Annibale Carracci

Annibale Carracci
	; Autoportret (1590-1600)
Data i miejsce urodzenia	2 listopada 1560 ; Bolonia
Data i miejsce śmierci	15 lipca 1609 ; Rzym
Narodowość	włoska
Dziedzina sztuki	malarstwo, rysunek, grafika, fresk
Epoka	barok
	Ważne dzieła
	Jedzący fasolę; Ucieczka do Egiptu; Chrystus i Samarytanka; Połów ryb; Wenus i Adonis;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Annibale Carracci (ur. 2 listopada^[1] 1560 w Bolonii, zm. 15 lipca 1609 w Rzymie) – włoski malarz, rysownik, grafik i freskant okresu wczesnego baroku, główny przedstawiciel szkoły bolońskiej, współzałożyciel Akademii Carraccich, twórca nowożytnej karykatury, brat Agostina Carracciego, kuzyn Ludovica Carracciego.

Życiorys

Pochodził z rodziny rzemieślniczej. Był synem krawca Antonia. Prawdopodobnie kształcił się u bolońskich manierystów Bartolomea Passarottiego i Prospera Fontany. Działał w Bolonii i Rzymie. Podróżował do Parmy (1584–1585) i Wenecji (1587).

W 1583 przedstawił publicznie swoją pierwszą kompozycję – obraz ołtarzowy Ukrzyżowanie przeznaczony dla niewielkiego kościoła San Niccolò w Bolonii. Był współautorem malowideł ściennych w pałacach Bolonii: Fava (Dzieje Europy i Dzieje Jazona - 1583–1584, Dzieje Eneasza - ok. 1586), Magnani Salem (Historia założenia Rzymu - ok. 1589–1590) oraz Sampieri Talon (Sceny biblijne - 1593–1594).

Wraz z bratem Agostino i kuzynem Ludovico założył w 1585 Akademię Bolońską. W 1595 wyjechał na stałe do Rzymu na wezwanie kardynała Odoardo Farnese, gdzie wykonał freski w jego pałacu. W 1602 opracował kartony do cyklu malowideł dla rzymskiej kaplicy Herrera de San Giacomo degli Spagnioli.

Nie przywiązywał wagi do sławy i pieniędzy (przestrzegał brata: „Pamiętaj, Agostino, że jesteś synem krawca”). Nie założył rodziny i nie miał dzieci. Zmarł w wieku 49 lat. Został pochowany w Panteonie obok Rafaela.

Jego uczniami i współpracownikami byli m.in. Francesco Albani, Domenichino, Giovanni Lanfranco, Sisto Badalocchio oraz nieślubny syn Agostina Carracciego – Antonio.

Caravaggio nazywał go „zdolnym człowiekiem” i „dobrym malarzem”. Zdaniem Berniniego, „skupiał w sobie wszystko, co dobre: pełną wdzięku linię Rafaela, gruntowną anatomię Michała Anioła, elegancki sposób malowania Correggia, koloryt Tycjana i fantazję Giulia Romano i Mategni”^[2].

Twórczość

Nawiązując do wzorów dojrzałego renesansu reprezentował nurt klasyczny w malarstwie barokowym. Malował duże obrazy ołtarzowe, obrazy sztalugowe o tematyce religijnej, mitologicznej i alegorycznej, kompozycje rodzajowe, portrety (m.in. liczne autoportrety), akty i pejzaże. Tworzył pod wpływem Leonarda da Vinci, Rafaela, Tycjana, Correggia i Veronesego. Zapoczątkował typ pejzażu idealnego (Ucieczka do Egiptu), wywierając duży wpływ na rozwój tego gatunku w XVII w. (Domenichino, Nicolas Poussin, Claude Lorrain). W swoich kompozycjach religijnych umiejętnie łączył wenecki koloryzm, toskański rysunek i lombardzki naturalizm. Pogodził dwa odmienne podejścia do istoty malarstwa, nie przyznając pierwszeństwa ani kolorowi (model wenecki), ani rysunkowi (model rzymski i florencki).

Był znakomitym rysownikiem. W 1630 ukazał się jego cykl rysunków rodzajowych Arti di Bolonia. Największe zbiory jego studiów i szkiców znajdują się dzisiaj w Luwrze i Windsorze.

