Stare Miasto (Gdańsk)

Stare Miasto (niem. Altstadt) – część gdańskiej dzielnicy Śródmieście. Jest to najstarszy obszar miasta.

Stare Miasto uzyskało lokację miejską w 1236 roku, ponowne nadanie praw miejskich przed 1263 rokiem, zdegradowane w 1308 roku^[1].

Historyczna tkanka miejska została zniszczona w wyniku II wojny światowej. Obszar jest mylony z położonym nieopodal Głównym Miastem, na którym znajduje się większość gdańskich zabytków. Stare Miasto ma charakter usługowo-mieszkalny.

Na terenie Starego Miasta żył i pracował astronom Jan Heweliusz.

W 1959, w znajdującym się przy ul. Garncarskiej klubie „Rudy Kot”, odbył się pierwszy w Polsce koncert rockandrollowy^[2].

Stare Miasto znajduje się w północnej części dzielnicy Śródmieście. Graniczy z osiedlami administracyjnymi: Aniołki oraz z Młyniskami, a dokładniej z Młodym Miastem. Na południowym wschodzie styka się z Motławą. Od południa poprzez ulicę Podwale Staromiejskie graniczy z Głównym Miastem, a od zachodu z Nowymi Ogrodami i Grodziskiem. Przez Stare Miasto przepływa Kanał Raduni tworząc małą wyspę.

Wyróżnia się trzy obszary historyczne Starego Miasta:

• Brama Oliwska – obszar na północnym krańcu Starego Miasta w miejscu dawnej bramy miejskiej.
• Osiek – obszar mieszkalny w ostatnim zakolu Kanału Raduni.
• Zamczysko – rejon położony nad Motławą, tereny nieistniejącego zamku krzyżackiego (wraz z późniejszą Wiadrownią).

Dawne nazwy – Gyddanyzc Urbs 999, Castrum Kdanzc 1148, Danzer [koniec XII w.], Dy Alde Stat 1348, Alde Stad Zcu Danczk 1374, Altestatt Danczke 1454, Altstadt 1910.

• ok. 1050 – lokacja grodu
• I połowa XII wieku – osadnictwo słowiańskie na terenie Osieka (po opanowaniu grodu przez Bolesława Krzywoustego)
• II połowa XII wieku – pierwsi osadnicy niemieccy w okolicach współczesnego kościoła Św. Katarzyny
• 1223 – lokacja miasta na prawie lubeckim
• 1308–1377 – podległe komturowi gdańskiemu
• 1377 – lokacja na prawie chełmińskim
• 1433 – otoczona palisadą i rowem
• 1454 – zgodnie z przywilejem zostaje podporządkowane Prawemu (Głównemu) Miastu, zachowując autonomię
• 1476–1493 – budowa, pod nadzorem Prawego Miasta i z jego wsparciem finansowym, fortyfikacji murowanych od zachodu i północy. Stare Miasto nie posiadało umocnień od południa (od strony Prawego Miasta)^[3].

• Ratusz Starego Miasta – budynek z 1589 roku zbudowany w stylu manieryzmu niderlandzkiego. Posiada zbiór zabytkowych obrazów w swoim wnętrzu.
• Wielki Młyn – średniowieczny młyn wodny z 1350 roku położony na wyspie Kanału Raduni. Był jedną z największych budowli produkcyjnych średniowiecznej Europy.
• Mały Młyn – gotycki budynek młyna wodnego nad Kanałem Raduni z ok. 1400 r.
• Dom Opatów Pelplińskich – kamienica w stylu manieryzmu niderlandzkiego położona przy ulicy Elżbietańskiej.
• Poczta Polska – budynek poczty polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku, miejsce walk toczonych 1 września 1939 r. pomiędzy pracownikami poczty i ponad 3 razy liczniejszymi niemieckimi oddziałami Policji Porządkowej (Schutzpolizei) oraz pododdziałami SS Wachsturmbann "E" i SS-Heimwehr.
• Dworzec Gdańsk Główny – historyzujący budynek dworca z 1900 roku wraz z wieżą zegarową o wysokości 50 metrów.
• Dom Kaznodziejów
• Domek ryglowy

• Pomnik Poległych Stoczniowców 1970 – monument na Placu Solidarności upamiętniający ofiary grudnia 70' wzniesiony w 1980 r.
• Pomnik króla Jana III Sobieskiego – pomnik na Targu Drzewnym z 1898 roku. Sprowadzony ze Lwowa.
• Pomnik Obrońców Poczty Polskiej – pomnik upamiętniający walki o pocztę polską.

• kościół św. Katarzyny z carillonem.
• kościół św. Bartłomieja
• kościół św. Jakuba
• kościół św. Elżbiety
• kościół św. Józefa
• kościół św. Brygidy

Przez zachodnią część Starego Miasta przebiegają droga krajowa nr 91 oraz droga wojewódzka nr 468. Na tym terenie łączą się ze sobą trasy tramwajowe z Wrzeszcza, Nowego Portu, Stogów, Łostowic i Siedlec.

Na Starym Mieście znajduje się stacja kolejowa Gdańsk Główny obsługująca połączenia kolejowe wszystkich typów. Jest ona również przystankiem kolejowym trójmiejskiej SKM.

W 2013 przez krótki czas funkcjonowała na obszarze dzielnicy pętla Stare Miasto. Po jej likwidacji uruchomiona została kursująca po Głównym i Starym Mieście okrężna linia autobusowa 100.

Zobacz multimedia związane z tematem: Stare Miasto

• Galeria zdjęć historycznych