Powiat leski

Powiat leski
	powiat
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
TERC	1821
Siedziba	Lesko
Starosta	Wojciech Stelmach
Powierzchnia	834,94 km²
Populacja (31.12.2019); • liczba ludności	; 26 441
• gęstość	31,7 os./km²
Urbanizacja	22,02%
Tablice rejestracyjne	RLS
	Adres urzędu:Rynek 1; 38-600 Lesko
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejsko-wiejskich	1
Liczba gmin wiejskich	4
	Położenie na mapie województwa;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Powiat leski – powiat w Polsce (województwo podkarpackie), utworzony w 2002 z części powiatu bieszczadzkiego. Jego siedzibą jest miasto Lesko, będące jedynym miastem w powiecie. Powiat od południa graniczy ze słowackim krajem preszowskim, od zachodu – z powiatem sanockim, a od wschodu – z powiatem bieszczadzkim.

Podstawowe gałęzie gospodarki to rolnictwo i turystyka.

Według danych z 31 grudnia 2019 roku^[2] powiat zamieszkiwało 26 441 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 26 413 osób^[3].

Podział administracyjny

W skład powiatu wchodzą:

gminy miejsko-wiejskie: Lesko
gminy wiejskie: Baligród, Cisna, Olszanica, Solina
miasta: Lesko

Demografia

Liczba ludności (dane z 31 grudnia 2014^[4]):

	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
	osób	%	osób	%	osób	%
Ogółem	26 821	100	13 532	50,45	13 289	49,55
Miasto	5615	20,94	2971	11,08	2644	9,86
Wieś	21 206	79,06	10 561	39,38	10 645	39,69

Piramida wieku mieszkańców powiatu leskiego w 2014 roku^[5].

Historia

W roku 1782 cyrkuł (powiat) liski obejmował następujące jednostki administracyjne: Lesko, Baligród, Lutowiska, Jaćmierz, Sanok, Rymanów, Iwonicz, Dynów, Nozdrzec, Nienadowa, Bircza, Dubiecko, Brzozów, Iskrzynia, Zarszyn, Mrzygłód, Bukowsko, Ustrzyki Dolne, Nowotaniec, Chyrów, Felsztyn, Rogi, Lubatówka, Cergowa i Jaśliska.

Do roku 1918 powiat liski obejmował 1827 km², liczył 74118 mieszkańców oraz składał się ze 156 gmin katastralnych, w obrębie starostwa znajdowały się sądy powiatowe w Lesku, Ustrzykach Dolnych, Lutowiskach i Baligrodzie. Na prawach miasteczek były Ustrzyki Dolne, Lutowiska i Baligród.

Za II RP funkcjonował powiat leski (do 4 marca 1931 roku powiat liski^[6]) w województwie lwowskim. Obejmował 2 miasta (Lesko i Ustrzyki Dolne) oraz 150 wiejskich gmin jednostkowcyh. 1 sierpnia 1934 zniesiono gminy jednostkowe, a w ich miejsce utworzono 16 większych gmin zbiorowych: Baligród, Cisna, Czarna, Hoczew, Lesko, Lutowiska, Łobozew, Łukowe, Olszanica, Polana, Ropienka, Stuposiany, Ustrzyki Dolne, Wola Michowa, Wołkowyja i Zatwarnica^[7]. Zniesione gminy jednostkowe przekształcono 17 września 1934 w gromady (sołectwa) w gminach zbiorowych^[8].

Po wybuchu II wojny światowej i agresji ZSRR na Polskę granica niemiecko-sowiecka przedzieliła powiat wzdłuż Sanu. Wschodnia część została włączona do ZSRR i przekształcona w rejon leski^[9]. Lewobrzeżna część została zajęta przez Niemców, wchodząc w skład Landkreis Sanok dystryktu krakowskiego Generalnego Gubernatorstwa^[10].

Rejon leski w ZSRR przestał istnieć wraz z wybuchem wojny niemiecko-radzieckiej 22 czerwca 1941. Jego tereny weszły w skład Landkreis Sanok dystryktu krakowskiego Generalnego Gubernatorstwa^[11].