Freski w Palazzo Farnese

Najwybitniejszym jego dziełem są freski w rzymskim Palazzo Farnese, przedstawiające sceny mitologiczne powiązane wspólnym tematem miłości (1596-1601), wykonane na zlecenie kardynała Odoarda Farnese. Program scen mitologicznych i alegorycznych do Camerino (niewielkiego prywatnego gabinetu) i Galerii Owidiusza opracował humanista Fulvio Orsini, pełniący funkcję nadwornego bibliotekarza kardynała. Na sklepieniu Galerii znalazły się epizody zaczerpnięte głównie z Metamorfoz Owidiusza. Poszczególne sceny umieszczone w wąskim pomieszczeniu o wymiarch 20 x 6 m z półkolistym sklepieniem kolebkowym zostały wpisane w iluzjonistycznie potraktowaną architektoniczną strukturę, dopełnioną antycznymi ornamentami i medalionami (quadri riportati). Główne malowidło na plafonie przedstawia oba bóstwa, Bachusa i Ariadnę, na rydwanach ciągniętych przez lamparty i kozły. Przed nimi na ośle jedzie pijany Sylen podtrzymywany przez nagich, tańczących i grających na różnych instrumentach młodzieńców. Triumfalny pochód wędruje na tle świetlistego pejzażu. W realizacji monumentalnego malowidła pomagali mu doraźnie brat Agostino i młodzi, wówczas jeszcze mało znani, malarze bolońscy: Domenichino, Giovanni Lanfranco i Francesco Albani. Wystrój Galerii Palazzo Farnese, obok fresków Michała Anioła w kaplicy Sykstyńskiej i stanz Rafaela, należy do najznakomitszych zespołów malowideł ściennych w Rzymie i wywarł decydujący wpływ na rozwój dekoracyjnego malarstwa iluzjonistycznego drugiej połowy XVII w. we Włoszech i Francji.

Wybrane dzieła

Opłakiwanie Chrystusa - 1580, 191 x 156 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
Głowa śmiejącego się młodzieńca - 1583, Galeria Borghese, Rzym
Ukrzyżowanie ze świętymi- 1583, 305 x 210 cm, Santa Maria della Carità, Bolonia
Św. Sebastian - 1583-84, 186 x 107 cm, Galeria Obrazów Starych Mistrzów w Dreźnie
Chrzest Chrystusa - 1584, San Gregorio, Bolonia
Ciało Chrystusa - 1583-85, 77 x 89 cm, Staatsgalerie, Stuttgart
Pieta (Zdjęcie z krzyża z Matka Bożą i świętymi Klarą, Franciszkiem, Magdaleną i Janem) - 1585, Galleria Nazionale, Parma
Mistyczne zaślubiny św. Katarzyny - 1585-87, Museo di Capodimonte, Neapol
Połów ryb - ok. 1587, 136 x 253 cm, Luwr, Paryż
Wniebowzięcie Marii - 1587, 381 x 245 cm, Galeria Obrazów Starych Mistrzów w Dreźnie
Polowanie - 1585-88, 136 x 253 cm, Luwr, Paryż
Tronująca Madonna ze św. Mateuszem - 1588, 384 x 255 cm, Galeria Obrazów Starych Mistrzów w Dreźnie
Wenus z satyrem i amorkami - ok. 1588, 112 x142 cm, Uffizi, Florencja
Św. Franciszek z Asyżu - 1585-90, Museo di Capodimonte, Neapol
Dzieci drażniące kota - 1588-90, 66 x 89 cm, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork
Jedzący fasolę - 1580-90, 57 x 68 cm, Galleria Colonna, Rzym
Sklep rzeźnika lub Jatka - 1580-90, 185 x 266 cm, Christ Church Picture Gallery, Oksford
Madonna z Dzieciątkiem i jaskółką - 1589-90, 101 x 85 cm, Galeria Obrazów Starych Mistrzów w Dreźnie
Wenus i Adonis - 1590, 217 x 246 cm, Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
Wniebowzięcie Marii - ok. 1590, 130 x 97 cm, Prado, Madryt
Pejzaż rzeczny - ok. 1590, 88,3 x 148,1 cm, National Gallery of Art, Waszyngton
Człowiek z małpą - 1590-91, 68 x 58 cm, Uffizi, Florencja
Madonna z Dzieciątkiem i świętymi (Ołtarz św. Łukasza) - 1592, 401 x 226 cm, Luwr, Paryż
Pokłon pasterzy - 1593, 85 x 63 cm, Galleria Nazionale d'Arte Antica, Rzym
Autoportret z ojcem artysty, bratem Agostino i jego synem Antonio - 1593, 60 x 48 cm, Pinakoteka Brera, Mediolan
Portret lutnisty Giulia Mascheroniego - 1593-94, 77 x 64 cm, Galeria Obrazów Starych Mistrzów w Dreźnie
Chrystus i Samarytanka - 1593-94, 170 x 225 cm, Pinakoteka Brera, Mediolan
Chrystus na krzyżu - 1594, 33,8 x 23,4 cm, Gemaldegalerie, Berlin
Jałmużna św. Rocha - 1594-95, 331 x 477 cm, Galeria Obrazów Starych Mistrzów w Dreźnie
Autoportret na sztalugach - 1595, 36,5 x 29,8 cm, Uffizi, Florencja
Koronacja Matki Boskiej - 1595, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork
Wenus czesana przez trzy Gracje - 1590-95, 133 x 170,5 cm, National Gallery of Art, Waszyngton
Wenus, Adonis i Kupido - ok. 1595, 212 x 268 cm, Prado, Madryt
Wybór Herkulesa - ok. 1596, 167 x 273 cm, Museo di Capodimonte, Neapol
Chrystus wyszydzany - ok. 1596, 60 x 69,5 cm, Pinacoteca Nazionale, Bolonia
Chrystus w chwale - 1597-98, 194 x 142 cm, Galleria Palatina, Florencja
Kuszenie św. Antoniego - 1597-98, 50 x 34 cm, National Gallery w Londynie
Pejzaż z pokutującą Magdaleną - ok. 1598, 32 x 43 cm, Galeria Obrazów Starych Mistrzów w Dreźnie
Głowa mężczyzny - 1595-99, 46 x 37 cm, Galleria Palatina, Florencja
Autoportret z profilu - 1590-1600, Uffizi, Florencja
Ofiara Abrahama - 1599-1600, 45 x 34 cm, Luwr, Paryż
Pieta - 1599-1600, 156 x 149 cm, Museo di Capodimonte, Neapol
Trzy Marie u grobu - ok. 1600, 121 x 145 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
Wniebowzięcie Marii - 1600-1601, 245 x 155 cm, Santa Maria del Popolo, Rzym
Chrystus ukazujący się św. Piotrowi na Via Appia (Quo vadis, Domine?) - 1601-02, 77 x 56 cm, National Gallery w Londynie
Rinaldo i Armida - 1601, Museo di Capodimonte, Neapol
Śpiąca Wenus - ok. 1602, 190 x 328 cm, Musée Condé, Chantilly
Ukamienowanie św. Szczepana - 1603-04, 41 x 53 cm, Luwr, Paryż
Męczeństwo św. Szczepana - 1603-04, 51 x 68 cm, Luwr, Paryż
Ucieczka do Egiptu - 1603, 122 x 230 cm, Galleria Doria Pamphilj, Rzym
Odpoczynek w czasie ucieczki do Egiptu - ok. 1604, śr. 82,5 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
Autoportret - ok. 1604, 42,5 x 30 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
Autoportret - przełom XVI/XVII w., do wojny w zbiorach Ordynacja Zamojskiej w Warszawie, zaginiony
Chrystus i Samarytanka przy studni - 1604-05, 60,5 x 146 cm, Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
Opłakiwanie Chrystusa - 1606, 92,8 x 103,2 cm, National Gallery w Londynie
Pieta ze świętymi Franciszkiem i Magdaleną - 1602-1607, 277 x 186 cm, Luwr, Paryż
Narodziny Marii - 1605-1609, 279 x 159 cm, Luwr, Paryż
Krajobraz z toaletą Wenus - 1605-1610, 89 x 99 cm, Pinacoteca Nazionale, Bolonia
Madonna z Dzieciątkiem i małym św. Janem - śr. 29 cm, Prado, Madryt
Pejzaż z kąpiącymi się - 47 x 56 cm, Prado, Madryt
Portret brodatego mężczyzny z profilu - 34 x 27 cm, Kunsthistorisches Museum, Wiedeń
Portret młodego mężczyzny - 90,5 x 39 cm, Galleria Nazionale d'Arte Antica, Rzym
Św. Małgorzata - 239 x 134 cm, National Gallery of Australia, Canberra

