John Russell (1. hrabia Russell)

John Russell

John Russell (1861)
Data i miejsce urodzenia	18 sierpnia 1792 Londyn
Data i miejsce śmierci	28 maja 1878 Londyn
Premier Wielkiej Brytanii
Okres	od 30 czerwca 1846 do 23 lutego 1852
Przynależność polityczna	Wigowie
Poprzednik	Robert Peel
Następca	Lord Derby
Premier Wielkiej Brytanii
Okres	od 29 października 1865 do 28 czerwca 1866
Przynależność polityczna	Partia Liberalna
Poprzednik	Lord Palmerston
Następca	Lord Derby
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

John Russell (ur. 18 sierpnia 1792 w Londynie, zm. 28 maja 1878 tamże) – brytyjski polityk wigowski i liberalny oraz dwukrotny premier Wielkiej Brytanii (1846–1852 i 1865–1866). Dziadek Bertranda Russella.

Był młodszym synem Johna Russella, 6. księcia Bedford, i Georgiany Byng, córki 4. wicehrabiego Torrington. Jego starszym bratem był Francis Russell, 7. książę Bedford. Wykształcenie odebrał w Westminster School oraz na Uniwersytecie Edynburskim. Studiował tam trzy lata, ale nie uzyskał tytułu naukowego^[1].

Od 1813 r. Russell zasiadał w Izbie Gmin, najpierw z ramienia stronnictwa wigów, następnie Partii Liberalnej. Do 1820 r. reprezentował okręg wyborczy Tavistock (z przerwą w latach 1817–1818). Następnie reprezentował okręg wyborczy Huntingdonshire. W latach 1826–1830 był reprezentantem okręgu Bandon. Następnie przez rok ponownie reprezentował Tavistock, by w latach 1831–1832 reprezentować okręg Devon. Po jego podziale w 1832 r. reprezentował jego południową część. W 1835 r. zmienił okręg na okręg wyborczy Stroud. Od 1841 r. reprezentował okręg wyborczy City of London.

Należał do reformatorskiej grupy wewnątrz frakcji wigów, działał w kierunku zniesienia Test-Aktu, reformy parlamentarnej i emancypacji katolików. Swoją pierwszą mowę na forum Izby Gmin wygłosił 30 maja 1814 r. i skrytykował w niej plan unii szwedzko-norweskiej. W latach 1830–1834 był członkiem gabinetu lorda Greya jako płacmistrz armii. Był głównym pomysłodawcą Great Reform Act z 1832 r. i nadzorował jego przeprowadzenie przez parlament. W 1834 r. został przewodniczącym Izby Gmin. Po krótkim epizodzie rządów konserwatystów w latach 1834–1835 ponownie stanął na czele izby niższej oraz otrzymał tekę ministra spraw wewnętrznych. Na tym stanowisku działał na rzecz wolności wyznaniowej oraz doprowadził do demokratyzacji władz samorządowych angielskich miast. W latach 1839–1841 był ministrem wojny i kolonii, pozostając jednocześnie przewodniczącym Izby Gmin.

Jako przywódca opozycji popierał działania premiera Peela zmierzające do zniesienia ustaw zbożowych. W wyniku zniesienia tych ustaw nastąpił podział wewnątrz Partii Konserwatywnej i upadek gabinetu Peela. Na czele rządu stanął Russell. Jego gabinet musiał zmierzyć się m.in. z klęską głodu w Irlandii. Przeprowadzono również kilka reform społecznych. Z biegiem czasu narastał też konflikt z ambitnym ministrem spraw zagranicznych lordem Palmerstonem. Kiedy w 1851 r. Palmerston samowolnie uznał zamach stanu księcia Ludwika Napoleona we Francji, został zdymisjonowany ze stanowiska. Gabinet Russella upadł niedługo później, na początku 1852 r.

W koalicyjnym gabinecie lorda Aberdeena w 1852 r. otrzymał stanowiska ministra spraw zagranicznych i przewodniczącego Izby Gmin. Ten ostatni urząd sprawował do 1855 r. Ministrem spraw zagranicznych był do roku 1853. Razem z Palmerstonem doprowadził do przystąpienia Wielkiej Brytanii do wojny krymskiej. W latach 1853–1854 był ministrem bez teki, a w latach 1854–1855 Lordem Przewodniczącym Rady. Po upadku rządu Aberdeena w 1855 r. przez krótki czas był ministrem kolonii w rządzie Palmerstona, ale rychło zrezygnował z tego stanowiska.

