Marian Promiński i Stanisław Rogowski.

W pierwszym numerze redakcja deklarowała: Wchodzimy na świat bez programu! Nie chcemy wypowiadać szumnych słów i haseł ani stawiać papierowych granic, tężejących potem w mur, o który musielibyśmy kiedyś tłuc bezradnie głowami. ... Razem nie stanowimy ani lewicy, ani prawicy. Nie reprezentujemy też złotego środka społecznie czy literacko. Chcemy być po prostu ludźmi i to nam wystarcza.

„Sygnały” stworzyły łamy dla literackiej młodzieży Lwowa i okolic (Erwin Axer, Stanisław Jerzy Lec, Czesław Miłosz, Debora Vogel, Mirosław Żuławski), Kuryluk szybko pozyskał wybitne pióra z całego kraju (Maria Dąbrowska, Bruno Schulz, Leopold Staff, Andrzej Strug, Julian Tuwim, Józef Wittlin) i zagranicy (Henri Barbusse, André Malraux, Carl von Ossietzky, Bertrand Russell, Upton Sinclair, Paul Valéry). „Sygnały” zamieszczały korespondencje z Paryża, Londynu i Berlina; recenzowały książki, wystawy, spektakle teatralne i koncerty; reprodukowały prace artystów polskich: Jan Cybis, Xawery Dunikowski, Henryk Gotlib, Bronisław Wojciech Linke, Maria Jarema, Bruno Schulz, Zygmunt Waliszewski, a sporadycznie także obcych: Mychajło Rudnycki; promowały awangardowych fotografów i fotomontażystów (Otto Hahn, Jerzy Janisch, Margit Sielska-Reich, Mieczysław Szczuka); popularyzowały nowoczesną sztukę europejską (Alexander Archipenko, Gauguin, van Gogh, Max Ernst). Z „Sygnałami” współpracowali utalentowani rysownicy (Karol Baraniecki, Fryderyk Kleinman, Eryk Lipiński, Franciszek Parecki), znani ze swoich ciętych karykatur (w tym Hitlera, Mussoliniego, Franco). Numery specjalne poświęcono miejscowej kulturze lwowskiej, a także ukraińskiej, żydowskiej, białoruskiej.

W latach 1933–1938 pismo wychodziło (z przerwą w 1935, kiedy nie ukazywało się) jako miesięcznik, następnie od numeru 39 w 1938 jako dwutygodnik. W 1938 bojówka ONR zaatakowała redakcję „Sygnałów” i Kuryluk cudem uniknął ciosu łomem w głowę. Im bliżej wojny, tym bardziej pogarszała się sytuacja finansowa pisma, które utrzymywało się ze sprzedaży, reklamy i okazjonalnych datków. Zaostrzała się też cenzura i wzmagały szykany (rewizje redakcji, konfiskaty nakładu, zawieszenie pisma). Jednak Kuryluk wydawał „Sygnały”, na końcu już niemal w pojedynkę, do końca sierpnia 1939. Po wybuchu wojny zadeponował archiwum „Sygnałów” w bibliotece Ossolineum (dziś Stefanyka). Po zakończeniu II wojny światowej i wygnaniu Polaków ze Lwowa archiwum „Sygnałów” wraz z innymi bezcennymi egzemplarzami materialnymi kultury polskiej nie zostało zwrócone prawowitym właścicielom i do dnia dzisiejszego pozostaje poza współczesnymi granicami kraju.

Na fali październikowej odwilży roku grupa młodych wrocławskich dziennikarzy założyła krótkotrwałe „Sygnały II”.

• 
  Rysunek Guillaume’a Apollinaire’a, Sygnały (1933–1939).
• 
  Fotografia André Malraux, Sygnały (1933–1939).
• 
  Fotografia laureata Pokojowej Nagrody Nobla Carl’a von Ossietzky, Sygnały, 1936.
• 
  Bertrand Russell, Piękno matematyki, Sygnały (1933–1939).
• 
  Wiersz Verlaine’owi ukrainińskiego poety Michała Rudnickiego, specialny numer ukrainiański, Sygnały, IV-V, 1934.
• 
  Fotografia żydowskich dzieci w Palestynie, Sygnały (1933–1939).
• 
  Fotografia młodzieży w Palestynie, Sygnały (1933–1939).
• 
  Maria Jarema, Kompozycja, Sygnały (1933–1939).
• 
  Otto Hahn, Fotomontaż (1933), w: Debora Vogel, “Genealogia fotomontażu”, Sygnały, XII, 1934.
• 
  Mieczysław Szczuka, Fotomontaż, w 10. rocznicę śmierci artysty, Sygnały, 1937.
• 
  Fotografia ukraińskiej akorki Marii Morskiej (zm. 1933), specjalny dodatek ukraiński do numeru Sygnałów, IV-V, 1934.
• 
  Władysław Broniewski i Karol Kuryluk, Sygnały, II, 1956.

• Książka dla Karola, Warszawa, 1984.
• Prasa Polska w latach 1939–1945, Warszawa, 1980.
• Ewa Pankiewicz, Karol Kuryluk. Biografia polityczna 1910–1967, praca doktorska, Uniwersytet Warszawski.
• Czesław Miłosz, Zaraz po wojnie, korespondencja z pisarzami 1945–1950, Kraków, 1998.
• Bruno Schulz, Księga listów, red. J. Ficowski, Kraków, 1975.
• Tadeusz Breza, „Wspmnienie o Karolu”, Nelly, Warszawa, 1970
• Ewa Kuryluk, Goldi, Warszawa, 2004
• Ewa Kuryluk, „Dziś właśnie dzwonił do mnie Stalin”, Zeszyty Literackie, 100, 2007
• Ewa Kuryluk, Frascati, Kraków, 2009