Latem 1944, po zajęciu terenów na wschód od Sanu przez Armię Czerwoną, podział Landkreis Sanok (w tym obszar dawnego powiat leskiego) na Sanie zamanifestował się identycznie co w latach 1940–41. Wschodnia część weszła ponownie w skład ZSRR i reaktywowanego tam rejonu leskiego^[12]^[13]. Zachodnia część powróciła do Polski^[13]. W marcu 1945, w wyniku wytyczenia granicy między ZSRR a Polską, prawie cały zniesiony rejon leski włączono do Polski^[13], gdzie reaktywowany został powiat leski. W skład powiatu leskiego weszła także (okrojona) gmina Tarnawa Niżna na samym południu (obejmująca także skrawek przedwojennej gminy Sianki z Siankami i Beniową), która przed wojną należała do powiatu turczańskiego^[14].

W ZSRR, ze składu przedwojennego powiatu leskiego pozostała jedynie Solina (jej dawna prawobrzeżna lokalizacja^[15]) z obrębem ewidencyjnym góry Jawor, w której utworzono sielsowiet Solina (Солинянська сільська рада), a także Wola Maćkowa, którą zintegrowano jako chutor z radą wiejską Łodyna (Лодинянська сільська рада) w rejonie ustrzyckim^[12].

W Polsce, powiat leski wszedł 18 sierpnia 1945 w skład nowo utworzonego województwa rzeszowskiego^[16].

15 maja 1948 w ZSRR zniesiono radę wiejską Solina, a Wolę Maćkową odłączono od rady wiejskiej Łodyna^[17] i przekazano te miejscowosci Polsce w ramach korekty granic z ZSRR^[12]. Solina utworzyła gromadę w gminie Wołkowyja w powiecie leskim, a Wolę Maćkową zintegrowano z gromadą Leszczowate w gminie Ropienka w powiecie leskim^[18].

W następstwie umowy o zmianie granic z 15 lutego 1951, do Polski powrócił prawie cały rejon ustrzycki oraz części rejonów chyrowskiego i strzyłeckiego z obwodu drohobyckiego^[19]. Z obszarów tych utworzono nowy powiat ustrzycki^[20], do którego przyłączono niektóre gminy i pojedyncze gromady z powiatów leskiego i przemyskiego. Od powiatu leskiego odłączono^[21]:

gminę Ropienka – (z siedzibą w Ropience);
zniesioną gminę Stuposiany – (z siedzibą w Stuposianach), włączoną do nowej gminy Szewczenko;
zniesioną gminę Tarnawa Niżna – (z siedzibą w Tarnawie Niżnej), włączoną do nowej gminy Szewczenko;
zniesioną gminę Zatwarnica – (z siedzibą w Zatwarnicy), włączoną do nowej gminy Polana;
gromady Łobozew i Ustianowa Dolna z gminy Olszanica, włączone do nowej gminy Łobozew.

Jesienią 1954, wraz z reformą administracyjną kraju, wprowadzono gromady w miejsce gmin^[22]^[23].

Powiat leski zniesiono 1 listopada 1972. Przygotowania do reformy administracyjnej z 1975, wprowadzającej w PRL 49 województw zaowocowały utworzeniem 1 listopada 1972 eksperymentalnego powiatu bieszczadzkiego. Nowa jednostka powstała z powiatów ustrzyckiego, leskiego i większej części sanockiego. Był to największy powiat w Polsce o powierzchni 2909 km². Siedzibą powiatu, mimo protestów mieszkańców większych Ustrzyk Dolnych, zostało jednak Lesko.^[24].

W związku z kolejną reformą administracyjną w 1999 roku, powiatu leskiego nie przywrócono, lecz raz jeszcze powstał powiat bieszczadzki w nowym województwie podkarpackim, tym razem z siedzibą w Ustrzykach Dolnych. Obejmował on w przybliżeniu łączne tereny powiatu ustrzyckiego i leskiego z lat 1952–1972.

W nowych granicach powiat bieszczadzki nie funkcjonował jednak długo, bo już 1 stycznia 2002, na skutek protestów mieszkańców Leska i okolic, z zachodniej części powiatu bieszczadzkiego wydzielono współczesny powiat leski (wyłączone gminy to Lesko, Baligród, Cisna, Olszanica i Solina).^[25]. Równocześnie od gminy Olszanica odłączono spore połacie Pogórza Przemyskiego, łącznie osiem miejscowości o powierzchni 7345,32 ha, włączając je do gminy Ustrzyki Dolne, która pozostała w powiecie bieszczadzkim: Brelików (754,42 ha), Leszczowate (1379,57 ha), Ropienka (1336,92), Serednica (966,58 ha), Stańkowa (971,47 ha), Wola Maćkowa (283,20 ha), Wola Romanowa (390,22 ha) i Zawadka (1262,94 ha)^[26].

