Prezydent Ukrainy

Prezydent Ukrainy

Президент України

Sztandar Prezydenta Ukrainy
Obecny
Wołodymyr Zełenski (2019)
Stanowisko
Państwo	Ukraina
Data utworzenia	5 grudnia 1991
Pierwszy	Łeonid Krawczuk
Długość kadencji	5 lat
Obecny	Wołodymyr Zełenski
Obecny od	20 maja 2019
Siedziba	Pałac Maryjski Kijów
Strona internetowa
Multimedia w Wikimedia Commons

Prezydent Ukrainy (ukr. Президент України, Prezydent Ukrajiny) – głowa państwa Ukrainy. Na mocy Rozdziału V Konstytucji Ukrainy jest najwyższym przedstawicielem władz, gwarantem suwerenności państwa, integralności terytorialnej Ukrainy, przestrzegania Konstytucji Ukrainy oraz praw i wolności człowieka i obywatela, najwyższym organem państwa w zakresie władzy wykonawczej, Najwyższym Głównodowodzącym Sił Zbrojnych Ukrainy.

Prezydent jest wybierany na pięcioletnią kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz.

Tytuł Prezydenta Ukrainy jest dożywotni^[1].

Kandydatem na prezydenta może zostać osoba, która^[2]:

• jest obywatelem Ukrainy,
• posiada czynne prawo wyborcze,
• włada językiem ukraińskim,
• w dniu wyborów ma ukończone 35 lat,
• mieszka od co najmniej 10 lat na terytorium Ukrainy.

Kandydatem nie może natomiast zostać:

• prezydent, którego kadencja została skrócona przedterminowo^[3],
• prezydent, który został wybrany na drugą kadencję^[2][4].

Prezydent wybierany jest w równym, tajnym, powszechnym i bezpośrednim głosowaniu. Wybory mogą być zwyczajne, nadzwyczajne i powtórzone.

Wybory ogłaszane są przez Radę Najwyższą Ukrainy najpóźniej sto dni przed dniem głosowania, a proces zgłaszania kandydatur i kampanii wyborczej rozpoczynają się 10 dni później^[5]. Wybory odbywają się w ostatnią niedzielę marca piątego roku kadencji^[2]. W przypadku wyborów nadzwyczajnych, odbywają się one w ostatnią niedzielę przed upływem 90 dni od dnia ogłoszenia skrócenia kadencji^[6]. Wybory mogą zostać również powtórzone^[7] i odbywają się one w ostatnią niedzielę przed upływem 90 dni od dnia od dnia ich rozpisania^[6].

Zgodnie z art. 104 Konstytucji prezydent elekt obejmuje urząd w chwili złożenia przysięgi narodowi, co musi nastąpić w ciągu 30 dni od urzędowego ogłoszenia wyników wyborów zwyczajnych i w ciągu 5 dni po urzędowym ogłoszeniu wyników wyborów przedterminowych (nadzwyczajne i powtórzone) Nowo wybrany prezydent składa przysięgę na uroczystym posiedzeniu Rady Najwyższej Ukrainy, na ręce Przewodniczącego Sądu Konstytucyjnego Ukrainy o następującej treści:

Ja (imię i nazwisko), wybrany wolą narodu na Prezydenta Ukrainy obejmując ten wysoki urząd uroczyście przysięgam wierność Ukrainie. Zobowiązuję się wszystkimi swoimi czynami bronić suwerenności i niezawisłości Ukrainy, działać dla dobra Ojczyzny i dla pomyślności ludu ukraińskiego, bronić praw i wolności obywatela, przestrzegać Konstytucji i praw Ukrainy, wykonywać swoje obowiązki w interesie wszystkich rodaków, umacniać autorytet Ukrainy w świecie

Podczas składania przysięgi prezydent elekt trzyma rękę na Konstytucji Ukrainy i Ewangeliarzu peresopnickim, który uznawany jest za skarb narodowy Ukrainy^[8].

• wygłasza orędzie do narodu^[9],
• zarządza referendum ogólnoukraińskie zatwierdzającego ustawę o zmianie Konstytucji uchwaloną przez Radę Najwyższą Ukrainy, jeżeli dotyczy ona zmiany przepisów rozdziału I, III lub XIII Konstytucji^[10][11],
• zarządza referendum ogólnoukraińskie z inicjatywy obywateli^[10].