Russell powrócił do polityki w 1859 r., obejmując powtórnie stanowisko ministra spraw zagranicznych. W czasie powstania styczniowego reprezentował w polityce brytyjskiej kierunek ostrożny i nieżyczliwy Polakom. Jego próby pośredniczenia w wojnie domowej w Stanach Zjednoczonych i sporze duńsko-niemieckim pozostały bezskuteczne. W 1861 r. otrzymał tytuł 1. hrabiego Russell i zasiadł w Izbie Lordów. W latach 1865–1866 po raz drugi był premierem. W tym czasie przeprowadził umiarkowane reformy społeczne i polityczne.

Po objęciu władzy przez konserwatystów w 1866 r. lord Russell przeszedł na polityczną emeryturę. Zmarł w 1878 r. Tytuł parowski odziedziczył jego wnuk, Frank.

Lord Russell napisał Recollections and Suggestions (1873).

• premier, pierwszy lord skarbu: lord John Russell
• lord kanclerz: Charles Pepys, 1. hrabia Cottenham
• lord przewodniczący Rady: Henry Petty-Fitzmaurice, 3. markiz Lansdowne
• lord tajnej pieczęci: Gilbert Elliot-Murray-Kynynmound, 2. hrabia Minto
• minister spraw wewnętrznych: George Grey
• minister spraw zagranicznych: Henry Temple, 3. wicehrabia Palmerston
• minister wojny i kolonii: Henry Grey, 3. hrabia Grey
• kanclerz skarbu: Charles Wood
• pierwszy lord Admiralicji: George Eden, 1. hrabia Auckland
• przewodniczący Rady Kontroli: John Hobhouse, 1. baron Broughton
• przewodniczący Zarządu Handlu: George Villiers, 4. hrabia Clarendon
• kanclerz Księstwa Lancaster: John Campbell, 1. baron Campbell
• Pierwszy komisarz ds. lasów: George Howard, 7. hrabia Carlisle
• główny sekretarz Irlandii: Henry Labouchere
• poczmistrz generalny: Ulick de Burgh, 1. markiz Clanricarde
• Paymaster-General: Thomas Babington Macaulay

Zmiany

• lipiec 1847 r. - Henry Labouchere zastępuje lorda Clarendona na stanowisku przewodniczącego Zarządu Handlu, jego następcy na stanowisku Głównego Sekretarza Irlandii nie wchodzą w skład gabinetu, Thomas Babington Macaulay opuszcza gabinet, jego następcy na stanowisku Paymaster-General nie wchodzą w skład gabinetu
• styczeń 1849 r. - Francis Baring zastępuje lorda Aucklanda na stanowisku pierwszego lorda Admiralicji
• marzec 1850 r. - lord Carlisle zastępuje lorda Campbella na stanowisku Kanclerza Księstwa Lancaster
• lipiec 1850 r. - lord Truro zastępuje lorda Cottenhama na stanowisku lorda kanclerza, lord Seymour zastępuje lorda Carlisle’a na stanowisku Pierwszego Komisarza ds. Lasów
• 1851 r. - Paymaster-General lord Granville i sekretarz ds. wojny Fox Maule zostają członkami gabinetu
• grudzień 1851 r. - lord Granville zastępuje lorda Palmerstona na stanowisku ministra spraw zagranicznych, jego następcy na stanowisku Paymaster-General nie wchodzą w skład gabinetu
• luty 1852 r. - Fox Maule zastępuje lorda Broughtona na stanowisku przewodniczącego Rady Kontroli, jego następcy na stanowisku sekretarza ds. wojny nie wchodzą w skład gabinetu

• premier, pierwszy lord skarbu: John Russell, 1. hrabia Russell
• lord kanclerz: Robert Rolfe, 1. baron Cranworth
• lord przewodniczący Rady: Granville Leveson-Gower, 2. hrabia Granville
• lord tajnej pieczęci: George Campbell, 8. książę Argyll
• kanclerz skarbu: William Ewart Gladstone
• minister spraw wewnętrznych: George Grey
• minister spraw zagranicznych: George Villiers, 4. hrabia Clarendon
• minister kolonii: Edward Cardwell
• minister wojny: George Robinson, 3. hrabia de Grey
• minister ds. Indii: Charles Wood
• pierwszy lord Admiralicji: Edward Seymour, 12. książę Somerset
• przewodniczący Zarządu Handlu: Thomas Milner Gibson
• kanclerz Księstwa Lancaster: George Goschen
• przewodniczący Rady Praw Ubogich: Charles Pelham Villiers
• poczmistrz generalny: Edward Stanley, 2. baron Stanley of Alderley

Zmiany

• luty 1866 r. - lord de Grey zastępuje Charlesa Wooda na stanowisku ministra ds. Indii, lord Hartington zastępuje de Greya na stanowisku ministra wojny

Zobacz w Wikiźródłach tekst Brytyjska korespondencja dyplomatyczna w kwestii polskiej (17 czerwca 1863)

• Biogram Russella na stronach 10 Downing Street
• 1911encyclopedia.org. 1911encyclopedia.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-24)].
• Spartacus Educational