Przejdź do zawartości

Johan Gunnar Andersson

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Johan Gunnar Andersson
Ilustracja
Johan Gunnar Andersson (1904)
Data i miejsce urodzenia

3 lipca 1874
Knista

Data i miejsce śmierci

29 października 1960
Sztokholm

Zawód, zajęcie

geolog, paleontolog, badacz polarny, archeolog, sinolog

Odznaczenia

Johan Gunnar Andersson (ur. 3 lipca 1874 w Kniście, zm. 29 października 1960 w Sztokholmie) – szwedzki geolog, paleontolog, badacz polarny, archeolog i sinolog.

Zastępca kierownika Szwedzkiej Wyprawy Antarktycznej (1901–1904). Dyrektor Szwedzkiej Służby Geologicznej (szw. Sveriges geologiska undersökning) (1906–1916).

Pionier badań nad prehistorycznymi Chinami, co przyniosło mu przydomek „Kina-Gunnar” (Kina w jęz. szwedzkim to Chiny). Jako pierwszy odkrył świadectwa kultury neolitycznej w Chinach i zainicjował prace w jaskini Zhoukoudian, które przyniosły odkrycie człowieka pekińskiego.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Johan Gunnar Andersson urodził się 3 lipca 1874 roku w Kniście w Örebro[1]. Jego rodzicami byli rolnik Johan Andersson i Hedvig Lekberg[1]. Po ukończeniu szkoły w Örebro w 1892 roku Andersson podjął studia geograficzne i geologiczne[2][a] na uniwersytecie w Uppsali[1]. Podczas studiów, zainteresował się skałami z okresu syluru występującymi w regionie Närke i na Olandii, co zaowocowało badaniami nad fosforytami w formacji sylurskiej[1].

Aby nie być mylonym ze starszym geografem Gunnarem Anderssonem (1865–1928), w kręgach naukowych stosował zapis nazwiska „J. Gunnar Andersson”[3].

Wyprawy polarne

[edytuj | edytuj kod]

W 1898 roku jeszcze jako student, Andersson wziął udział w wyprawie polarnej Alfreda Nathorsta (1850–1921) do Svalbardu[4].

Rok później z inicjatywy Nathorsta poprowadził ekspedycję na Wyspę Niedźwiedzią w celu kontynuacji badań geologicznych[4]. Obok Anderssona, w wyprawie uczestniczyli meteorolog C.A. Forsberg, zoolog G. Swenander i dwóch asystentów[4][3]. Andersson przeprowadził wówczas pierwsze kompleksowe badania geologiczne wyspy[4]. Wyniki badań przedstawił w 1899 roku w swojej pracy dyplomowej Über die Stratigraphie und Tektonik der Bären Insel[1]. Stopień doktora uzyskał w 1901 roku i został adiunktem na uniwersytecie w Uppsali[5].

Wyprawa Otto Nordenskjölda

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Szwedzka Wyprawa Antarktyczna.

W latach 1902–1904 Andersson uczestniczył w Szwedzkiej Wyprawie Antarktycznej pod kierownictwem szwedzkiego geologa Otto Nordenskjölda (1869–1928) jako zastępca kierownika wyprawy, asystujący geolog i hydrolog[4]. Ekspedycja wyruszyła z Göteborga 16 października 1901 roku[6]. Andersson został w Szwecji z uwagi na obronę swojej pracy doktorskiej i miał być odebrany później na Falklandach przez statek wyprawy „Antarctic[4]. Opuścił Szwecję w styczniu 1902 roku, a po drodze udał się do Szkocji, gdzie z Williamem Speirsem Bruce’em (1867–1921) omówił współpracę z wyprawą szkocką[4]. Na Falklandy dotarł w lutym i czekając na statek ekspedycji Nordenskjölda, spędził miesiąc na badaniach geologicznych wysp[4].