Starostowie lescy

Marek Scelina (2002–2010) (SLD)
Marek Pańko (2010–2014)
Andrzej Olesiuk (2014-2024) (PiS)
Wojciech Stelmach (od 2024)

Sąsiednie powiaty

Zobacz też

Galeria

Przypisy

↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20] .
↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019 .
↑ GUS, Tabl. II. Ludność, ruch naturalny oraz migracje ludności według powiatów w pierwszym półroczu 2020 R., 30 czerwca 2020 .
↑ Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2014 r. (strona 47)
↑ Powiat leski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ M.P. z 1931 r. nr 51, poz. 86.
↑ Dz.U. z 1934 r. nr 68, poz. 595
↑ Lwowski Dziennik Wojewódzki. 1934, nr 19, poz. 101
↑ Хроніка за 17 січня 1940 року на сайті Інститут історії України НАН Україн
↑ Gemeindekarte des Generalgouvernements für die besten polnischen Gebiete (1940)
↑ Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG.
↑ ^a ^b ^c NBUV
↑ ^a ^b ^c 1944 рік в історії (history.org.ua)
↑ Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej – 1948 r.
↑ Na uwagę zasługuje fakt, że historyczna wieś Solina znajdowała się w zupełnie innym miejscu, na wschodnim brzegu Sanu (49°23'09.8"N 22°27'04.9"E) i przez to pozostała po wojnie w ZSRR, gdzie utworzyła radę wiejską Solina (Солинянська сільська рада). Po II wojnie światowej zostali stąd wysiedleni wszyscy Ukraińcy. W 1948 roku wysiedlona Solina powróciła do Polski. W wyniku budowy zapory na Sanie w 1968 roku, miejsce po dawnej wsi zostało zatopione przez Jezioro Solińskie, a nową wieś Solina ulokowano na zachodnim brzegu Sanu, na południe od historycznej wsi Zabrodzie (która po wojnie przez cały czas była w Polsce).
↑ Dz.U. z 1945 r. nr 27, poz. 168
↑ УКАЗ Президії Верховної Ради Української РСР (15 травня 1948 р.) ПРО ЗМІНИ В АДМІНІСТРАТИВНО-ТЕРИТОРІАЛЬНОМУ ПОДІЛІ МЕДИКІВСЬКОГО, ДОБРОМИЛЬСЬКОГО, НИЖАНКОВИЦЬКОГО І МОСТИСЬКОГО РАЙОНІВ ДРОГОБИЦЬКОЇ ОБЛАСТІ.
↑ Rzeszowski Dziennik Wojewódzki. R.5, nr 9 (2 listopada 1948) = nr 28
↑ УКАЗ Президії Верховної Ради Української РСР ПРО ЛІКВІДАЦІЮ НИЖНЬО-УСТРІЦЬКОГО РАЙОНУ І ДЕЯКИХ СІЛЬСЬКИХ РАД СТРІЛКІВСЬКОГО ТА ХИРІВСЬКОГО РАЙОНІВ ДРОГОБИЦЬКОЇ ОБЛАСТІ
↑ Dz.U. z 1951 r. nr 65, poz. 446
↑ Dz.U. z 1951 r. nr 65, poz. 448
↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
↑ Uchwała Nr 25/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu leskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 18 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 30 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 41)
↑ Dz.U. z 1972 r. nr 43, poz. 273
↑ Dz.U. z 2001 r. nr 62, poz. 631
↑ Dz.U. z 2001 r. nr 116, poz. 1241

[populacja2019-1] Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20] .

[2] , Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019 .

[3] GUS, Tabl. II. Ludność, ruch naturalny oraz migracje ludności według powiatów w pierwszym półroczu 2020 R., 30 czerwca 2020 .

[ludnosc-4] Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2014 r. (strona 47)

[populacja2016-5] Powiat leski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[6] M.P. z 1931 r. nr 51, poz. 86.

[7] Dz.U. z 1934 r. nr 68, poz. 595

[8] Lwowski Dziennik Wojewódzki. 1934, nr 19, poz. 101

[9] Хроніка за 17 січня 1940 року на сайті Інститут історії України НАН Україн

[karte-10] Gemeindekarte des Generalgouvernements für die besten polnischen Gebiete (1940)

[11] Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG.

[nbuv-12] NBUV

[rik-13] 1944 рік в історії (history.org.ua)

[14] Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej – 1948 r.

