Hedwig Heyl
_-_Frau_E._Vogelsang_LCCN2004679864.jpg)
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
polityczka, działaczka na rzecz praw kobiet, przedsiębiorczyni i założycielka instytucji społecznych |
Hedwig Heyl z domu Crüsemann (ur. 5 maja 1850 w Bremie, zm. 23 stycznia 1934 w Berlinie) – niemiecka polityczka, działaczka na rzecz praw kobiet, przedsiębiorczyni i założycielka instytucji społecznych[1].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Była córką handlarza Eduarda Crüsemanna, współzałożyciela przedsiębiorstwa żeglugowego Norddeutscher Lloyd, i Henriette Böhm. W styczniu 1869 jako osiemnastolatka została żoną producenta farb z Charlottenburga, Georga Heyla (1840–1889). Mieli pięcioro dzieci[2].
Wraz z Henriette Schrader, której była uczennicą, i przy wsparciu męża założyła przedszkole dla dzieci pracowników rodzinnej fabryki – Pestalozzi-Froebel-Haus. Była entuzjastką edukacji w duchu fröblowskim. Stworzyła zaplecze socjalne w fabryce[2]. Jako pierwsza w Berlinie zainstalowała w fabryce prysznice, osobiście sprawdzała, czy pracownice fabryki dbają o higienę i odpowiednio wcześniej zauważają objawy chorób. Heyl założyła lub współzałożyła Stowarzyszenie Pomocy Domowej[3]. Stworzyła system systematyczego kształcenia domowego (cotygodniowego i opiekuńczego)[2].
W 1884 Heyl rozbudowała placówkę o szkołę kucharsko-gospodarczą dla kobiet. Młodzieżowe ośrodki wychowawcze, które powstały najpierw dla chłopców, potem dla dziewcząt, uczyły podstawowego rzemiosła i sprzątania. Z nich w Charlottenburgu wykształcił się ośrodek młodzieżowy pod kierunkiem dawnej uczennicy Hedwig, Anny von Gierke[2]. Pracowała tu m.in. Edith Geheeb[4].
Heyl włączyła się w działalność ruchu kobiecego. Dążyła do profesjonalizacji gospodarstwa domowego. Wierzyła, że edukacja domowa kobiet powinna wykraczać poza przyswajanie tradycji, także kulinarnych, a obejmować też kwestie budżetowe i żywieniowe oraz opiekę i wychowanie dzieci[5]. Bestsellerem okazała się jej książka z 1885, Das ABC der Küche[6]. Heyl prawdopodobnie jako pierwsza opierała naukową wiedzę o żywieniu na praktyce codziennego gotowania[2]. Do 1939 książka była 11 razy wznawiana[7].
Po śmierci męża w 1889 na 7 lat przejęła kierownictwo fabryki, jednocześnie kontynuując dotychczasowe działania i podejmując nowe[2]. W 1890 Heyl otworzyła pierwszą szkołę ogrodniczą dla kobiet w Berlinie-Marienfelde. W 1904 była jedną z współorganizatorek Międzynarodowego Kongresu Kobiet w Berlinie, a w 1908 Międzynarodowej Wystawy Sztuki Ludowej. W 1905 była członkinią założycielką Lyceum Club Berlin, pierwszego międzynarodowego klubu kobiecego w Niemczech z oddziałem w Londynie. W 1910 na 10 lat została przewodniczącą Stowarzyszenia Kobiet (oddziału Niemieckiego Towarzystwa Kolonialnego)[3]. Celem stowarzyszenia było uczynienie z Afryki Południowo-Zachodniej kolonii niemieckiej[5]. W 1912 była organizatorką wystawy „Die Frau in Haus und Beruf” („Kobieta w domu i pracy”) na terenach wystawowych Ogrodu Zoologicznego w Berlinie[5].
Kiedy wybuchła I wojna światowa, Heyl przejęła kierownictwo programu żywnościowego w ramach ruchu kobiecego (Nationaler Frauendienst). W sierpniu 1914 uratowała obfite zbiory owoców z wielu małych prywatnych ogrodach w Berlinie, organizując ich przetwórstwo na dżemy[5]. W 1915 była jedną z założycielek Związku Gospodyń Domowych Niemieckich[7]. W 1916 organizowała wyżywienie ludności Berlina w formie jadłodajni[2]. Była nazywana „Hindenburgiem kuchni”. Jej książka Das ABC der Küche była bezpłatnie rozpowszechniana[5]. Pisała też teksty uświadamiające potrzeby żywieniowe w okresie wojny[8].
W 1920 została uhonorowana tytułem doktora honoris causa Wydziału Medycznego Uniwersytetu w Berlinie za zasługi dla nauki o żywieniu[2]. Była pierwszą kobietą wyróżnioną tym tytułem[9].