W marcu 1902 roku „Antarctic” pod dowództwem kapitana Carla Antona Larsena (1860–1924) dotarł na Ziemię Ognistą i na Falklandy[7]. Andersson dołączył do grupy 27 marca i objął jej kierownictwo[4]. W kwietniu „Antarctic” popłynął do Georgii Południowej, gdzie polowano na foki i prowadzono badania naukowe[4]. Statek dotarł do Jason Harbour, skąd przeprowadzono rekonesans wybrzeża a niewielka grupa przeprawiła się do Cumberland East Bay[8]. Znaleziono tam dawną stację połowu fok, którą nazwano Grytviken[8]. Odkryte dwa wielkie lodowce w zachodniej części Cumberland Bay Andersson nazwał Lyell Glacier i Geikie Glacier na cześć szkockich geologów Charlesa Lyella (1797–1875) i Archibalda Geikiego (1835–1924)[5]. Wówczas zmapowano również cieśninę Cumberland Sound[4]. Następnie wyprawa powróciła na Falklandy, gdzie do końca zimy polowano na foki[4]. Andersson w tym czasie przez miesiąc badał gołoborze Princes Street Stone Run w pobliżu Port Louis[5]. Na wiosnę ekspedycja popłynęła na Ziemię Ognistą, gdzie Andersson dotarł z indiańskimi przewodnikami do jeziora Fagnano[4].

W listopadzie statek wyruszył na południe[4]. Obecność lodu uniemożliwiła lądowanie na Deception Island i Greenwich Island, więc popłynięto wzdłuż Cieśniny Bransfielda na Półwysep Antarktyczny[4]. Tam Andersson przeprowadził badania, które potwierdziły przypuszczenia Nordenskjölda, że Orleans Channel nie przecina Półwyspu Antarktycznego, lecz jest odnogą Cieśniny Gerlache’a, oddzielającą Trinity Island od lądu[4]. Mapa regionu sporządzona przez Samuela A. Dusa uznawana była przez Nordenskjölda za największe osiągnięcie wyprawy pod względem geograficznym[4].

W grudniu Andersson wyruszył do obozu zimowego ekspedycji na Snow Hill Island, by zmienić Nordenskjölda, jednak wskutek obecności lodu w cieśninie Antarctic Sound nie było to możliwe[9]. Podczas bezskutecznych prób znalezienia drogi w lodzie, odkryto, że Joinville Island to w rzeczywistości dwie wyspy a nowo odkrytą wyspę nazwano D’Urville Island na cześć francuskiego polarnika Jules’a Dumont d’Urville’a (1790–1842)[4]. Cieśninę między wyspami nazwano Larsen Channel na cześć kapitana Larsena[4].

29 grudnia Andersson wraz z Samuelem A. Dusem i marynarzem Toralfem Grundenem został wysadzony w Zatoce Nadziei, by przeprawić się do Nordenskjölda na saniach (ok. 100 km w linii prostej[10]). Larsen miał opłynąć Joinville Island i sprawdzić warunki na wschodzie Półwyspu Antarktycznego[9]. Andersson i Nordenskjöld wraz z towarzyszami mieli czekać na statek do 25 stycznia, a gdyby „Antarctic” nie przypłynął mieli udać się do Zatoki Nadziei[4]. Andersson jednak nie dotarł do Nordenskjölda – został zatrzymany przez otwarte wody cieśniny Herbert Sound[4]. Statek Larsena utknął w lodzie w zatoce Erebus and Terror Gulf[9] i zatonął 12 lutego 1903 roku na wschód od Paulet Island, a jego załoga uratowała się i przeprawiła na Paulet Island[11].

Kamienna chata w Zatoce Nadziei (1903)

W styczniu 1903 roku grupa Anderssona powróciła do Zatoki Nadziei, gdzie oczekiwała na powrót statku, nie wiedząc, że zatonął[4]. Andersson prowadził badania geologiczne na stokach Mount Flora, gdzie znalazł wiele skamieniałości, w tym 61 gatunków z okresu środkowej Jury[4]. Grupa Anderssona wkrótce sobie uświadomiła, że będzie musiała przezimować w zatoce, do czego nie była przygotowana[4]. Polarnicy wznieśli z głazów kamiennych prymitywną chatę, którą zadaszyli saniami i płachtami brezentu[4]. W chacie rozbili namiot a podłoże wyłożyli skórami pingwinów[4]. Przetrwali zimę w ciężkich warunkach, dzięki mięsu i tłuszczowi z 700 pingwinów[4]. 29 września 1902 roku opuścili chatę, by ponownie spróbować dotrzeć do Snow Hill[4]. 9 października dotarli do Vega Island i dalej szli wzdłuż brzegu, aż trzy dni później spotkali Nordenskjölda i Jonassena[12]. 16 października cała piątka dotarła do obozu w Snow Hill[12]. 8 listopada dołączyła do nich załoga „Antarctic” i w tym samym dniu wszyscy zostali uratowani przez argentyński statek „Urugwaj(inne języki)[11], który zabrał ich do Buenos Aires[13].