[solina-15] Na uwagę zasługuje fakt, że historyczna wieś Solina znajdowała się w zupełnie innym miejscu, na wschodnim brzegu Sanu (49°23'09.8"N 22°27'04.9"E) i przez to pozostała po wojnie w ZSRR, gdzie utworzyła radę wiejską Solina (Солинянська сільська рада). Po II wojnie światowej zostali stąd wysiedleni wszyscy Ukraińcy. W 1948 roku wysiedlona Solina powróciła do Polski. W wyniku budowy zapory na Sanie w 1968 roku, miejsce po dawnej wsi zostało zatopione przez Jezioro Solińskie, a nową wieś Solina ulokowano na zachodnim brzegu Sanu, na południe od historycznej wsi Zabrodzie (która po wojnie przez cały czas była w Polsce).

[16] Dz.U. z 1945 r. nr 27, poz. 168

[znies1948-17] УКАЗ Президії Верховної Ради Української РСР (15 травня 1948 р.) ПРО ЗМІНИ В АДМІНІСТРАТИВНО-ТЕРИТОРІАЛЬНОМУ ПОДІЛІ МЕДИКІВСЬКОГО, ДОБРОМИЛЬСЬКОГО, НИЖАНКОВИЦЬКОГО І МОСТИСЬКОГО РАЙОНІВ ДРОГОБИЦЬКОЇ ОБЛАСТІ.

[18] Rzeszowski Dziennik Wojewódzki. R.5, nr 9 (2 listopada 1948) = nr 28

[19] УКАЗ Президії Верховної Ради Української РСР ПРО ЛІКВІДАЦІЮ НИЖНЬО-УСТРІЦЬКОГО РАЙОНУ І ДЕЯКИХ СІЛЬСЬКИХ РАД СТРІЛКІВСЬКОГО ТА ХИРІВСЬКОГО РАЙОНІВ ДРОГОБИЦЬКОЇ ОБЛАСТІ

[20] Dz.U. z 1951 r. nr 65, poz. 446

[21] Dz.U. z 1951 r. nr 65, poz. 448

[22] Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191

[23] Uchwała Nr 25/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu leskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 18 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 30 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 41)

[24] Dz.U. z 1972 r. nr 43, poz. 273

[25] Dz.U. z 2001 r. nr 62, poz. 631

[26] Dz.U. z 2001 r. nr 116, poz. 1241

[1]

Miasta na prawach powiatu	Krosno Przemyśl Rzeszów (siedziba) Tarnobrzeg
Powiaty	bieszczadzki brzozowski dębicki jarosławski jasielski kolbuszowski krośnieński leski leżajski lubaczowski łańcucki mielecki niżański przemyski przeworski ropczycko-sędziszowski rzeszowski sanocki stalowowolski strzyżowski tarnobrzeski
Inne zagadnienia	Podział administracyjny Herb Flaga

Miasta	Lesko
Gminy miejsko-wiejskie	Lesko
Gminy wiejskie	Baligród Cisna Olszanica Solina

Przynależność wojewódzka	woj. lwowskie (1920–39) woj. rzeszowskie (1945–72)
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)	Lesko Ustrzyki Dolne (od 1934)
Miasteczka (1920–34)	Baligród Lutowiska Ustrzyki Dolne (→)
Gminy miejskie (1920–72)	Lesko (→) Ustrzyki Dolne (do 1944* →)
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–54)	Baligród (do 1954) Cisna (do 1954) Czarna (do 1939 →) Hoczew (do 1954) Lesko (do 1954) Lutowiska (do 1939 →) Łobozew (do 1939 →) Łukowe (do 1954) Olszanica (do 1954) Polana (do 1939 →) Ropienka (do 1951 →) Stuposiany (do 1951) Ustrzyki Dolne (do 1939 →) Tarnawa Niżna (← 1944–51) Wola Michowa (do 1954) Wołkowyja (do 1954) Zatwarnica (do 1951)
Gromady (1954–72)	Baligród (1954–72 →) Cisna (1954–72 →) Czaszyn (1954–59) Hoczew (1954–72 →) Lesko (1954–72 →) Łukawica (1954–72 →) Łukowa (1954–72 →) Myczków (1954–72 →) Olszanica (1954–72 →) Orelec (1954–59) Poraż (1954–61 →) Tarnawa Górna (1954–72 →) Uherce Mineralne (1954–72 →) Wołkowyja (1954–72 →) Zahoczewie (1954–59)
Legenda	* w 1944 nie uznane za miasto, od 1944 w ZSRR jako miasto, od 1951 znów w Polsce jako miasto (powiat ustrzycki)