Przypisy

↑ Często dzień chrztu malarza – 3 listopada – podaje się błędnie jako datę narodzin.
↑ Sztuka baroku, pod red. R. Tomana, Köln 1997, s. 375.

Bibliografia

Karly Allen, Annibale Carracci, [w:] 501 wielkich artystów, Warszawa: MWK, 2009, ISBN 978-83-61065-32-6
Barok, AlbertA. Rovira (red.), MariaM. Mach (tłum.), Łódź: Galaktyka, 1999, ISBN 83-87914-03-7, OCLC 830299699 .
Augustin de Butler, Annibale Carracci, Siechnice: Eaglemoss Polska, 1999 (Wielcy Malarze; nr 73)
WendyW. Beckett WendyW., 1000 arcydzieł, EwaE. Gorządek (tłum.), Warszawa: Arkady, 2001, ISBN 83-213-4218-3, OCLC 749354342 .
Leksykon malarstwa od A do Z, Warszawa: Muza S.A., 1992, ISBN 83-7079-076-3
Christine Stukenbrock, Barbara Toepper, Arcydzieła malarstwa europejskiego, Koenigswinter: h. f. ullmann, 2007, ISBN 978-3-8331-2131-9
Sztuka baroku, Warszawa: Arkady, 2011 (Wielka Historia Sztuki, t. 5), ISBN 978-83-213-4685-4
Sztuka świata, t. 12, Leksykon A-K, Warszawa: Arkady, 2009, ISBN 83-213-4088-1
Józek Wzorek, Carracci, [w:] Encyklopedia katolicka, Lublin: Tow. Nauk. KUL, 1985.
Stefano Zuffi, Wielki słownik malarzy, t. 1, Warszawa: HPS, 2006, ISBN 978-83-60688-15-1
Stefano Zuffi, Francesca Castria, Malarstwo włoskie. Mistrzowie i arcydzieła, Warszawa: Arkady, 1998, ISBN 83-213-4061-X

[1] Często dzień chrztu malarza – 3 listopada – podaje się błędnie jako datę narodzin.

[2] Sztuka baroku, pod red. R. Tomana, Köln 1997, s. 375.

[1]