Jednolity mechanizm nadzorczy
Jednolity mechanizm nadzorczy (ang. Single Supervisory Mechanism, SSM[1]) – oznacza system nadzoru finansowego, złożony z Europejskiego Banku Centralnego i właściwych organów krajowych uczestniczących państw członkowskich UE[2].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Idea stworzenia nadzoru finansowego na poziomie unijnym pojawiała się już w trakcie prac nad Unią Gospodarczą i Walutową. W liście prezesów banków centralnych państw członkowskich WE skierowanym do komitetu Delorsa z dnia 7 grudnia 1988 wskazano, że o ile podział kompetencji zakładający tworzenie regulacji finansowych na poziomie europejskim i jej stosowanie przez państwa członkowskie jest dobrze działającym rozwiązaniem, to większa koordynacja polityk odnoszących się do nadzoru ostrożnościowego byłaby pożądana. Prezesi wskazywali na rosnące powiązania i współzależności między gospodarkami, które ich zdaniem będą się jedynie pogłębiały wraz z rozwojem UGW, tym samym proponowali utworzenia forum, które umożliwiłoby koordynację polityk nadzorczych[3]. Podczas odbywającej się tydzień później dyskusji nad treścią listu Wim Duisenberg i Alexandre Lamfalussy postulowali przekazanie planowanej w trakcie prac komitetu europejskiej władzy monetarnej kompetencji w zakresie nadzoru ostrożnościowego[4]. Raport podsumowujący prace komitetu Delorsa zawierał rekomendację by przyszły Europejski System Banków Centralnych odgrywał rolę w koordynacji polityk odnoszących się do nadzoru[5].
Ostatecznie w Traktacie z Maastricht zawarto przepis przewidujący, że „ESBC przyczynia się do należytego wykonywania polityk prowadzonych przez właściwe władze w odniesieniu do nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi i do stabilności systemu finansowego”. Ten sam przepis zawierał klauzulę uprawniającą Radę do przekazania na rzecz EBC dalszych, niesprecyzowanych zadań w dziedzinie nadzoru ostrożnościowego[6].
Pomysł stworzenia silnego nadzoru na poziomie unijnym ponownie powrócił na polityczną agendę w związku z kryzysem w strefie euro. Kwestia banków znalazła się wówczas w centrum uwagi decydentów, ponieważ to właśnie ten sektor, jego nadmiernie ryzykowne praktyki biznesowe i zbyt głębokie związki z krajowymi rządami (w wielu krajach banki były właścicielami istotnej części obligacji skarbowych, co w momencie kryzysu spowodowało niekorzystną dynamikę jednoczesnego i wzajemnego osłabiania się banków i rządów tzw. doom loop.). Kryzys ujawnił również słabości nadzorów krajowych, które miały tendencję do łagodniejszego traktowania banków o kluczowym znaczeniu dla gospodarki, tak by wesprzeć ich konkurencyjność na rynku międzynarodowym. Problematyczne było również dostosowanie nadzorów krajowych do warunków bezprecedensowej liberalizacji w ramach Unii Gospodarczej i Walutowej. Stworzenie silnego nadzoru na poziomie unijnym, jeden z elementów unijnej odpowiedzi na kryzys wspólnej waluty, miało w założeniu przywrócić zaufanie w bezstronny, obiektywny i profesjonalny nadzór[7].
Zamiar przekazania EBC kompetencji w zakresie nadzoru bankowego spotkało się z oporem części państw członkowskich. W szczególności tych znajdujących się poza strefą Euro, które obawiały się dominacji nowego unijnego nadzorcy, kosztów reputacyjnych związanych z pozostawaniem poza SSM i tego, że ich głos nie będzie należycie uwzględniony w razie dołączenie do mechanizmu, bez przyjmowania waluty euro[8]. Niejednoznaczne stanowisko wobec SSM miała również największa gospodarka kontynentu – Niemcy. Minister Finansów RFN Wolfgang Schauble oraz prezes Bundesbanku Jens Weidman, sprzeciwiali się proponowanej Unii Bankowej, podczas gry projektowi w większym stopniu sprzyjała kanclerz Merkel. Ten podział osłabił pozycję Niemiec jako potencjalnego lidera koalicji „skąpych” państw północy sprzeciwiających się EBU[9].
Wiele państw członkowskich pragnęło ochronić specyfikę swojego systemu bankowego przed zagrażającą mu uniformizacją, konieczną w razie stworzenia unii bankowej i jednolitego nadzoru[10].
Ostatecznie, w wyniku negocjacji i istotnych poprawek do propozycji przedłożonej przez Komisję, rozporządzenie przyjęto w październiku 2013 roku. W listopadzie 2013 roku weszło ono w życie[11].
