Piaskowiec modrzak

Piaskowiec modrzak
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	borowikowce
Rodzina	piaskowcowate
Rodzaj	piaskowiec
Gatunek	piaskowiec modrzak
	Nazwa systematyczna
	Gyroporus cyanescens (Bull.) Quél.; Enchir. fung.: 161 (Paryż, 1886)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Piaskowiec modrzak (Gyroporus cyanescens (Bull.) Quél.) – gatunek grzybów z rodziny piaskowcowatych (Gyroporaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Gyroporus, Gyroporaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1788 r. J.B. Bulliard nadając mu nazwę Boletus cyanescens. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1886 r. L. Quélet, przenosząc go do rodzaju Gyroporus^[1].

Niektóre synonimy^[2]:

Boletus constrictus Pers. 1801
Boletus cyanescens Bull. 1788
Boletus cyanescens Bull. 1788 var. cyanescens
Boletus lacteus Lév. 1848
Gyroporus cyanescens var. lacteus (Lév.) Quél. 1888
Gyroporus lacteus (Lév.) Quél. 1886
Leccinum constrictum (Pers.) Gray 1821
Leucoconius cyanescens (Bull.) Beck 1923
Suillus cyanescens (Bull.) P. Karst. 1882

Nazwę polską podała Alina Skirgiełło w 1960 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też pod nazwami: huba siniak, borowik polny, granatek, grzyb piaskowy, grzyb siny, modrzak siniak, podgrzybek, podgrzybek siny^[3]. Inne nazwy zwyczajowe to: grzyb siniak, siny grzybek, zajączek siniejący, borowik siniak, hubka sinak (siniak), mchowik siniak, modrak, modrzak, podlaszek^[4].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 3,5–12 cm. Młode owocniki łukowate, później poduchowate, w końcu płaskie. Powierzchnia przypomina zamsz, pokryta jest bowiem grubą włóknistą warstwą pilśni. Ma barwę kremową, słomkowożółtą lub siarkowożółtą z żółtozielonym odcieniem. Starsze owocniki blakną i stają się białawe. W miejscach zgniecenia pojawiają się ciemnoniebieskie plamy^[5].

Rurki

Białe lub kremowe, najpierw przyrośnięte do trzonu, potem wolne. Po przekrojeniu zabarwiają się na niebiesko. Pory drobne, kanciasto zaokrąglone, początkowo białe, z wiekiem kremowe, sinieją po dotknięciu^[5].

Trzon

Wysokość 5–10 cm, grubość 1–3 cm. Jest nieregularnie cylindryczny, górą cieńszy. Początkowo w środku jest gąbczasty, później pusty, podzielony na komory. Powierzchnia w górnej części naga, poza tym pilśniowata, ubarwiona tak samo jak kapelusz. Intensywnie sinieje w miejscach zgniecenia^[5].

Miąższ

Biały lub żółtawy, szybko i intensywnie sinieje na przekroju. Smak nieznaczny, zapach niewyraźny^[5].

Wysyp zarodników

Bladożółty. Zarodniki o średnicy 8-15 x 4-6 µm, jajowate, gładkie, bladożółtawe.

Występowanie i siedlisko

Występuje w Ameryce Północnej, Europie, Azji i Australii^[6]. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych^[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Austrii, Niemczech i Holandii^[3].

Owocuje od lipca do listopada w lasach liściastych i mieszanych, na gruntach piaszczystych, szczególnie w górach i okolicach podgórskich^[5]. Najczęściej rośnie pod sosnami, brzozami, dębami i bukami^[3].

Znaczenie

Grzyb jadalny i smaczny, używany do zup i sosów, jak też i do suszenia. Ze względu na sinienie niezbyt chętnie zbierany. Gatunkiem pokrewnym jest piaskowiec kasztanowaty (Gyroporus castaneus).

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
↑ HenrykH. Orłoś HenrykH., Atlas grzybów jadalnych i trujących, wyd. VII uzupełnione i poprawione, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1966, nr opisu grzyba: 14 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
↑ Discover Life. [dostęp 2015-12-05]. (ang.).
↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[if-1] Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).

[sf-2] Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).

[checklist-3] Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.

[4] HenrykH. Orłoś HenrykH., Atlas grzybów jadalnych i trujących, wyd. VII uzupełnione i poprawione, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1966, nr opisu grzyba: 14 .

[wag-5] Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.

[6] Discover Life. [dostęp 2015-12-05]. (ang.).

[7] Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[1]