Newiusz

Gnejusz Newiusz (łac. Gnaeus Naevius) – poeta rzymski, który najprawdopodobniej urodził się w Kapui w Kampanii, a zmarł około 201 p.n.e. w Utyce (Afryka Północna).

Brał udział w I wojnie punickiej (264-241 p.n.e.). Od 235 p.n.e. pisał sztuki teatralne, komedie i tragedie. Pierwszą wystawił w 235 p.n.e. w Rzymie. Były to zazwyczaj przeróbki dramatu greckiego, ale także własne komedie o tematyce rzymskiej (fabula togata). Do naszych czasów dotarło 35 tytułów tych sztuk i około 140 fragmentów. Wprowadził do literatury rzymskiej fabula praetexta, czyli tragedię o tematyce narodowej.

Autor pierwszych rzymskich tragedii opartych na tematyce mitologicznej (Romulus) i historycznej (opis zwycięstwa nad Galami - Clastidium). Napisał Bellum Poenicum - epos o I wojnie punickiej (7 ksiąg), który to utwór wywarł wpływ na Eneidę Wergiliusza.

Naraził się (przez złośliwe aluzje w swych utworach) rodowi Cecyliuszy Metellów i Scypionowi Afrykańskiemu. Był więziony w 206 p.n.e. i skazany na karę pręgierza. Po uwolnieniu osiadł w afrykańskim mieście Utyka, gdzie zmarł. Z jego twórczości pozostały jedynie niewielkie fragmenty oraz tytuły dramatów.

• Słownik pisarzy antycznych. Pod red. Anny Świderkówny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2001, s. 346-8. ISBN 83-214-1199-1.