Po powrocie do Szwecji, Andersson wydał wspomnienia z pobytu w Antarktyce i opublikował szereg artykułów naukowych[1]. W swojej pracy z 1906 roku Andersson wprowadził termin naukowy soliflukcja na określenie zjawiska powolnego pełzania wierzchniej warstwy gruntu w warunkach peryglacjalnych[14]. Według Frencha (2007) praca Anderssona miała wpływ na polskiego geologa Walerego Łozińskiego (1880–1944), który w 1909 roku jako pierwszy wprowadził termin peryglacjał[15].

Praca w Szwecji

[edytuj | edytuj kod]

W 1905 roku Andersson ożenił się z Signe Bergner[1]. W 1906 roku został dyrektorem Szwedzkiej Służby Geologicznej (szw. Sveriges geologiska undersökning)[1] – funkcję tę piastował do 1916 roku[3]. W 1910 roku został wybrany na sekretarza generalnego XI. Międzynarodowego Kongresu Geologicznego w Sztokholmie[1].

Odkrycie pierwszej kultury neolitycznej w Chinach

[edytuj | edytuj kod]
Johan Gunnar Andersson podczas prac w prowincji Henan (1918)

Andersson po raz pierwszy wyjechał do Chin w 1914 roku jako doradca techniczny ds. ropy i węgla[16][b]. Uzyskał urlop, by doradzać Chińskiemu Ministerstwu ds. Rolnictwa i Handlu i pracować z chińską służbą geologiczną przy rozwijaniu chińskiego górnictwa[3]. W ramach swoich obowiązków kształcił również studentów geologii i w tym kontekście rozpoczął prace wykopaliskowe[3]. Wykopaliska finansował dzięki funduszom zebranym w Szwecji[17], m.in. dotacjom drukarza Axela Lagreliusa (1863–1944)[18]. W 1919 roku Lagrelius założył fundację, tzw. Kinafond, która finansowała paleontologiczne prace Anderssona[18]. Fundacji przewodniczył następca tronu Gustaw Adolf[2].

W 1921 roku Andersson odkrył w prowincji Henan malowaną ceramikę, która była pierwszym świadectwem kultury neolitycznej w Chinach[16]. W kolejnym roku odkrył wiele podobnych świadectw w dolinie rzeki Huang He, a swoje znaleziska opisał w pracy An Early Chinese Culture wydanej w 1923 roku. Jego badania pomogły zdefiniować kulturę Yangshao. Czas trwania odkrytej przez siebie kultury Andersson datował na okres 3000–1500 p.n.e.[16] Żaden ze znalezionych przez niego artefaktów z brązu nie był starszy niż 1300 p.n.e.[16] Andersson kolekcjonował znalezione przez siebie oraz dodatkowo zakupywane artefakty, które później zostały wywiezione do Szwecji[17].

Odkrycie człowieka pekińskiego

[edytuj | edytuj kod]

Andersson interesował się popularnymi w chińskiej medycynie „kośćmi smoka”, które w rzeczywistości były skamieniałymi szczątkami ssaków[19]. Zainicjował badania nad skamieniałościami, które zbierał za przyzwoleniem chińskiej służby geologicznej[19].

Początkowo badania paleontologiczne prowadzone były w Szwecji przez dawnego studenta Anderssona, pierwszego profesora paleontologii w Szwecji Carla Wimana (1867–1944), ale stale rosnące zbiory wymagały badań na miejscu[19]. Andersson zwrócił się do Wimana z prośbą o przysłanie paleontologa do Chin, który namówił do pracy austriackiego studenta Otto Zdansky’ego (1894–1988)[20].

W 1921 roku, na podstawie kawałków kwarcu znalezionych w obszarze wapieni w jaskini Zhoukoudian niedaleko Pekinu, Andersson przewidział obecność skamieniałych szczątków ludzkich[16]. Prace w jaskini Andersson powierzył Zdansky’emu, który znalazł ząb trzonowy hominida, lecz nie powiadomił nikogo o swoim znalezisku[18] i nie wspomniał o nim w swoim raporcie z 1923 roku[20]. Przez kolejne trzy lata Zdansky pracował dla Anderssona w Chinach a później w Szwecji, gdzie znalazł drugi ząb podczas badań materiału przywiezionego z Chin na uniwersytecie Uppsala[21]. Dopiero w 1927 roku Zdansky opublikował pracę o znalezieniu szczątków hominida[22]. W 1926 roku Andersson zaprzestał prac w jaskini, Zdansky znalazł zatrudnienie w Egipcie a prace w Zhoukoudian przejął inny student Widmana Birger Bohlin (1898–1990), który odkrył kolejny ząb[23]. Swoim odkryciem podzielił się z kanadyjskim anatomem Davidsonem Blackiem (1884–1934), który potwierdził odkrycie nowego hominida, nazywając go człowiekiem pekińskim Sinanthropus pekinensis[23].

