Odznaki tytułów honorowych (PRL)

Odznaki tytułów honorowych – odznaki przyznawane wraz z tytułami honorowymi w czasach PRL i krótko w czasie III Rzeczypospolitej. Służyły do wyróżniania wybitnych specjalistów o wyjątkowym dorobku zawodowym i wieloletniej pracy.

Odznaki nie miały wstążek i wieszane były (z dwoma wyjątkami) na przywieszkach^[1] (zawieszkach) – metalowych poprzeczkach błędnie zwanych baretkami, co było rozwiązaniem obcym polskim tradycjom odznaczeniowym, a zostało wymuszone dążeniami do unifikacji wszystkich dziedzin życia w obozie państw komunistycznych, jako bezpośrednie naśladownictwo sposobu zawieszania oznak wyróżnień, które było stosowane w wielu odznaczeniach sowieckich od 1938 (po transformacji do demokracji w 1989 nie praktykuje się ustanawia nowych odznak w takiej formie)^[2].

Łącznie w latach 1955–1985 wprowadzono piętnaście tego typu odznaczeń. Miały one rangę orderu^[3], a ich posiadaczom przysługiwał dodatek emerytalny w wysokości 10% podstawy^[4], zwany dodatkiem „chlebowym”^[5] (patrz: order chlebowy). Tytuły honorowe zostały zniesione w 1992, chociaż utrzymano prawo do używania związanych z nimi tytułów^[6], a dodatki przysługujące ich posiadaczom zlikwidowano w 1999^[7].

Wszystkie odznaki tytułów honorowych przypinane były na prawej stronie piersi^[1]. W sumie odznaczono nimi 14 650 osób^[8].

Obecnie odznaki tytułów honorowych są przyznawane m.in. w: Federacji Rosyjskiej^[9], Republice Armenii^[10], Republice Białorusi^[11] i na Ukrainie^[12].

