Carl Ferdinand Langhans
| |
| Data i miejsce urodzenia |
14 stycznia 1781 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
22 listopada 1869 |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka | |
.jpg)
Carl Ferdinand Langhans (ur. 14 stycznia 1781 we Wrocławiu, zm. 22 listopada 1869 w Berlinie)[1] – niemiecki architekt, syn Carla Gottharda Langhansa. Projektant i budowniczy wielu gmachów teatralnych i operowych na terenie Śląska i Niemiec, m.in. Opery Wrocławskiej. Projektował w stylu klasycystycznym i historycznym.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Carl Ferdinand Langhans był synem architekta Carla Gottharda Langhansa[1]. Wraz z Karlem Friedrichem Schinklem kształcił się u Davida Gilly’ego, a jednocześnie zawodu architekta uczył go ojciec[1].
W 1797 uzyskał uprawnienia kierownika budowy (niem. Baukondukteur)[1]. W latach 1800–1802 towarzyszył w pracach budowlanych nad berlińskim Niemieckim Teatrem Narodowym (niem. Deutsches Nationaltheater) przy Gendarmenmarkt według projektu ojca[1]. Wskutek wojny w 1806 jako główny nadworny inspektor budowlany (niem. Oberhofbauinspektor) otrzymywał jedynie wynagrodzenie tymczasowe (niem. Wartegeld)[1]. Następnie wyjechał w podroż studyjną do Włoch[1], gdzie znalazł się pod wpływem włoskich budowli renesansowych[2].
Od jesieni 1808 pracował jako samodzielny architekt we Wrocławiu[1]. W 1819 został mianowany radcą budowlanym (niem. Baurat)[1]. W latach 1828–1829 wyjechał do Francji i ponownie do Włoch[1]. W 1834 przeprowadził się do Berlina, by zająć się budową pałacu dla księcia Wilhelma przy Unter den Linden[1].
Projektował głównie budynki oper i teatrów w stylu klasycystycznym i historycznym[1]. W 1845 powierzono mu odbudowę audytorium opery berlińskiej[1], zniszczonej przez pożar w 1843[2]. Później był często angażowany do budowy teatrów[2], m.in. w Legnicy (1841), Szczecinie (1846–1849), Dessau (1855) i Lipsku (1864–1868)[1]. Wcześniej jednak nie udało mu się otrzymać zlecenia na odbudowę berlińskiego Teatru Narodowego (niem. Berliner Schauspielhaus), które przypadło Schinklowi w 1817 ani też na budowę berlińskiego Königsstädtisches Theater w 1833, które przyznano Karlowi Theodorowi Ottmerowi[1].
Obok architektury, Langhans interesował się akustyką i mechaniką[1] – w 1831 zaprezentował we Wrocławiu swój wynalazek tzw. pleoramę[3] – dwie, ruchome panoramy, które przesuwały się równolegle, a widz siedzący w łodzi pomiędzy nimi miał wrażenie wycieczki wodnej, np. po zatoce neapolitańskiej lub po rzece Ren[4].
Od 1815 roku, Carl Ferdinand Langhans był członkiem wrocławskiej loży masońskiej Fryderyk pod Złotym Berłem[5]
Wybrane dzieła
[edytuj | edytuj kod]Teatry:
- 1855–1856 – teatr w Dessau (spłonął w pożarze w 1922)[6]
- 1839–1841 – gmach dawnego Teatru Miejskiego we Wrocławiu – obecnie Opery Wrocławskiej[7]
- Teatr Miejski w Szczecinie (zniszczony podczas II wojny światowej, później rozebrany)
- 1864–1867 – projekt Teatru Nowego (niem. Neues Theater) w Lipsku, zrealizowany przez Otto Brückwalda (zburzony podczas bombardowania w 1943)[8]
- 1845 – udział w odbudowie opery narodowej w Berlinie po pożarze w 1843
- 1839 – Teatr Miejski w Legnicy[9]
Inne budowle świeckie:
- 1815 - Willa Hayna we Wrocławiu[10][11]
- 1834–1837 – Altes Palais przy Unter den Linden 9 w Berlinie[12]
- 1825 – Sukiennice we Wrocławiu
- 1825 – zabudowa miejska Wrocławia w miejscu zburzonych w 1821
- 1822–1824 – gmach Starej Giełdy (niem. Alter Börse) we Wrocławiu[1][2]
Budowle sakralne:
- 1820–1823 – Kościół św. Urszuli i Jedenastu Tysięcy Dziewic we Wrocławiu[1]
- 1822 – kaplica Matki Boskiej Osobowickiej na Wzgórzu Kaplicznym (Wrocław Osobowice, ul. Lipska)
- 1829 – Synagoga pod Białym Bocianem we Wrocławiu[13]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Hans Reuther: Langhans, Karl Ferdinand. W: Neue Deutsche Biographie. T. 13. 1982, s. 600–601. (niem.).
- ↑ a b c d Von Donop: Langhans, Karl Ferdinand. W: Allgemeine Deutsche Biographie. T. 17. 1883, s. 686–687. (niem.).
- ↑ Robert Jütte: A history of the senses: from antiquity to cyberspace. Polity, 2005, s. 195. ISBN 0-7456-2957-1. [dostęp 2010-10-05]. (ang.).
- ↑ Matthew Beaumont, Michael Freeman: The Railway and Modernity: Time, Space and the Machine Ensemble. Peter Lang, 2007. ISBN 3-03911-024-1. [dostęp 2010-10-05]. (ang.).
- ↑ Bożena Grzegorczyk, Uwag kilka o wrocławskim wolnomularstwie i siedzibie loży „Fryderyk pod złotym Berłem”, Quart Nr 1(27)/2013
- ↑ Archinform: Herzogliches Hoftheater. [dostęp 2010-10-06]. (niem.).
- ↑ Archinform: former municipal theatre (now opera building). [dostęp 2010-10-06]. (niem.).
- ↑ Archinform: Municipal Theatre. [dostęp 2010-10-06]. (niem.).
- ↑ Archinform: Municipal Theatre. [dostęp 2010-10-06]. (niem.).
- ↑ Encyklopedia Wrocławia. Jan Harasimowicz (red.). Wyd. III. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, s. 469-470. ISBN 83-7384-561-5.
- ↑ Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej-Willa Hayna, Wrocław, ul. Parkowa 28-30.na str. polska-org.pl
- ↑ Archinform: Altes Palais. [dostęp 2010-10-06]. (niem.).
- ↑ Alena Janatková, Hanna Kozińska-Witt: Wohnen in der Grossstadt, 1900-1939: Wohnsituation und Modernisierung im europäischen Vergleich. Franz Steiner Verlag, 2006, s. 81. ISBN 3-515-08345-6. [dostęp 2010-10-05]. (niem.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Karol Ferdynand Langhans (1781-1869) – Sławni na tarnogórskiej ziemi. „Montes Tarnovicensis”. 22. [dostęp 2010-10-05]. [zarchiwizowane z adresu].
- Realizacje Carla Ferdinanda Langhansa we Wrocławiu
- Hans Reuther, Langhans, Karl Ferdinand w: Neue Deutsche Biographie, Band 13 (1982), S. 600-601