Gospodarka Kazachstanu

Gospodarka Kazachstanu

Gospodarka Kazachstanu jest głęboko uzależniona od produkcji ropy naftowej, która generuje około 70% wartości eksportu i zapewnia 50% wpływów budżetowych^[1].

Walutą kraju jest tenge (KZT)^[1].

Kazachstan posiada bogate zasoby surowców naturalnych^[1]. Znajduje się tu wiele ważnych, wykorzystywanych w przemyśle minerałów^[1].

Kazachstan dysponuje znacznymi zasobami ropy naftowej i gazu ziemnego, które znajdują się na zachodzie i południu kraju^[1].

Kazachstan zaliczana jest do grona 20 państw o największych zasobach naftowych na świecie, dysponując ok. 2% światowych rezerw^[1]. Potwierdzone zasoby ropy naftowej szacowane są na 30 mld baryłek (wg BP Statistical review 2013)^[1]. Największe zasoby usytuowane są na zachodzie kraju. Do największych złóż należą: Kaszagan (wydobycie rozpoczęto w 2016 r.), Tengiz, Karaczaganak, Uzen, Kalamkas i Żetybaj^[1].

Większość kazachstańskiego gazu ziemnego to tzw. gaz towarzyszący ropie naftowej. Zasoby surowca skoncentrowane są w 4 złożach (80% zasobów): Karaczaganak, Tengiz, Imaszewskoje i Kaszagan^[1]. Potwierdzone rezerwy gazu w styczniu 2012 r. szacowane były na 1,3 bln m³ (BR Statistical review 2013)^[1].

Kazachstan posiada duże zasoby rud chromu (30% zasobów światowych)^[1]. Produkcja skoncentrowana jest w obwodzie aktiubińskim, gdzie zasoby surowca wynoszą ok. 160 mln ton^[1].

W Kazachstanie w 11 miejscach wydobywa się rudy manganu; łączne ich zasoby wynoszą ok. 600 mln ton^[1]. Wysokiej jakości ruda, o średniej zawartości metalu 40%, znajduje się w złożach Kamys i Uszkatynsz^[1].

Złoża uranu są oceniane na 470 tys. ton (25% zasobów światowych i pierwszy producent w świecie w 2012 r.), zasoby ołowiu (drugie miejsce w świecie) wynoszą ok. 14,9 mln ton, a cynku (pierwsze miejsce w świecie) 34,7 mln ton^[1]. Największe złoża ołowiu i cynku znajdują się w miejscowościach Szałkija i Dżajrem^[1]. Występują także pokłady rud magnezu, miedzi (piąte zasoby w świecie), rud żelaza, barytu, wolframu, molibdenu i srebra^[1].

Kazachstan posiada również znaczne ilości innych surowców energetycznych^[1]. Zajmuje ósme miejsce na świecie pod względem wydobycia węgla (wydobywany jest on głównie metodą odkrywkową w ponad 400 miejscach, a jego roczne wydobycie dochodzi do 100 mln ton)^[1]. Ocenia się, że wykorzystano dotychczas mniej, niż 3% jego zasobów^[1].

W Kazachstanie występują również metale szlachetne, między innymi złoto, którego zasoby szacuje się na około 800 ton^[1].

Przemysł naftowy i gazowy jest w Kazachstanie główną i najbardziej dynamicznie rozwijającą się gałęzią przemysłu^[1]. Dochody z tej działalności stanowią znaczną część PKB (ponad 15%) oraz dochodów z eksportu (ponad 60%)^[1]. Kazachstan zajmuje pod względem potwierdzonych zasobów ropy naftowej 12 miejsce na świecie (BP Statistical Review of the World Energy)^[1].

Potwierdzone morskie i lądowe rezerwy węglowodorów w Kazachstanie szacuje się na około 30 mld baryłek, tj. 1,8% światowych zasobów^[1]. Około 70% z nich skupionych jest na zachodzie kraju; znaczna ich część związana jest ze złożami soli i znajduje się na głębokości ponad 5 tysięcy metrów. Większość rezerw skupiona jest w okolicach ropo- i gazonośnych obszarów Kaszagan, Tengiz i Karaczaganak^[1].

Potwierdzone zasoby gazu na terytorium Kazachstanu wynoszą 1,5 bln m³; przewidywane zasoby gazu 5 bln m3^[1]. Większość złóż gazu położona jest na zachodzie kraju w pobliżu rejonu Morza Kaspijskiego. Gaz w Kazachstanie w dużej mierze występuje wspólnie z zasobami naftowymi, tzw. gaz towarzyszący^[1]. Do najważniejszych pól gazowych zaliczyć należy Amangeldy, położone na południu kraju, oraz Żanażoł, położone na zachodzie Kazachstanu^[1].