Lp.	Wzór	Nazwa	Data ustanowienia	Przeznaczenie i kryteria nadawania	Liczba odznaczonych (stan na rok 1987)
1.		Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Górnik PRL”	9 listopada 1955[13][14]	dla najbardziej zasłużonych górników, nadgórników, techników i inżynierów górniczych, zatrudnionym w górnictwie węglowym, rud i kruszców, soli kuchennej, glinki ogniotrwałej i glin szlachetnych, kaolinów, magnezytów i gipsów, którzy w okresie wieloletniej pracy w górnictwie pod ziemią wyróżnili się osiągnięciami w dziedzinie wydajności pracy, zwiększenia wydobycia, inicjowania i rozwoju współzawodnictwa pracy, ulepszania metod pracy, wprowadzania i upowszechniania postępu technicznego, obniżki kosztów własnych, poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy	1590[15]
2.		Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Hutnik PRL”	9 listopada 1955[16]	dla najbardziej zasłużonych hutników, techników i inżynierów hutnictwa, którzy w okresie wieloletniej pracy w hutnictwie wyróżnili się osiągnięciami w dziedzinie wydajności pracy, przyspieszenia wytopów, podniesienia jakosci wyrobów hutniczych, inicjowania i rozwoju współzawodnictwa pracy, ulepszania metod pracy, wprowadzania i upowszechniania postępu technicznego, obniżki kosztów własnych, poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy	634[17]
3.		Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Kolejarz PRL”	9 listopada 1955[18]	dla najbardziej zasłużonych pracowników kolejnictwa, którzy w okresie wieloletniej ofiarnej pracy przyczynili się do sprawnego wykorzystania taboru kolejowego oraz urządzeń kolejowych, inicjowania i rozwoju współzawodnictwa pracy, zabezpieczania regularności ruchów pociągów, oszczędności paliw i energii, rozwoju budownictwa kolejowego, wprowadzania i upowszechniania postępu technicznego, obniżki kosztów własnych, a także poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy	1001[19]
4.		Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL”	4 sierpnia 1956[20][21]	dla najbardziej zasłużonych nauczycieli i innych pracowników pedagogicznych, w uznaniu roli nauczyciela w dziele socjalistycznego wychowania i nauczania, którzy w okresie wieloletniej pracy zawodowej osiągnęli liczące się efekty w dziedzinie nauczania, doskonalenia metod pracy dydaktycznej i wychowawczej, pracy wychowawczo-opiekuńczej, nauczania politechnicznego, podnoszenia kultury fizycznej i higieny szkolnej, rozwijania zainteresowań i uzdolnień naukowych, technicznych, krzewienia czytelnictwa, szerzenia oświaty i kultury rolniczej oraz upowszechniania oświaty wśród dorosłych	4230[22]
5.		Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Stoczniowiec PRL”	8 czerwca 1968[23]	dla najbardziej zasłużonych pracowników, którzy w okresie wieloletniej pracy w przemyśle okrętowym wyróżnili się osiągnięciami w dziedzinie wydajności pracy i ulepszaniu metod pracy, wprowadzania i upowszechniania postępu technicznego, obniżki kosztów własnych, poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy, inicjowania i rozwoju współzawodnictwa oraz podnoszenia kwalifikacji zawodowych stoczniowców	391[24]
6.		Odznaka tytułu honorowego „Lotnik Kosmonauta PRL”	20 lipca 1978[25][26]	dla biorących udział w lotach kosmicznych oraz realizatorów zadań podczas tych lotów	1[27]
7.		Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Pilot Wojskowy PRL”	20 lipca 1978[28][29]	dla wybitnie zasłużonych pilotów wojskowych, którzy w okresie wzorowej służby w lotnictwie Sił Zbrojnych PRL wnieśli szczególnie duży wkład w jego rozwój, umacnianie gotowości bojowej i szkolenie kadr lotniczych, a także dla tych pilotów wojskowych, którzy dokonali bohaterskiego czynu związanego z wykonywaniem lotu	110[30]
8.		Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Lekarz PRL”	12 maja 1979[31][32]	dla najbardziej zasłużonych lekarzy, którzy w okresie wieloletniej pracy zawodowej wyróżnili się szczególnymi osiągnięciami w zapobieganiu chorobom, ich rozpoznawaniu i zwalczaniu, rehabilitacji leczniczej i zawodowej, organizacji opieki zdrowotnej i społecznej oraz badaniach mających doniosłe znaczenie dla rozwoju nauk medycznych	354[33]
