Dom Modlitwy Newe Szalom w Bielsku

Dom Modlitwy Towarzystwa Newe Szalom

Nweh Shalom Israelitischer Bethausverein

Synagoga w 1912
Państwo	Polska
Miejscowość	Bielsko-Biała
Budulec	murowana
Data budowy	po 1870
Data likwidacji	1939
Tradycja	ortodoksyjna
Położenie na mapie Polski Dom Modlitwy Towarzystwa Newe Szalom
Położenie na mapie województwa śląskiego Dom Modlitwy Towarzystwa Newe Szalom
Położenie na mapie Bielska-Białej Dom Modlitwy Towarzystwa Newe Szalom
49°49′21,58″N 19°02′51,61″E/49,822660 19,047670

Dom Modlitwy Towarzystwa Newe Szalom (Nweh Shalom Israelitischer Bethausverein; Newe Szalom: hebr. ‏נווה שלום‎; pol. Oaza pokoju) – synagoga, która znajdowała się w Bielsku (dzisiejsze Bielsko-Biała), na Dolnym Przedmieściu, przy ulicy Steggasse/Nad Ścieżką 7. Zlikwidowana podczas II wojny światowej.

Powstanie synagogi wiąże się z pojawieniem się w Bielsku po 1870 grupy żydowskich ortodoksów w Bielsku (ale nie chasydów), którzy napłynęli do miasta w poszukiwaniu pracy z Galicji. Chcąc ich pozyskać, zarząd miejscowej gminy żydowskiej postanowił utworzyć specjalnie dla nich dom modlitwy i zatrudnić ortodoksyjnego rabina. Salę modlitw otwarto na piętrze budynku przy ulicy Nad Ścieżką 7. Znajdowała się obok największego żydowskiego zakładu kamieniarskiego w mieście należącego do Salomona Leisera Wulkana. Na dole jednopiętrowego budynku znajdowały się prywatne mieszkania, na początku XX wieku mieszkali w nich Menachem Mendel Stern z rodziną – stojący na czele towarzystwa Newe Szalom w latach 1900–1928, oraz jego zięć Chaim Schänker z rodziną. Po 1928 dzieło ojca kontynuował jego syn Mojżesz Samuel Stern^[1].

Porządek nabożeństwa był zbliżony do tych z ortodoksyjnych bóżnic galicyjskich (stąd pojawiające się w różnych publikacjach określenie „polska modlitewnia”), ale jednocześnie odznaczał się o wiele większym porządkiem. I mimo że synagoga ta miała charakter ortodoksyjny, to znacznie w swoim charakterze różniła się od chasydzkiej bóżnicy „Ahawas Thora” w Białej przy ulicy Szpitalnej. Bywali tu często liberalni Żydzi bielscy, których nie stać było na wykupienie miejsca w dużej synagodze. Poza tym postępowa synagoga otwarta była tylko w określone godziny i dni, a bóżnica Newe Szalom rabina Sterna praktycznie cały czas. Liberalni bielscy Żydzi, którzy obchodzili żałobę, także wchodzili tam codziennie przez miesiąc na chwilę, by zmówić kadisz w intencji zmarłego. Nie mogli tego zrobić w dużej synagodze, w której mieli wykupione miejsce, bo nie była otwarta w godzinach, w których mieli czas na modlitwę. Sam Stern nie robił problemów i uwag dotyczących stylu życia nikomu z postępowych Żydów, odwiedzających jego synagogę^[1]

Synagoga została zlikwidowana w czasie II wojny światowej, a budynek wraz z okoliczną zabudową rozebrany w 1970 w związku z budową nowego mostu i połączenia placu Franciszka Smolki z ulicą marszałka Iwana Koniewa (dziś Stanisława Stojałowskiego). Przebieg dawnej ulicy Nad Ścieżką jest dziś słabo czytelny, a o żydowskim domu modlitwy przypomina wyłącznie niewielka tablica informacyjna^[2][3].

• Dom Modlitwy Newe Szalom na portalu Wirtualny Sztetl