Przejdź do zawartości

Łoboda (roślina)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Łoboda
Ilustracja
A. hortensis (po lewej) i A. sagittata Borkh. (po prawej)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

goździkopodobne

Rząd

goździkowce

Rodzina

szarłatowate

Rodzaj

łoboda

Nazwa systematyczna
Atriplex L.
Sp. Pl. 1052. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

Atriplex hortensis L.[3]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Atriplex canescens
Atriplex littoralis

Łoboda (Atriplex L.) – rodzaj roślin z rodziny szarłatowatych (Amaranthaceae), w systemach klasyfikacyjnych w XX wieku zaliczany zwykle do komosowatych (Chenopodiaceae). Obejmuje około 250 gatunków rozpowszechnionych niemal na całym świecie[4]. Rośliny te przeprowadzają fotosyntezę typu C4 i często tolerują siedliska zasolone. Występują głównie w formacjach stepowych, półpustynnych, pustynnych, na wybrzeżach i siedliskach ruderalnych. Liczne gatunki często dominują w formacjach, zwłaszcza na obszarach suchych: A. confertifolia w Ameryce Północnej, A. lampa w północno-zachodniej Patagonii, A. vesicaria i A. nummularia w Australii, A. cana w Eurazji[5].

Niektóre gatunki spożywane są jako rośliny jadalne i sadzone jako ozdobne[6]. W obu tych celach uprawiana jest łoboda ogrodowa Atriplex hortensis[7]. Liczne gatunki rosnące na terenach suchych są ważnymi w takich miejscach roślinami pastewnymi[7].

Rozmieszczenie geograficzne

[edytuj | edytuj kod]
Atriplex prostrata
Atriplex vesicaria

Zasięg rodzaju obejmuje wszystkie kontynenty z wyjątkiem Antarktydy. Najwięcej przedstawicieli ma w strefie klimatu subarktycznego, umiarkowanego i subtropikalnego. Wiele gatunków to halofity oraz rośliny przywiązane do gleb piaszczystych, ubogich w składniki mineralne[8]. W Polsce występuje 6 gatunków rodzimych z tego rodzaju oraz szereg zawleczonych i przejściowo dziczejących[9].

Gatunki flory Polski[9]

Na pierwszym miejscu nazwa zwyczajowa, na drugim nazwa naukowa według Checklist[9], dalej nazwa naukowa (jeśli jest odmienna) według Plants of the World Online[4].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Rośliny jednoroczne i byliny z wzniesionym pojedynczym lub rozgałęzionym pędem, osiągające do 2,5 m wysokości, rzadko krzewy do 3 m wysokości[6].
Liście
Skrętoległe lub naprzeciwległe[6].
Kwiaty
Drobne, jednopłciowe, zebrane w luźne, kłosowate i wzniesione kwiatostany. Kwiaty męskie składają się z 3–5 listków okwiatu i pręcików. Kwiaty żeńskie zwykle pozbawione są okwiatu, ale wsparte są przysadkami. Zalążnia jest jednokomorowa, zwieńczona trzema szyjkami[6].
Owoc
Jednonasienny, ukryty w trwałych i powiększonych przysadkach[6].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Pozycja systematyczna

Rodzaj z podrodziny Chenopodioideae w systemach wyróżniających rodzinę komosowatych Chenopodiaceae – włączany do niej[10], a w systemach łączących ją z rodziną szarłatowatych Amaranthaceae – zaliczany do niej (np. system APG IV z 2016[11]). W obrębie podrodziny klasyfikowany do plemienia Chenopodieae[10] lub Atripliceae, w drugim wypadku wyodrębniany bywa też do podplemienia Atriplicinae[5]. Plemię Atripliceae rozdzieliło się na dwie linie rozwojowe we wczesnym miocenie. Jedna z nich (grupa Archiatriplex) obejmuje współcześnie 8 ubogich w gatunki rodzajów o charakterze reliktowym, druga obejmuje obfitujący w gatunki rodzaj Atriplex i siostrzany rodzaj Halimione (z trzema gatunkami, czasem łączony z poprzednim jako sekcje Atriplex sect. Halimus i Pedicellatae). Do rodzaju Atriplex włączone zostały rodzaje, które okazały się być w nim zagnieżdżone: Obione, Blackiella, Haloxanthium, Neopreissia, Senniella i Theleophyton. Sukces rodzaju Atriplex, związany z jego szerokim rozprzestrzenieniem i różnicowaniem, łączony jest z wyewoluowaniem u jego przodków fotosyntezy typu C4 około 15,1–10,5 miliona lat temu[5]. Taksonem siostrzanym całej grupy Atripliceae s.s czy też Atriplicinae jest wąsko ujmowany rodzaj komosa Chenopodium[12].

Rodzaj Halimione pierwotnie wyodrębniony został na podstawie mających go wyróżniać podługowatych, całobrzegich i szarych liści oraz silnie powiększających się po kwitnieniu przysadek. Rośliny o podobnych cechach opisano jednak także w obrębie rodzaju Atriplex, co przy bliskim pokrewieństwie obu rodzajów stało się powodem ich łączenia. Za odrębnością rodzajów, obok potwierdzonym w analizach molekularnych DNA tworzeniem odrębnych linii rozwojowych, świadczą odnalezione synapomorfie polegające na przyrastaniu owocni do przysadek oraz nietypowej budowie łupiny nasiennej – błoniastej, składającej się z dwóch warstw komórek izodiametrycznych[5].

Wykaz gatunków (w ujęciu włączającym Halimione)[4]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
  3. ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-21].
  4. ↑ a b c d Atriplex L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-01].
  5. ↑ a b c d Gudrun Kadereit, Evgeny V. Mavrodiev, Elizabeth H. Zacharias, Alexander P. Sukhorukov. Molecular phylogeny of Atripliceae (Chenopodioideae, Chenopodiaceae): Implications for systematics, biogeography, flower and fruit evolution, and the origin of C4 photosynthesis. „American Journal of Botany”. 97, 10, s. 1664-1687, 2010. DOI: 10.3732/ajb.1000169. 
  6. ↑ a b c d e Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 83. ISBN 0-333-74890-5.
  7. ↑ a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 82, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  8. ↑ Stanley L. Welsh: Atriplex. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-11-15]. (ang.).
  9. ↑ a b c Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 38, ISBN 978-83-62975-45-7.
  10. ↑ a b Genus Atriplex L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-05-01].
  11. ↑ The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385. 
  12. ↑ Susy Fuentes-Bazan, Pertti Uotila, Thomas Borsch. A novel phylogeny-based generic classification for Chenopodium sensu lato, and a tribal rearrangement of Chenopodioideae (Chenopodiaceae). „Willdenowia”. 42, s. 5-24, 2012. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Łoboda_(roślina)&oldid=72986359”