Fossa (rodzaj ssaków)

Fossa
	Cryptoprocta
	E.T. Bennett, 1833
	; Przedstawiciel rodzaju – fossa madagaskarska (C. ferox)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Podrząd	kotokształtne
Infrarząd	Viverroidea
Rodzina	falanrukowate
Podrodzina	falanruki
Rodzaj	fossa
	Typ nomenklatoryczny
	Cryptoprocta ferox E.T. Bennett, 1833
Gatunki
	2 gatunki (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	2 gatunki (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Fossa^[2] (Cryptoprocta) – rodzaj ssaków z podrodziny falanruków (Euplerinae) w obrębie rodziny falanrukowatych (Eupleridae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje jeden współcześnie żyjący i jeden wymarły w czasach historycznych gatunek występujący na Madagaskarze^[3]^[4]^[5].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 70–80 cm, długość ogona 65–70 cm, długość tylnej stopy 12–12,8 cm; masa ciała samic 5,5–6,8 kg, samców 6,2–8,6 kg^[4].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1833 roku brytyjski zoolog Edward Turner Bennett w artykule poświęconym nowemu rodzajowi ssaków z Madagaskaru opublikowanym na łamach Proceedings of the Zoological Society of London^[1]. Na gatunek typowy Bennett wyznaczył (oznaczenie monotypowe) fossę madagaskarską (C. ferox).

Etymologia

Cryptoprocta: gr. κρυπτος kruptos ‘ukryty’; πρωκτος prōktos ‘zad, odbyt’^[6]^[7].

Podział systematyczny

Do rodzaju należy jeden współcześnie żyjący oraz jeden wymarły gatunek^[8]^[7]^[9]^[3]:

Grafika	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[2]	Podgatunki^[4]^[3]^[7]	Rozmieszczenie geograficzne^[4]^[3]^[7]	Podstawowe wymiary^[4]^[7]^[a]	Status IUCN^[10]
	Cryptoprocta ferox	E.T. Bennett, 1833	fossa madagaskarska	gatunek monotypowy	szeroko rozpowszechniony w zachodnich i wschodnich lasach, mniej powszechny na wyższych wysokościach	DC: 70–80 cm DO: 65–70 cm MC: 5,5–8,6- kg	VU
	Cryptoprocta spelea	G. Grandidier, 1902	fossa wielka	gatunek monotypowy	znany z dalekiej północy (w pobliżu Antsiranany), wzdłuż południowo-zachodniego wybrzeża do południowych i środkowych wyżyn (Antsirabe)^[9]	brak danych	EX

Kategorie IUCN: VU – gatunek narażony, EX – gatunek wymarły.

Uwagi

↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

↑ ^a ^b E.T. Bennett. Notice of a New Genus of Viverridous Mammalia from Madagascar, presented by C. Telfair, Esq. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1, s. 46, 1833. (ang.).
↑ ^a ^b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 142. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 422. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e S.M. Goodman: Family Eupleridae (Madagascar Carnivores). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 345–346. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Cryptoprocta. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-03-26].
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 205, 1904. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 661. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-16]. (ang.).
↑ ^a ^b Appendix I. Extinct Species. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 709. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-03]. (ang.).

[10] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Bennett-1] E.T. Bennett. Notice of a New Genus of Viverridous Mammalia from Madagascar, presented by C. Telfair, Esq. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1, s. 46, 1833. (ang.).

[miiz-2] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 142. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[icmw-3] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 422. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[hmw-4] S.M. Goodman: Family Eupleridae (Madagascar Carnivores). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 345–346. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).

[Wilson&Reeder-5] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Cryptoprocta. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-03-26].

[Palmer-6] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 205, 1904. (ang.).

[amw1-7] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 661. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[mdd-8] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-16]. (ang.).

[amw2-9] Appendix I. Extinct Species. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 709. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[11] Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-03]. (ang.).

[1]