• zwraca się z corocznymi oraz nadzwyczajnymi orędziami o stanie państwa do Rady Najwyższej Ukrainy^[9],
• rozwiązuje Radę Najwyższą Ukrainy^[12],
• zarządza przedterminowe wybory do Rady Najwyższej Ukrainy^[13],
• podpisuje ustawy^[14],
• posiada prawo weta, poza poprawkami do Konstytucji^[15].

• powołuje i odwołuje Prokuratora Generalnego za zgodą Najwyższej Rady Ukrainy^[16],
• powołuje i odwołuje jedną trzecią składu Sądu Konstytucyjnego Ukrainy^[17],
• tworzy sądy (z kontrasygnatą premiera i odpowiedniego ministra)^[18],
• stosuje prawo łaski^[19].

Prezydent jako kierownik dyplomacji:

• desygnuje ministra spraw zagranicznych Ukrainy^[20],
• reprezentuje Ukrainę w stosunkach międzynarodowych^[21],
• zawiera umowy międzynarodowe^[21],
• podejmuje decyzje o uznaniu państw obcych^[22],
• mianuje i odwołuje szefów przedstawicielstw dyplomatycznych Ukrainy w innych państwach (z kontrasygnatą premiera i ministra)^[23],
• przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli państw obcych (z kontrasygnatą premiera i ministra)^[23],
• nadaje najwyższe rangi dyplomatyczne^[24].

Prezydent jako Najwyższy Głównodowodzący Sił Zbrojnych Ukrainy:

• desygnuje ministra obrony Ukrainy^[20],
• przedkłada Radzie Najwyższej Ukrainy wnioski odnośnie do powołania i odwołania szefa Służby Bezpieczeństwa Ukrainy^[25],
• powołuje i odwołuje naczelne dowództwo Sił Zbrojnych Ukrainy^[26],
• stoi na czele Rady Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony Ukrainy, a jej postanowienia wprowadza dekretami (z kontrasygnatą premiera i ministra)^[27][28],
• powołuje członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony Ukrainy^[29],
• przedkłada Radzie Najwyższej Ukrainy wniosek o ogłoszenie stanu wojny^[30],
• podejmuje decyzję o użyciu Sił Zbrojnych Ukrainy oraz innych formacji wojskowych^[30],
• podejmuje zgodnie z ustawą decyzję o powszechnej albo częściowej mobilizacji i wprowadzeniu stanu wojennego na Ukrainie albo na określonych jej obszarach w razie groźby napaści lub zagrożenia niepodległości państwowej Ukrainy^[31],
• nadaje najwyższe stopnie wojskowe^[24].

Prezydent wobec rządu:

• przedkłada Radzie Najwyższej Ukrainy wniosek o powołanie premiera^[32],
• uchyla akty wydane przez Gabinet Ministrów Ukrainy z powodu ich niezgodności z niniejszą Konstytucją, zwracając się jednocześnie do Sądu Konstytucyjnego Ukrainy z pytaniem o ich zgodność z Konstytucją^[33].

Pozostałymi kompetencjami związanymi z władzą wykonawczą są:

• wydawania dekretów i rozporządzeń obowiązujących w całym kraju^[34],
• powoływanie i odwoływanie połowy składu Rady Banku Narodowego Ukrainy^[35],
• powoływanie i odwoływanie połowy składu Narodowej Rady Ukrainy ds. Telewizji i Radiofonii^[36],
• unieważnianie aktów wydanych przez Radę Ministrów Autonomicznej Republiki Krymu^[37],
• nadawanie najwyższych tytułów szczególnych oraz rang służbowych^[24],
• przyznawanie odznaczeń państwowych^[38],
• ustanawianie odznaczeń prezydenckich i ich nadawanie^[38],
• nadawanie obywatelstwa^[39],
• odbieranie obywatelstwa^[39],
• przyznawanie azylu na Ukrainie^[39],
• powoływanie organów doradczych i pomocniczych, zapewniających realizację konstytucyjnych uprawnień prezydenta^[40].

Urzędowanie Prezydenta Ukrainy kończy się w chwili zaprzysiężenia nowo wybranego prezydenta. Ponadto opróżnienie urzędu może nastąpić w wyniku^[41]:

• zrzeczenia się urzędu, poprzez wygłoszenie osobiście odpowiedniego oświadczenia na posiedzeniu Rady Najwyższej Ukrainy^[42],
• stwierdzenia niezdolności do wykonywania swoich uprawnień ze względu na stan zdrowia przez Radę Najwyższą Ukrainy^[43],
• złożenia urzędu w trybie impeachmentu^[44],
• śmierci.