Ustrój
[edytuj | edytuj kod]SSM składa się Europejskiego Banku Centralnego oraz właściwych organów państw członkowskich[12]. Nie stanowi on odrębnej instytucji, ani nie posiada osobowości prawnej[13]. Podstawa prawna użyta dla jego utworzenia upoważnia Radę do przekazania szczególnych zadań w dziedzinie nadzoru ostrożnościowego na rzecz Europejskiego Banku Centralnego. W związku z takim sformułowaniem przepisu przekazanie kompetencji możliwe było jedynie na rzecz traktatowo ustanowionych organów Banku. Z tego powodu organy odpowiedzialne w ramach EBC za kompetencje nadzorcze nie mają formalnych uprawnień decyzyjnych.
Za planowanie i wykonywanie zadań nadzorczych odpowiada Rada ds. Nadzoru, która stanowi organ wewnętrzny EBC[14]. Rada składa się z: przewodniczącego i wiceprzewodniczącego, 4 przedstawicieli EBC oraz po jednym przedstawicielu każdego z właściwych organów. Jak wspomniano powyżej, Rada ds. Nadzoru nie ma formalnych kompetencji decyzyjnych. W ramach SSM organami podejmującymi decyzje będzie bądź EBC, bądź właściwe organy krajowe. Nie jest możliwa sytuacja, w której określone decyzje podejmowane są przez SSM jako całość[15]. W przypadku, gdy decyzje podejmuje EBC, uprawnionym organem decyzyjnym jest Rada Prezesów, która otrzymuje projekty decyzji od Rady ds. Nadzoru i ma prawo zgłosić wobec nich sprzeciw, w przeciwnym razie są one przyjmowane[16].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rozwój systemu finansowego w Polsce w 2017 r., Narodowy Bank Polski, s. 343.
- ↑ Rozporządzenie Rady (UE) nr 1024/2013 z dnia 15 października 2013 r. powierzające Europejskiemu Bankowi Centralnemu szczególne zadania w odniesieniu do polityki związanej z nadzorem ostrożnościowym nad instytucjami kredytowymi (CELEX: 32013R1024).
- ↑ Note for EC Governors on prudential supervison of banks in the European Community, dostęp: 2022-10-03 https://www.ecb.europa.eu/ecb/access_to_documents/archives/delors/documents/shared/data/ecb.dr.delors881207_NoteGovernorsSupervision.en.pdf?9d9c015bbc177e57e82d38b2743353c6.
- ↑ Transcription of the fourth meeting of the Committee in Basle on 13 December 1988, dostęp: 2022-10-03 https://www.ecb.europa.eu/ecb/access_to_documents/archives/delors/documents/shared/data/ecb.dr.delors881215_TranscriptionFourthMeeting.pl.pdf?6362227d744690b67958a87b5013291d.
- ↑ Committee for the study of economic and monetary union, Report on the economic and monetary union in the European Community str. 22, dostęp: 2022-10-03 https://ec.europa.eu/economy_finance/publications/pages/publication6161_en.pdf.
- ↑ Artykuł 127 ust. 6 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
- ↑ J. Gren, D. Howarth, L. QUaglia, Supranational Banking Supervision in Europe: The Construction of a Credible Watchdog, Journal of Common Market Studies 2015 vol 53, 183; A. Kern, The European Central Bank and Banking Supervision: The Regulator Limits of the Single SUpervisory Mechanism, European Company and Financial Law Review (ECFR), 13(3), 477-478; FT, A Union to Bank on, dostęp: 2022-10-03 https://www.ft.com/content/2dca4dce-b936-11e1-b4d6-00144feabdc0.
- ↑ Financial Times, Eurozone ‘outs’ fear banking union plan, dostęp: 2022-10-03 https://www.ft.com/content/18afcedc-071f-11e2-92ef-00144feabdc0.
- ↑ Rachel A. Epstein, Martin Rhodes, The political dynamics behind Europe’s new banking union, West European Poltiics 39:3, 422-423.
- ↑ Financial Times, long road to a single EU bank regulator, dostęp: 2022-10-06 https://www.ft.com/content/ff49e296-3e34-11e2-829d-00144feabdc0.
- ↑ Alexander Kern, The European Central Bank…, 474.
- ↑ Alexander Kern, The European Central Bank…, 475, artykuł 2 ust. 9 Rozporządzenia Rady (UE) nr 1024/2013 z dnia 15 października 2013 r. powierzające Europejskiemu Bankowi Centralnemu szczególne zadania w odniesieniu do polityki związanej z nadzorem ostrożnościowym nad instytucjami kredytowymi (dalej jako: rozporządzenie SSM).
- ↑ Jakub Gren, The Eurosystem and the Single Supervisory Mechanism: Instituional Continuity under constitutional constraints, European Central Bank Legal Working Paper Series no. 17, 2018, s. 19.
- ↑ Eddy Wymeersch, The Single Supervisory Mechanism for Banking Supervision: Institutional Aspects in European Banking Union, Oxford University Press, 2nd ed. (Danny Busch, Guido Ferrarini ed.), 158.
- ↑ J. Gren, The Eurosytem and the Single Supervisory Mechanism, 19.
- ↑ J. Gren, The Eurosytem and the Single Supervisory Mechanism, 20-21.