Powrót do Szwecji

[edytuj | edytuj kod]

Po 11 latach w Chinach Andersson powrócił do Szwecji, gdzie w 1925 roku objął profesurę geologii[17]. W 1926 roku, na bazie kolekcji artefaktów przywiezionych z Chin założył w Sztokholmie Östasiatiska Museet, którego był dyrektorem do 1938 roku[3].

W 1929 roku został profesorem archeologii wschodnioazjatyckiej[17] i założył czasopismo „Bulletin of the Museum of Far Eastern Antiquities”, w którym wiele sam publikował[24]. Z uwagi na odkrycia archeologiczne dokonane w Chinach, zyskał miano „Kina-Gunnar” (Kina w jęz. szwedzkim to Chiny)[3]. Nazywano go też „pierwszym archeologiem Chin”[5].

W 1939 roku Andersson przeszedł na emeryturę[5]. W 1950 roku poślubił Eirę Johansson[5]. Zmarł 29 października 1960 roku w Sztokholmie[16].

Publikacje

[edytuj | edytuj kod]

Publikacje z zakresu geologii są podane za Svenskt biografiskt lexikon[1] a publikacje na temat Chin podane za Cambridge Heritage Research Centre[24]:

  • Ueber das Alter der Isochilina canaliculata-Fauna, Bulletin of the Geological Institution of the University of Upsala, 1893
  • Ueber Blöcke aus dem jiingeren Untersilur auf der Insel Öland vorkommend, Bulletin of the Geological Institution of the University of Upsala, 1893
  • Om öländska raukar, 1895
  • Mellan haf och dyner, 1895
  • Über cambrische und silurische phosphoritführende Gesteine aus Schweden, 1896
  • Till frågan om de baltiska postarkaiska eruptivens ålder, 1896
  • Om fosforitbildning och fosforitförande sediment, 1897
  • Från Dagas färd, 1898
  • Sur la teneur en fluor des phosphorites suédoises, Bulletin of the Geological Institution of the University of Upsala, 1898
  • Den svenska expeditionen till Beeren Eiland sommaren 1899, 1900
  • Über die Stratigraphie und Tektonik der Bären Insel, Bulletin of the Geological Institution of the University of Upsala, 1899 (1901)
  • Några drag af Beeren Eilands kolonisationshistoria, 1901
  • Nyare litteratur om Beeren Eilands geologi, 1901
  • Ett bidrag till Östersjöns djurgeografi, 1901
  • Antarctics vinterexpedition till Sydgeorgien. Rapport från sv. sydpolarexpeditionen, 1902
  • Antarctic-expeditionens arbeten på Falklandsöarne och i Eldslandet 1902. Rapport från sv. sydpolarexpeditionen, 1902
  • De vetenskapliga arbetena ombord på Antarctic sommaren 1902–03 och slädfärden till Snow Hill 1903, 1904
  • Antarctics färder till Syd-Georgien, Falklandsöarna och Eldslandet samt öfvervintringen i Hoppets vik, 1904
  • On the geology of Graham Land, Bulletin of the Geological Institution of the University of Upsala, 1904–1905
  • Solifluction, a Component of Subaërial Denudation, The Journal of Geology, 1906
  • Geological fragments from Tierra del Fuego, Bulletin of the Geological Institution of the University of Upsala, 1906–1907
  • Contributions to the geology of the Falkland Islands, 1907
  • Några ord om Sveriges geologiska undersöknings organisation och framtida ställning, 1907
  • Sveriges geologiska undersökning och tillgodoseendet af den praktiska geologiens kraf, 1907
  • Jordskalf i Sverige 1904–06 af E. Svedmark, 1908
  • Preliminärt program för Geol. föreningens majsammankomst i Örebro [1909], 1909
  • Exkursionen i västra Närke och till Lokadalen d. 14–16 maj [1909], 1909
  • The age of the brachiopod yielding beds of Cockburn Island, 1910
  • The Iron-Ore Resources of the World, 1910 (red. raportu)
  • Professor J.G. Anderssons forskningar i Kina, Svenska sällskapet för antropologi och geografi, 1919
  • Dragon-hunting in China, Shanghai, 1919
  • Preliminary description of a bone deposit at Chow-kou-tian in Fang-shan-hsien, Chili Province, Geografiska Annaler, 1919
  • Redogörelse för arbetena för Kina-fonden under 1919, 1919
  • Redogörelse för arbetena för Kina-fonden under 1920 samt ett memorandum, 1920
  • Stone Implements of Neolithic type in China, China Medical Journal, 1920
  • Allmän plan för naturvetenskapliga insamlingar i Kina, 1920
  • The National Geological Survey of China, Geografiska Annaler, 1921
  • Current Palaeontological Research in China, Bulletin of the American Museum of Natural History, 1922
  • Professor J. G. Anderssons vetenskapliga arbeten i Kina. En översiktlig redogörelse, 1922 (razem z T. G. Halle, E. Lönnbergiem i C. Wimanem)