9.		Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony dla Zdrowia Narodu”	12 maja 1979[31][32]	dla najbardziej zasłużonych pracowników medycznych i innych osób, które w okresie wieloletniej pracy wyróżniły się szczególnymi osiągnięciami w rozwoju opieki zdrowotnej, szerzeniu oswiaty zdrowotnej, ulepszaniu metod pracy służby zdrowia, wprowadzaniu do niej postępu technicznego i jego upowszechnianiu, kształceniu i podnoszeniu kwalifikacji zawodowych kadr służby zdrowia oraz rozwijaniu i wzbogacaniu różnych form opieki społecznej	1645[34]
10.		Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Portowiec PRL”	27 lutego 1982[35][36]	dla najbardziej zasłużonych pracowników morskich portów handlowych w uznaniu ich ofiarnej pracy, mającej wpływ na prawidłowe funkcjonowanie gospodarki kraju oraz na utrwalanie roli i znaczenia PRL jako państwa morskiego; dla tych, którzy wyróżnili się w okresie wieloletniej pracy szczególnymi osiągnięciami w dziedzinie wydajności pracy, wprowadzania i upowszechniania postępu technicznego, poprawy warunków bezpieczeństwa pracy i podnoszenia kwalifikacji zawodowych portowców	65[37]
11.		Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony dla Kultury Narodowej”	15 listopada 1984[38][39]	wyraz uznania dla szczególnych zasług artystów, twórców kultury narodowej oraz innych osób, które sprawiły, że wartości i humanistyczne treści narodowej kultury stały się wartością ogólnospołeczną; dla osób szczególnie zasłużonych w tworzeniu wybitnych dzieł kultury narodowej, w działalności artystycznej i naukowej oraz w upowszechnianiu kultury	77[40]
12.		Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Energetyk PRL”	31 stycznia 1985[41][42][43]	dla najbardziej zasłużonych pracowników energetyki, którzy wyróżnili się wybitnymi osiągnięciami w dziedzinie energetyki a zwłaszcza opracowaniem nowych rozwiązań technicznych i organizacyjnych, wprowadzaniem ich i upowszechnianiem w gospodarce narodowej oraz udziałem w doskonaleniu kadr pracowników energetyki	128[44]
13.		Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Rolnik PRL”	10 maja 1985[45][46]	w uznaniu zasług dla rolników indywidualnych i gospodyń wiejskich, członków i pracowników rolnych spółdzielni produkcyjnych, pracowników uspołecznionych gospodarstw rolnych, oświaty rolniczej i administracji rolnej (jak również pracownikom organizacji społecznych i społeczno–zawodowych, stowarzyszeń naukowo–technicznych, placówek naukowo–badawczycho charakterze rolnym), w osiąganiu wysokich efektów w dziedzinie produkcji rolnej lub zwierzęcej, obsługi techniczno–produkcyjnej rolnictwa, rozwoju postępu technicznego lub biologicznego, upowszechnianiu wiedzy rolniczej i postępu społecznego na wsi	58[47]
14.		Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony dla Wymiaru Sprawiedliwości PRL”	20 czerwca 1985[48][49]	dla najbardziej zasłużonych sędziów za osiągnięcia w wieloletniej wyróżniającej się służbie w organach wymiaru sprawiedliwości, a także dla najbardziej zasłużonych ławników ludowych i innych osób, które w okresie wieloletniej działalności wyróżniły się szczególnymi osiągnięciami w organizacji zadań organów wymiaru sprawiedliwości	58[50]
15.		Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Drukarz PRL”	10 lipca 1985[51][52]	dla pracowników poligrafii w uznaniu szczególnych zasług w krzewieniu kultury w społeczeństwie, upowszechnianiu informacji oraz przyczynianiu się do podnoszenia poziomu wiedzy i wykształcenia; nadawana była szczególnie zasłużonym osobom zatrudnionym w poligrafii, które w okresie długoletniej pracy wyróżniły się wybitnymi osiągnięciami w tej dziedzinie zwłaszcza przy opracowywaniu nowych rozwiązań technicznych i organizacyjnych oraz ich wprowadzaniu i upowszechnianiu, a także doskonaleniu kadr pracowników poligrafii	38[53]
Łączna liczba odznaczonych					10 380

