Róg (instrument muzyczny)

	Informacje w projektach siostrzanych
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Róg
Waltornia
	Klasyfikacja naukowa
	423.232 Aerofon piszczałkowy (instrument dęty właściwy)
	Klasyfikacja popularna
	dęty blaszany
	Podobne instrumenty
	Trąbka, Puzon, Tuba
	Producenci
	Yamaha, Holton, Conn, Amati

Brzmienie rogu (L. van Beethoven IX Symfonia)

Róg, waltornia (wł. corno, skrót: cor. niem. Waldhorn „róg leśny”) – muzyczny instrument dęty blaszany. Do tej samej rodziny instrumentów należą między innymi trąbka, puzon i tuba. Obejmuje zakres dźwięków muzycznych od B1 (B1 brzmiącego – B oktawy kontra dla rogu podwójnego, współcześnie używanego F/B) do f2 (f oktawy dwukreślnej dla rogu F/B). Dla porównania skala rogu jest nieco niższa niż puzonu. Istnieją również inne odmiany rogu o wyższej skali i nieco odmiennej barwie dźwięku.

Pochodzenie i budowa

Najbardziej pierwotną formą rogu był prawdopodobnie róg pochodzenia zwierzęcego, przeważnie bawoli lub barani. Świadczy o tym jego nazwa (nie tylko w języku polskim). Także we francuskim cor, włoskim corno, hiszpańskim cuerno, angielskim horn, niemieckim Horn lub Waldhorn (z tego ostatniego wywodzi się alternatywna nazwa polska – waltornia). Z powodu prymitywnej budowy i braku ustnika skala takiego rogu była niewielka, ograniczająca się do jednego lub najwyżej kilku dźwięków. Z czasem zaczynały powstawać rogi metalowe, używane przez pasterzy, żołnierzy i myśliwych, a także wykonane z metali szlachetnych – złota i srebra oraz z kości słoniowej, z których korzystało rycerstwo i możni na polowaniach. Początkowo róg używany był jak instrument sygnałowy w wojsku i na polowaniach. Później zaczęto ich także używać w produkcjach teatralnych do tworzenia dźwiękowych efektów specjalnych.

Metalowy róg zbudowany z rury zakończonej kielichowym rozszerzeniem tradycyjnie przyjął formę okrągłej, pojedynczej lub podwójnej pętli. Instrument posiadał różne rozmiary i stroje.

Technika gry na rogu współczesnym wymaga, aby jednocześnie dąć przez odpowiednio ułożone wargi, obsługiwać wentyle i operować ręką w czarze głosowej instrumentu.

Instrument muzyczny

Historia rogu jako instrumentu używanego w muzyce artystycznej rozpoczęła się w 1680 r. za sprawą hrabiego Franza Antona von Sporcka(inne języki) (syna Johanna von Sporcka). Zachwycony jego czystym i donośnym brzmieniem, poznanym podczas podróży do Francji, polecił dwóm swoim przybocznym muzykom nauczyć się grać na tym instrumencie. Tymi osobami byli Wenzel Sweda i Peter Röllig, których można uznać za pierwszych profesjonalnych instrumentalistów grających na rogach. Za ich pośrednictwem róg dotarł do Niemiec i Austrii.

W pierwszych latach XVIII wieku róg stał się już ważnym instrumentem w muzyce niemieckiej. Pierwszym wirtuozem i twórcą techniki gry za pomocą dźwięków „zatkanych” był Anton Hampel(inne języki) (1705–1768). Był on także pomysłodawcą krąglików dla rogów, dodatkowych rurek, które w łatwy i szybki sposób można było dołączać do rogu przedłużając jego całkowitą długość i – co za tym idzie – zmieniając strój. Najbardziej znanym uczniem Hampela był Johann Wenzel Stich, znany także jako Giovanni Punto. Zdobył on uznanie jako wirtuoz i zainspirował takich kompozytorów jak Joseph Haydn, Wolfgang Amadeus Mozart czy Ludwig van Beethoven (Sonata F-dur op. 17 dedykowana Punto) do komponowania muzyki na ten instrument. Mozart skomponował co najmniej cztery koncerty na ten instrument (część zaginęła), a Haydn prawdopodobnie dwa. Kolejnym momentem przełomowym, wspólnym dla całej grupy instrumentów dętych blaszanych, był rok 1814, kiedy to został wynaleziony zawór tłoczkowy, tzw. wentyl, używany w instrumentach dętych. Z miejsca znalazł on zastosowanie w rogu. W 1832 zawór tłoczkowy w rogach został zastąpiony przez wiedeńskiego wynalazcę Josepha Riedla zaworem rotacyjnym. W ten sposób powstał standard rogu używany do dziś w praktyce symfonicznej.

Do znanych waltornistów XX i XXI wieku należą m.in. Dennis Brain, Alesio Allegrini, Barry Tuckwell, Radek Baborák, Will Sanders, Marie Luise Neunecker, Hermann Baumann, Peter Damm, Stefan Dohr, Dale Clevenger, Radovan Vlatković.^{[potrzebny przypis]}

Bibliografia

Andrzej Chodkowski (red.): Encyklopedia muzyki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, s. 15. ISBN 83-01-11390-1.

Linki zewnętrzne