Po opróżnieniu urzędu obowiązki prezydenta wypełnia Przewodniczący Rady Najwyższej Ukrainy.

Insygnia Prezydenta Ukrainy – oficjalne oznaki urzędu Prezydenta Ukrainy przyjęte dekretem prezydenta z dnia 29 listopada 1999 roku^[45].

Proporzec Prezydenta Ukrainy – kwadratowy płat tkaniny barwy niebieskiej z wizerunkiem złotego trójzęba pośrodku płata, w obramowaniu wężyka ornamentu roślinnego. Proporzec obszyty jest złotymi frędzlami. Do wykonania proporca wykorzystany jest płat jedwabnej tkaniny, czyste złoto i złote nici.

Łańcuch Prezydenta Ukrainy – to symbol prezydenta w formie łańcucha wykonanego z białego oraz żółtego złota i waży ok. 400 gramów. Składa się z emaliowanego klejnotu, 6 medalionów emaliowanych i 12 dekoracyjnych medalionów rozdzielających. Klejnot łańcucha przedstawia kartusz herbowy z herbem Ukrainy. Na emaliowanych medalionach zostały również przedstawione kartusze z herbami na owalnych tarczach. Są to godła: lew Księstwa Halicko-Wołyńskiego, Pogoń Wielkiego Księstwa Litewskiego, trójząb z pieczęci wielkiego księcia Włodzimierza, trójząb z pieczęci Ukraińskiej Republiki Ludowej, Abdank (godło rodowe hetmana Bohdana Chmielnickiego) i Kozak z muszkietem Hetmanatu i Państwa Ukraińskiego. Medaliony rozdzielające przedstawiają roślinne motywy z liśćmi kaliny.

Pieczęć Prezydenta Ukrainy – okrągłą pieczęć pośrodku zawiera wizerunek herbu Ukrainy, a w otoku napis „Президент України” (ukr.: Prezydent Ukrainy). Pod herbem w otoku znajduje się stylizowany wizerunek krzyża z Orderu Księcia Jarosława Mądrego. Część dolna i środkowa pieczęci wykonana jest w całości ze srebra, dodatkowo część środkowa jest pozłacana. Pieczęć wieńczy lazurytowa kula. Kolory symbolicznie układają się zgodnie z flagą narodową. Pieczęć waży pół kilograma.

Buława Prezydenta Ukrainy – to symbol ciągłości państwa ukraińskiego, nawiązujący do buław hetmanów kozackich. Składa się z dwóch części:

• rękojeści, w której ukryte jest ostrze, wysuwane po naciśnięciu przycisku ozdobionego szmaragdem
• jabłka wysadzanego kamieniami szlachetnymi (szmaragdami i granatami), ozdobionego wygrawerowanym napisem „Omnia revertitur” (łac.: Wszystko powraca) i zwieńczonego koroną.

Buława wykonana jest z pozłacanego srebra i waży 750 gramów. Przechowuje się ją w mahoniowej szkatułce ozdobionej pozłacanym reliefem przedstawiającym herb Ukrainy.

Oficjalną siedzibą i główną rezydencją Prezydenta Ukrainy jest Pałac Maryński w Kijowie. Ponadto Administracja Prezydenta Ukrainy dysponuje m.in.:

• Budynek Administracji Prezydenta Ukrainy przy ulicy Bankowej 11 w Kijowie,
• Dom „płaczącej wdowy” przy ulicy Luterańskiej 23 w Kijowie – używany do przyjmowania zagranicznych delegacji,
• Dom z chimerami – rezydencja używana do oficjalnych i dyplomatycznych przyjęć,
• Pałac Potockich we Lwowie – lwowska rezydencja Prezydenta Ukrainy

• Lista Prezydentów Ukrainy

• Konstytucja Ukrainy 1996 r., Warszawa 2014. Biblioteka Sejmowa. (pol.)
• Ustawy o wyborze Prezydenta Ukrainy (ukr.)
• Dekret Prezydenta o Oficjalnych Symbolach Prezydenta Ukrainy z dnia 29 listopada 1999 roku (ukr.)