W Kazachstanie sektor rolniczy charakteryzuje się dużym potencjałem. Poza zaspokajaniem krajowego popytu na podstawowe artykuły żywnościowe produkuje on w znacznych ilościach zboża, mięsa, wełny, bawełnę oraz szereg innych towarów eksportowych^[1].

Rolnictwo jest drugim, po górnictwie nafty i gazu, najważniejszym sektorem gospodarki kazachstańskiej^[1]. W sektorze tym zatrudnionych jest około 9% ludności^[1]. Pola uprawne rozciągają się na przestrzeni 223 mln ha, w tym uprawy zbóż wynoszą 27 mln ha, a obszary nawadniane 2,3 mln ha^[1]. Na północy i na północnym wschodzie uprawia się głównie pszenicę i żyto^[1]. Zdolności eksportowe Kazachstanu sięgają około 4 mln ton zbóż rocznie^[1]. Na sztucznie nawodnionych terenach południa i południowego wschodu dominują plantacje bawełny (141 tys. ha), tytoniu i ryżu (70 tys. ha)^[1]. Na stepach i na południowym zachodzie kraju hoduje się bydło^[1]. Całkowite pogłowie bydła szacuje się na ponad 5 mln sztuk^[1].

Produkcją energii elektrycznej w Kazachstanie zajmuje się 118 elektrowni o różnej mocy i różnej strukturze własnościowej^[1]. Łączna moc wszystkich elektrowni wynosi 22 tys. MW^[1]. Elektrownie dzielą się na obiekty o znaczeniu państwowym przemysłowym i regionalnym^[1].

Około 72% energii jest produkowane z węgla, 12,3% wytwarzają hydroelektrownie, 10,6% pochodzi z gazu, 4,9% z ropy naftowej^[1]. Alternatywne źródła energii stanowią 0,2% w ogólnym bilansie energetycznym^[1].

Przemysł węglowy Kazachstanu jest jednym z ważniejszych sektorów gospodarki^[1]. Kazachstan znajduje się na 8 miejscu w świecie pod względem wydobycia węgla, posiadając 3,8% światowych zapasów tego surowca^[1].

Największymi producentami węgla w Kazachstanie są przedsiębiorstwa obwodu Pawładarskiego: „Bogatyr Akces Komir” S.A. (42,8% wydobycia), odkrywka „Wschodni” O.S.A. „Euroazjatyjska Kompania Energetyczna” (20,7%), „Majkuben – West” Z.S.A. (3,3%, w tym 96,6% wydobycia węgla brunatnego) oraz obwodu Karagandyńskiego: „Ispat – Karmet” O.S.A. (12,3%) oraz zakład „Borły” koncernu „Kazachmys” (8,7%)^[1]. Wyżej wymienieni producenci wydobywają 87,7% kazachstańskiego węgla^[1].

Branża węglowa zapewnia produkcję 80% elektroenergetyki, prawie w 100% zaopatruje w surowce produkcję koksochemiczną, zaspokaja zapotrzebowanie na węgiel sektora komunalnego oraz ludności^[1].

Udział transportu i komunikacji w PKB Kazachstanu wynosi około 8%^[1].

Długość szerokotorowych linii kolejowych wynosiła w 2004 r. 13,7 tys. km, a dróg kołowych – 258 tys. km, z czego 94% było utwardzonych^[2]

Loty międzynarodowe obsługują przede wszystkim dwa główne porty lotnicze w Ałmaty i Astanie. Międzynarodowymi portami są również lotniska w Atyrau, Aktau, Aktubińsku, Karagandzie, Kustanaju, Szymkencie i Uralsku^[1].

Dwa porty morskie (Aktau i Kuryk) i dwa rzeczne (Atyrau na Uralu i Pawłodar na Irtyszu) obsługują głównie przewozy towarowe^[1].

Obroty handlowe Kazachstanu z zagranicą w 2019 r. wyniosły 97 mld USD^[1]. Eksport osiągnął poziom 61 mld USD, a import 32,5 mld USD^[1][1].

• Euroazjatycka Unia Gospodarcza (Białoruś, Kazachstan, Rosja, Kirgistan, Armenia),
• Euroazjatycka Wspólnota Gospodarcza (Białoruś, Kazachstan, Kirgistan, Rosja, Tadżykistan),
• Środkowoazjatycka Wspólnota Gospodarcza (Kirgistan, Kazachstan, Tadżykistan, Uzbekistan),
• Szanghajska Organizacja Współpracy (Chiny, Kazachstan, Kirgistan, Rosja, Tadżykistan, Uzbekistan),
• Strefa Wolnego Handlu WNP (Rosja, Ukraina, Białoruś, Kazachstan, Armenia, Kirgistan, Mołdawia)^[1].