Fabian Gordon

Fabian Gordon herbu Bydant (ur.i zm. w XVIII wieku, daty nieznane) – oficer wojsk I Rzeczypospolitej, konfederat barski, powstaniec kościuszkowski.

Urodzony zapewne ok. 1750 jako syn Aleksandra i Magdaleny z Gordonów de Huntly (Hunlej), członków klanu Gordonów, którzy pochodzili od którychś z licznych Gordonów osiadłych w Polsce od XVII wieku i posiadali majątek ziemski w Prusach Królewskich, Fabian wstąpił w młodym wieku, w roku 1766 jako kadet do pułku gwardii konnej koronnej i uzyskał w 1768 potwierdzenie indygenatu. W 1769 został chorążym. Po zawiązaniu konfederacji na Pomorzu (17 sierpnia 1769) Gordon zgłosił akces do niej i walczył jako rotmistrz pod rozkazami Lniskiego, biorąc m.in. udział w bitwie pod Kcynią (21 stycznia 1770). Od stycznia tego roku Gordon pozostawał pod rozkazami gen. Jana Lipińskiego i Pawła Skórzewskiego i brał udział w potyczkach z Prusakami w Wielkopolsce. Po wielu niepowodzeniach wojennych polskie jednostki rozproszyły się, a oficerowie wraz z Gordonem schronili się w Gdańsku, gdzie wkrótce zorganizowali oddział kawalerii, który wyróżnił się w obronie Kościana przed Prusakami. Gordon postąpił wtedy na majora. 10 listopada 1770 Polacy ponieśli klęskę pod Runowem i dowódcy Skórzewski z Lipińskim dostali się do niewoli, a Gordon przejął dowództwo nad oddziałami konfederatów na Pomorzu. Jako główne zadanie otrzymał rekrutację i pobieranie podatków w Wielkopolsce i na Kujawach. W październiku 1771 Gordon otrzymał od Generalności rozkaz udania się na południe kraju i znalazł się w Białej, gdzie 21 stycznia 1772 otrzymał od Generalności awans na pułkownika. W walkach z Rosjanami w Krakowie wziął udział w oblężeniu i zdobyciu Wawelu.

26 kwietnia 1772 Wawel musiał kapitulować i Gordon dostał się do niewoli rosyjskiej. Groziło mu zesłanie na Sybir, ale dawnemu dowódcy z Wielkopolski Zarembie udało się go wybronić. Gordon udał się do Gdańska, gdzie przebywał do 1773.

Po upadku Konfederacji Gordon musiał zaczynać karierę wojskową od początku, znów od chorążego, gdyż dowództwo wojsk koronnych nie uznało jego awansów oficerskich uzyskanych w formacjach barskich. Dopiero w 1777 uzyskał stopień adiutanta w I. Brygadzie Wielkopolskiej kawalerii koronnej, w 1782 postąpił na porucznika, w 1789 na majora, przy czym musiał jeszcze raz wywodzić się ze szlachectwa, uzyskując w tym roku ponowne potwierdzenie indygenatu. W czasie wojny polsko-rosyjskiej roku 1792 brygada Gordona stała pod rozkazami Antoniego Madalińskiego jako brygadiera i Jana Henryka Dąbrowskiego jako wicebrygadiera i Gordon zdobył wielkie zasługi przy jej organizacji i wyszkoleniu. W wojnie Brygada Wielkopolska udziału nie wzięła.

Bardzo niewiele wiadomo o czynach Gordona w czasie insurekcji kościuszkowskiej, ale musiał odgrywać w niej ważną rolę (zapewne jako organizator, nie jako oficer frontowy), gdyż na początku powstania awansował na wicebrygadiera, a w listopadzie 1794 na brygadiera. 19 listopada 1794 skapitulował jednocześnie z dawnym towarzyszem broni z czasów Konfederacji barskiej, Pawłem Skórzewskim, jako jeden z ostatnich dowódców Insurekcji.

O dalszych losach Gordona nic nie wiadomo, nie jest też znane czy założył rodzinę.

• Georg Ackermann, Aus der letzten Zeit der Republik Polen, Mūnchen 1908
• Konstanty Górski, Historia jazdy polskiej, Kraków 1895
• Polski Słownik Biograficzny, tom VIII, Wrocław-Kraków-Warszawa 1959-60
• [1], str 10 (u dołu), Listy starszeństwa i zasług oficerów wojska koronnego i litewskiego z lat 1793-1794, T.1