Jaskinie Mogao

Jaskinie Mogao^[a]

Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Chiny
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	I, II, III, IV, V, VI
Numer ref.	440
Region[b]	Azja i Pacyfik
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1987 na 11. sesji
Położenie na mapie Chin Jaskinie Mogao
40°02′29,6″N 94°48′29,8″E/40,041556 94,808278
↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Jaskinie Mogao (chiń. 莫高窟, pinyin: Mògāo Kū), znane też jako Jaskinie Tysiąca Buddów (chiń. 千佛洞, pinyin: Qiānfódòng) i Jaskinie Dunhuang (chiń. 敦煌石窟, pinyin: Dūnhuáng Shíkū) – zespół 492 skalnych świątyń w pobliżu miasta Dunhuang w chińskiej prowincji Gansu, w 1987 roku wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Jaskinie zawierają liczne okazy dawnej sztuki buddyjskiej, m.in. posągi i malowidła. W większości pochodzą one z okresu północnej i zachodniej dynastii Wei (IV–VI w. n.e.), znaleziono jednak także przedmioty z Epoki Pięciu Dynastii (X w.), północnej dynastii Song (X–XII w.), zachodniej dynastii Xia (XI–XII w.) oraz dynastii Yuan (XIII–XIV w.), jednak w najlepszym stanie zachowały się posągi z czasów dynastii Tang (VII–X w.) oraz północnej dynastii Zhou (VI w.).

Jaskinie mają kształt prostokąta lub kwadratu z kopulastym, bogato zdobionym sklepieniem. Na centralnym miejscu wyeksponowany jest posąg Buddy i mniejsze, terakotowe posągi jego uczniów. Ściany i sklepienie pokryte są cementem i gliną, a następnie pomalowane wodnymi farbami. Większość motywów dekoracji zaczerpnięta jest z przyrody i architektury.

Była to epoka kryzysu idei konfucjańskiej i rozpowszechniania się nauczania Buddy o nirwanie i poszukiwaniu własnej drogi zbawienia. Sztuka chińska tego okresu charakteryzuje się silnymi wpływami buddyzmu indyjskiego – świadczą o tym m.in. nieproporcjonalnie duże głowy posągów. Smukłe, delikatne sylwetki przedstawianych postaci miały ukazywać ducha tych, którzy odrzucili świat materialny, oddając się ascezie.

Epoka panowania dynastii Tang była okresem największego rozkwitu sztuki w jaskiniach Mogao. Ozdobiono wówczas 260 jaskiń i wyrzeźbiono największe posągi, w tym posąg siedzącego Buddy z jaskini nr 96 o wysokości 34,5 m. Wśród malowideł dominujące miejsce zajmują postacie dworskiej arystokracji i są one też o wiele większe niż w poprzednich epokach.

Po upadku dynastii Tang nastąpił również kryzys sztuki chińskiej w Mogao. Pochodzące z późniejszych epok posągi i malowidła są o wiele prostsze i ubożej zdobione, jednak i wówczas zdarzały się dzieła, zasługujące na szczególną uwagę – należy do nich 16-metrowy posąg leżącego Buddy z jaskini nr 158, otoczony mniejszymi posążkami jego uczniów.

W późniejszych wiekach straciły na znaczeniu i zostały częściowo zasypane przez pustynię. Dla świata zachodniego odkrył je Aurel Stein, który odkupił też od mnicha mieszkającego w ruinach świątyń, Wanga Yuanlu, wiele doskonale zachowanych manuskryptów.

• manuskrypty z jaskiń w Dunhuang

• Praktyczny przewodnik:Chiny. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2001, s. 818-819.