  • Några drag av Kinas forngeografi, 1923
  • An Early Chinese Culture, Bulletin of the Geological Survey of China, 1923
  • The cave-deposit at Sha Kuo T’un in Fengtien, Palaeontologia Sinica, 1923
  • On the occurrence of fossil remains of Struthionidae in China, [w:] Essays on the cenozoic of northern China, With 3 maps, 9 heliotype plates and 42 text-figures, Memoirs of the Geological Survey of China, 1923
  • Beasts of the Dragon Mines, The China Journal of Science & Arts, 1923
  • A Prehistoric Village in Honan, The China Journal of Science & Arts, 1923
  • Arkeologiska fynd i provinsen Kansu, 1924
  • Arkeologiska studier i Kina, 1924
  • Report on the Chang Chiu coal field in Shantung, The Bulletin of the Geological Survey of China, 1924
  • Preliminary Report on Archaeological Research in Kansu, Memoirs of the Geological Survey of China, 1925
  • Kinas klimatväxlingar i tertiär och kvartär tid, 1925
  • Draken och de främmande djävlarna, 1926 (wyd. niem. Der Drache und die fremden Teufel, 1927; wyd. ang. The dragon and the foreign devils, 1928)
  • Hominid-fyndet vid Peking, 1928
  • Otto Nordenskjölds forskningsfärder, 1928
  • The Highway of Europe and Asia, Journal of the Central Asian Society, 1929
  • Peking: Den detroniserade kejsarstaden, Magasin för Geografi och Resor, 1929
  • Prähistorische Kulturbeziehungen zwischen Nord China und dem äheren Orient, Ostasiatische Zeitschrift, 1929
  • The Origin and the Aims of the Museum of Far Eastern Antiquities, Bulletin of the Museum of Far Eastern Antiquities, 1929
  • Symbolism in the Prehistoric Painted Ceramics of China, Bulletin of the Museum of Far Eastern Antiquities, 1929
  • Der Weg über die Steppen, Bulletin of the Museum of Far Eastern Antiquities, 1929
  • Chou Chao-hsiang: Pottery of the Chou Dynasty, Bulletin of the Museum of Far Eastern Antiquities, 1929
  • Vegaminnet, Högtidstal vid Svenska Sällskapets för antropologi och geografi sammankomst den 24 april 1930..., 1930
  • The Tenth Anniversary of the Swedish China Research Committee and the Karlbeck Exhibition, Bulletin of the Museum of Far Eastern Antiquities, 1930
  • Oscar Björck in memoriam, Bulletin of the Museum of Far Eastern Antiquities, 1930
  • Risebergaboken, 1931
  • The highway of Eurasia, The American-Scandinavian Review, 1931
  • Saxon och Närke, 1931
  • Arbetsmetoder vid utgrävning av förhistoriska fyndplatser i Kina, Arkeologiska studier tillägnade H.K.H. Kronprins Gustaf Adolf, 1932
  • Hunting magic in the animal style, Bulletin of the Museum of Far Eastern Antiquities, 1932
  • Kulturen är äldre än människan, Ord och Bild, 1932
  • Den gula jordens barn: studier över det förhistoriska Kina, 1932 (wyd. ang. Children of the Yellow Earth: Studies in Prehistoric China, 1934)
  • Den stora färden, Ord och Bild, 1932
  • Kineser och Pingviner, 1933
  • Sven Hedin’s groote expeditie naar Midden-Azie en China, 1932
  • Civilization is older than man, Forum, 1933
  • Kineser och pingviner: en naturforskares minnen från jordens alla horn, 1933
  • Ur fru Annas minnesbok, 1934
  • The goldsmith in ancient China, Bulletin of the Museum of Far Eastern Antiquities, 1935
  • Selected Ordos bronzes, Bulletin of the Museum of Far Eastern Antiquities, 1935
  • Vad fann Sven Hedin?, Ord och Bild, 1936
  • Närke, [w:] „Sverige. De svenska landskapen skildrade i ord av svenska författare och i bilder av Eigil Schwab”, 1936
  • Under brinnande krig, 1936
  • China Fights for the World, 1938/1939
  • Topographical and archaeological studies in the Far East, Bulletin of the Museum of Far Eastern Antiquities, 1939
  • Krigsfaran, 1939
  • Chiang Kai-shek och kinesernas frihetskrig, Ord och Bild, 1939
  • Some fossil mammal localities in Northern China, Bulletin of the Museum of Far Eastern Antiquities, 1942
  • Researches into the Prehistory of the Chinese, Bulletin of the Museum of Far Eastern Antiquities, 1943
  • Olösta gåtor, 1949
  • Tam och vild skönhet i Kina, 1950
  • Strövtåg i tid och rum, 1958
  • Kina genom tidsåldrarna, 1959
  • Dans le sillage des sinanthropes: lettres inédites de Pierre Teilhard de Chardin et Johan Gunnar Andersson 1926-1934, 1971

