Lira da braccio

Lira da braccio
lira ramieniowa
	Klasyfikacja naukowa
	321.322-71 Chordofon złożony
	Klasyfikacja popularna
	instrument smyczkowy
	Podobne instrumenty
	skrzypce;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Lira da braccio – dawny instrument muzyczny z grupy chordofonów smyczkowych.

Charakterystyka

Instrument używany w XV i XVI w. przez włoskich poetów i muzyków dworskich do improwizowanych recytacji liryki i poezji narracyjnej^[1]; w XVI i XVII w. popularny w całej Europie^[2]. Był rozwiniętą formą średniowiecznej violi. Stanowił ogniwo pośrednie pomiędzy lirą a violą da braccio^[2]. Silvestro Ganassi dal Fontego w swoim traktacie Regola rubertina (1542) nazywał go „lira di sette corde” lub „lira moderna”, dla odróżnienia od liry antycznej^[1].

Budowa

Lira da braccio miała korpus o kształcie zbliżonym do korpusu skrzypiec, silne wcięcia boczne, stosunkowo płaski mostek, szeroką podstrunnicę, szyjkę zakończoną dużą płytą kołkową w formie liścia, z pionowymi kołkami. Jej otwory rezonansowe były w kształcie zwróconych do siebie liter „C” lub stylizowanych liter „f” (tzw. efy). Miała zwykle 5 strun melodycznych, strojonych w kwartach i kwintach oraz 2 strojone w oktawach struny burdonowe, przebiegające poza chwytnikiem (d d¹ g g¹ d¹ a¹ d² [e²])^[1]^[2]^[3]^[4]. Zgodnie ze swoją nazwą (wł. braccio = ramię) była lirą ramieniową, tzn. podczas gry opierano ją na ramieniu^[3].

Odmiany

Lira da gamba

Osobny artykuł: Lira da gamba.

Inne nazwy: lirone, lyra imperfecta. Większa, tenorowa odmiana, trzymana na kolanie podczas gry^[3]. Miała od 9 do 13 strun melodycznych strojonych w kwartach i kwintach oraz 2 struny burdonowe strojone w oktawach (G g с c¹ g d¹ a e¹ h fis¹)^[2]^[3]^[4]. Na jej podstrunnicy było 5 progów z żyłki jelitowej^[2]. Instrument był w szerszym użyciu dopiero od XVI w.^[4]

Archiviola di lira

Inne nazwy: lira grande, lyra perfecta. Była wielkości dzisiejszego kontrabasu. Miała do 24 strun, kilka z nich burdonowych. Jej podstrunnica początkowo miała progi, ale zrezygnowano z nich w roku 1600^[3]^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Howard MayerH.M. Brown Howard MayerH.M., Lira da braccio, Oxford Music Online. Grove Music Online, 20 stycznia 2001, DOI: 10.1093/gmo/9781561592630.article.16742, via Oxford University Press [dostęp 2020-11-26] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e AndrzejA. Chodkowski AndrzejA. (red.), Encyklopedia muzyki, Warszawa: PWN, 1995, s. 500, ISBN 83-01-11390-1 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e MieczysławM. Drobner MieczysławM., Instrumentoznawstwo i akustyka, Kraków: PWM, 1986, s. 44-46, ISBN 83-224-0259-7 (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d DorotheaD. Baumann DorotheaD., Streichinstrumente des Mittelalters und der Renaissance: Bautechnische, dokumentarische und musikalische Hinweise zur Spieltechnik, „Music in Art”, Vol. 24, 1999, s. 35-36, ISSN 1522-7464, via Jstor [dostęp 2020-11-26] (niem.).

[Brown-1] Howard MayerH.M. Brown Howard MayerH.M., Lira da braccio, Oxford Music Online. Grove Music Online, 20 stycznia 2001, DOI: 10.1093/gmo/9781561592630.article.16742, via Oxford University Press [dostęp 2020-11-26] (ang.).

[Chodkowski-2] AndrzejA. Chodkowski AndrzejA. (red.), Encyklopedia muzyki, Warszawa: PWN, 1995, s. 500, ISBN 83-01-11390-1 .

[Drobner-3] MieczysławM. Drobner MieczysławM., Instrumentoznawstwo i akustyka, Kraków: PWM, 1986, s. 44-46, ISBN 83-224-0259-7 (pol.).

[Baumann-4] DorotheaD. Baumann DorotheaD., Streichinstrumente des Mittelalters und der Renaissance: Bautechnische, dokumentarische und musikalische Hinweise zur Spieltechnik, „Music in Art”, Vol. 24, 1999, s. 35-36, ISSN 1522-7464, via Jstor [dostęp 2020-11-26] (niem.).

[1]