Należała do umiarkowanego burżuazyjnego ruchu kobiecego. Blisko jej było do lewego skrzydła narodowych liberałów. W 1919 została członkinią rady Charlottenburga z ramienia Niemieckiej Partii Ludowej. W latach 1910–1920 Stowarzyszenie Kobiet (oddział Niemieckiego Towarzystwa Kolonialnego), którego była przewodniczącą, zwalczało małżeństwa między Niemcami a ludnością w koloniach. W duchu rasistowskim Heyl pisała o wysyłaniu do kolonii odpowiednich dziewcząt. W 1933 była entuzjastycznie nastawiona do Adolfa Hitlera[5] i nazistowskiej teorii rasowej[10].
Została pochowana w Luisenfriedhof II.
Prace
[edytuj | edytuj kod]- Das ABC der Küche, Berlin 1885
- Volks-Kochbuch für Schule, Fortbildungsschule und Haus, Neu-Babelsberg, 1905
- Diverse Beiträge w Kolonie und Heimat. Vereinsblatt des Frauenbundes der Deutschen Kolonialgesellschaft
- Kleines Kriegskochbuch, Berlin 1914
- Bratbüchlein für Rost- und Pfannengerichte zum Braten auf der ges. gesch. Rostpfanne »OBU«, Berlin-Steglitz, 1917
- Aus meinem Leben, Berlin 1925
- Hauswirtschaft – Dünnhaupts Studien- und Berufsführer; Band 18, Dessau 1927
- Diätküche, Berlin 1929.
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]Od 1995 jest upamiętniona tablicą na ścianie budynku stojącego w miejscu jej dawnego domu w berlińskiej dzielnicy Westend. Inna tablica pamiątkowa znajduje się w dzielnicy Schöneberg.
Istnieje kilka ulic jej imienia, np. w Bremen-Schwachhausen[11].
Do 1999 jej imię nosiły szkoły zawodowe Berty Jourdan we Frankfurcie nad Menem oraz szkoła zawodowe Alice Salomon ds. zdrowia i spraw społecznych w Hanowerze.
W 2015 w Oldenburgu zdecydowano o usunięciu jej imienia jako patronki jednej z ulic ze względu na zaangażowanie w narodowy socjalizm[12].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Frau Hedwig Heyl Dead in Berlin, 83 [online], timesmachine.nytimes.com [dostęp 2021-12-25] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Elisabeth Heimpel, Heyl, Hedwig - Deutsche Biographie [online], www.deutsche-biographie.de [dostęp 2021-12-25] (niem.).
- ↑ a b Lora Wildenthal, German Women for Empire, 1884-1945, Duke University Press, 28 listopada 2001, ISBN 978-0-8223-8095-5 [dostęp 2021-12-25] (ang.).
- ↑ Dennis Shirley, The Politics of Progressive Education: The Odenwaldschule in Nazi Germany, Harvard University Press, 1992, ISBN 978-0-674-68759-2 [dostęp 2021-12-25] (ang.).
- ↑ a b c d e f Hiltrud Schroeder, Hedwig Heyl [online], www.fembio.org [dostęp 2021-12-25] (ang.).
- ↑ E.C. Spary, Anya Zilberstein, Osiris, Volume 35: Food Matters: Critical Histories of Food and the Sciences, University of Chicago Press, 6 października 2020, ISBN 978-0-226-47974-3 [dostęp 2021-12-25] (ang.).
- ↑ a b Heather Merle Benbow, Heather R. Perry, Food, Culture and Identity in Germany's Century of War, Springer Nature, 18 listopada 2019, ISBN 978-3-030-27138-1 [dostęp 2021-12-25] (ang.).
- ↑ Gail Braybon, Evidence, History, and the Great War: Historians and the Impact of 1914-18, Berghahn Books, 2003, ISBN 978-1-57181-801-0 [dostęp 2021-12-25] (ang.).
- ↑ Marian B. Michalik, Maria Żmigrodzka, Kronika kobiet, wyd. 1, Warszawa: Wydawn. "Kronika", 1993, ISBN 83-900331-5-1, OCLC 49931249 [dostęp 2021-12-25].
- ↑ Heyl und Domin [online], www.oldenburg.de [dostęp 2021-12-25] (niem.).
- ↑ Hedwig-Heyl-Str in Bremen Neu Schwachhausen ⇒ in Das Örtliche [online], www.dasoertliche.de [dostęp 2021-12-25] [zarchiwizowane z adresu 2021-12-25].
- ↑ Nordwest-Zeitung, Hedwig-Heyl-Straße Bald Geschichte Oldenburg: Stundenlange Debatte um Oldenburger Straßennamen [online], www.nwzonline.de [dostęp 2021-12-25] (niem.).