Członkostwa, odznaczenia i nagrody

[edytuj | edytuj kod]
  • 1904 – Vegamedaljen przyznawany przez Svenska Sällskapet för Antropologi och Geografi (tłum. „Szwedzkie Towarzystwo Antropologów i Geografów”)[1]
  • 1906 – Order Wazów[1]
  • 1908 – członek Królewskiej Szwedzkiej Akademii Rolnictwa i Leśnictwa[1]
  • 1910 – Order Wazów II. klasy[1]
  • 1911 – członek Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk[1]

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Na cześć Anderssona nazwano wyspę na wschód od Trinity PeninsulaAndersson Island[25] i nunatak w Zatoce NadzieiAndersson Nunatak[26].

  1. Dictionary of Falklands Biography including South Georgia podaje, że Andersson studiował geologię, paleontologię, zoologię i chemię, zob. Dictionary of Falklands Biography including South Georgia ↓.
  2. Frängsmyr podaje, że głównym zadaniem Anderssona było poszukiwanie rud metali, przede wszystkim rudy żelaza oraz stworzenie chińskiej służby geologicznej, zob. Frängsmyr 2012 ↓, s. 50.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g h i j k l m n o Svenskt biografiskt lexikon ↓.
  2. a b Johansson 2012 ↓, s. 49.
  3. a b c d e f g J. Gunnar Andersson (1874-1960). [w:] Polar Portal of the Gothenburg University Library [on-line]. [dostęp 2020-09-02]. (ang.).
  4. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab Mills 2003 ↓, s. 22.
  5. a b c d e f Dictionary of Falklands Biography including South Georgia ↓.
  6. Svanberg 2014 ↓, s. 691.
  7. Lewander 2007 ↓, s. 976.
  8. a b Bjørn L Basberg, Larsen, Carl Anton [online], Dictionary of Falklands Biography including South Georgia [dostęp 2020-09-02].
  9. a b c Mills 2003 ↓, s. 374.
  10. Faure i Mensing 2010 ↓, s. 9.
  11. a b Svanberg 2014 ↓, s. 692.
  12. a b Mills 2003 ↓, s. 23.
  13. Mills 2003 ↓, s. 375.
  14. French 2007 ↓, s. 225.
  15. French 2007 ↓, s. 3.
  16. a b c d e f Encyclopædia Britannica 2020 ↓.
  17. a b c d Frängsmyr 2012 ↓, s. 51.
  18. a b c Lucas 2002 ↓, s. 13.
  19. a b c Frängsmyr 2012 ↓, s. 50.
  20. a b Frängsmyr 2012 ↓, s. 52.
  21. Frängsmyr 2012 ↓, s. 57.
  22. Frängsmyr 2012 ↓, s. 55.
  23. a b Frängsmyr 2012 ↓, s. 56.
  24. a b J. Gunnar Andersson. [w:] Cambridge Heritage Research Centre [on-line]. [dostęp 2020-09-03]. (ang.).
  25. SCAR Composite Gazetteer of Antarctica: Andersson Island. [dostęp 2020-09-02]. (ang.).
  26. SCAR Composite Gazetteer of Antarctica: Andersson Nunatak. [dostęp 2020-09-02]. (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]