• Falerystyka. Ordery i odznaczenia polskie i niemieckie. [dostęp 2013-06-27].
• Odznaki tytułów honorowych (zdjęcie). Tablica 46: (1. Zasłużony Górnik PRL, 2. Zasłużony Hutnik PRL, 3. Zasłużony Kolejarz PRL, 4. Zasłużony Nauczyciel PRL, 5. Zasłużony Stoczniowiec PRL, 6. Zasłużony Pilot Wojskowy PRL, 7. Lotnik-Kosmonauta PRL, 8. Zasłużony Lekarz PRL, 9. Zasłużony dla Zdrowia Narodu, 10. Zasłużony Portowiec PRL, 11. Zasłużony Energetyk PRL, 12. Zasłużony Rolnik PRL, 13. Zasłużony dla Kultury Narodowej, 14. Zasłużony Drukarz PRL, 15. Zasłużony dla wymiaru Sprawiedliwości PRL, 16. Odznaka Nagrody Państwowej I stopnia, 17. Odznaka Nagrody Państwowej II stopnia)

• p
• d
• e

Ordery i odznaczenia państwowe PRL

Ordery	Order Budowniczych Polski Ludowej Order Odrodzenia Polski Order Virtuti Militari Order Krzyża Grunwaldu Order Sztandaru Pracy Order Zasługi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
Odznaczenia państwowe	Krzyż Zasługi Krzyż Walecznych Medal Zasłużonym na Polu Chwały Krzyż Partyzancki Krzyż Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie Krzyż Bitwy pod Lenino Krzyż Oświęcimski Medal „Za waszą wolność i naszą” Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939” Medal „Za udział w walkach w obronie władzy ludowej” Śląski Krzyż Powstańczy Wielkopolski Krzyż Powstańczy Warszawski Krzyż Powstańczy Medal 30-lecia Polski Ludowej Medal 40-lecia Polski Ludowej Medal za Warszawę Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 Medal Rodła Medal za Ofiarność i Odwagę Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” Medal 10-lecia Polski Ludowej Medal za Długoletnie Pożycie Małżeńskie Medal „Za udział w walkach o Berlin” Medal „Za zasługi dla obronności kraju”
Odznaki tytułów honorowych	„Lotnik Kosmonauta PRL” „Zasłużony dla Kultury Narodowej” „Zasłużony dla Wymiaru Sprawiedliwości PRL” „Zasłużony dla Zdrowia Narodu” „Zasłużony Drukarz PRL” „Zasłużony Energetyk PRL” „Zasłużony Górnik PRL” „Zasłużony Hutnik PRL” „Zasłużony Kolejarz PRL” „Zasłużony Lekarz PRL” „Zasłużony Nauczyciel PRL” „Zasłużony Pilot Wojskowy PRL” „Zasłużony Portowiec PRL” „Zasłużony Rolnik PRL” „Zasłużony Stoczniowiec PRL”
Medale i odznaki resortowe	Medal Komisji Edukacji Narodowej Medal za Wybitne Osiągnięcia Sportowe Medal „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej” Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” Medal „Za udział w walkach o Berlin” Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Odznaka Grunwaldzka Odznaka Braterstwa Broni Odznaka honorowa dla korespondentów Głównego Urzędu Statystycznego Odznaka honorowa „Odznaka Mistrza” Odznaka honorowa „Wzorowy Kierowca” Odznaka honorowa „Za 1.000 000 km lotu” Odznaka honorowa „Za wzorową pracę w służbie zdrowia” Odznaka honorowa „Za zasługi dla gospodarki przestrzennej” Odznaka honorowa „Za zasługi dla ochrony pracy” Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej” Odznaka honorowa „Za zasługi dla ochrony zdrowia” Odznaka honorowa „Za zasługi dla oświaty” Odznaka honorowa „Za zasługi dla statystyki PRL” Odznaka honorowa „Zasłużonemu Działaczowi ORMO” Odznaka honorowa „Zasłużony dla bankowości PRL” Odznaka honorowa „Zasłużony dla Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych” Odznaka honorowa „Zasłużony dla gospodarki przestrzennej i komunalnej” Odznaka honorowa „Zasłużony dla górnictwa PRL” Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej” Odznaka honorowa „Zasłużony Pracownik Informacji Naukowo-Technicznej” Odznaka honorowa „Zasłużony Pracownik Morza” Odznaka honorowa „Zasłużony Pracownik Państwowy” Odznaka honorowa „Zasłużony Pracownik Rady Narodowej” Odznaka Przysposobienia Sanitarnego Odznaka Wzorowego Funkcjonariusza Służby Więziennej Odznaka „10 lat w Służbie Narodu” Odznaka „20 lat w Służbie Narodu” Odznaka „400 lat Poczty Polskiej” Odznaka „Budowniczy Huty im. Lenina” Odznaka „Budowniczy Huty Katowice” Odznaka „Budowniczy Nowej Huty” Odznaka „Budowniczy Pałacu Kultury i Nauki im. J. Stalina” Odznaka „Mistrz Sportu” Odznaka „Na Straży Pokoju” Odznaka „Przodownik Pracy” Odznaka „Przodownik Pracy Socjalistycznej” Odznaka „Przodujący Drogowiec” Odznaka „Przodujący Kolejarz” Odznaka „Racjonalizator Produkcji” Odznaka „Sprawny do Pracy i Obrony” Odznaka „W Służbie Narodu” Odznaka „W Służbie Penitencjarnej” Odznaka „Wzorowego Sprzedawcy” Odznaka „Wzorowy Hodowca” Odznaka „Wzorowy Księgarz” Odznaka „Za opiekę nad zabytkami” Odznaka „Za wzorową pracę w służbie weterynaryjnej” Odznaka „Za zasługi dla celnictwa PRL” Odznaka „Za zasługi dla finansów PRL” Odznaka „Za Zasługi dla Obrony Cywilnej” Odznaka „Za Zasługi dla Ochrony Przeciwpożarowej” Odznaka „Za zasługi dla przemysłu chemicznego” Odznaka „Za zasługi dla rozwoju przemysłu maszynowego” Odznaka „Za zasługi dla transportu PRL” Odznaka „Za zasługi w dziedzinie geodezji i kartografii” Odznaka „Za zasługi w obronie granic PRL” Odznaka „Za zasługi w ochronie porządku publicznego” Odznaka „Za zasługi w zwalczaniu powodzi” Odznaka „Zasłużony dla Energetyki” Odznaka „Zasłużony dla Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego” Odznaka „Zasłużony dla polskiej geologii” Odznaka „Zasłużony dla ubezpieczeń społecznych” Odznaka „Zasłużony dla Wynalazczości i Racjonalizacji” Odznaka „Zasłużony drukarz” Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury Fizycznej” Odznaka „Zasłużony Działacz Turystyki” Odznaka „Zasłużony Funkcjonariusz Pożarnictwa” Odznaka „Zasłużony Mistrz Sportu” Odznaka „Zasłużony Opiekun Społeczny” Odznaka „Zasłużony Pracownik Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska” Odznaka „Zasłużony Pracownik Handlu” Odznaka „Zasłużony Pracownik Handlu i Usług” Odznaka „Zasłużony Pracownik Handlu Zagranicznego” Odznaka „Zasłużony Pracownik Łączności” Odznaka „Zasłużony Pracownik Przemysłu Lekkiego” Odznaka „Zasłużony Pracownik Przemysłu Spożywczego i Skupu” Odznaka „Zasłużony Pracownik Rolnictwa” Odznaka „Zasłużony Przodownik Pracy” Odznaka „Zasłużony Przodownik Pracy Socjalistycznej” Odznaka „Zasłużony Racjonalizator Produkcji” Odznaka „Zasłużony Trener”

• Zobacz też: Odznaka Nagrody Państwowej
• order chlebowy