Lo Lillac comun (var. lillà(s), lilà(s), lilac) (Syringa vulgaris) es un arbust ornemental de la familha de las Oleaceae originari de la peninsula dels Balcans, ont buta suls puèges rocasuts.
Lo lillac es largament naturalizat en Euròpa occidentala e setentrionala. Foguèt causit coma flor d'Estat de l'Estat american del Nòu Hampshire, que « simboliza plan lo caractèr robust dels òmes e de las femnas de l'Estat de granit ».
Aqueste arbust plan popular es sovent plantat dins los jardins d'Euròpa a causa de sas flors atrasentas odorantas, qu’apareisson a la prima, just avant que las ròsas e d'autras flors de la fins de prima espelisson.
Unas espècias syringa son originárias d'Orient, benlèu de Pèrsia, e lo nom de l’arbre es un manlèu de l'arabi lîlak (ليلك), eissit del persan nîlak, que significa blavenc (derivat de l'adjectiu nil = blau).
Dos lillacs (Syringa vulgaris e S. x persica, ara considerat coma un ibrid natural) foguèron introduchs dins los jardins europèus a la fin del sège XVI, depuèi los jardins otomans. L'ambassador del Sant Empèri, Ogier Ghislain de Busbecq, auriá tornat de lillacs a Carolus Clusius vèrs 1562. De botanistas plan informats, coma lo grand erborista John Gerard, recupèron alara la raretat dins lors jardins: Gerard nòta alara qu'i aviá de lillacs butant « en fòrça granda abondança » en 1597. John Loudon es d'avís que lo lillacs foguèt introduch dins los jardins angleses per John Tradescant l'Ancian.
Dins las colònias americanas, los lillacs foguèron introduchs al sègle XVIII.
L'arbust, mai sovent de diferentas tijas, pòt aténher una nautor de 6 a 7 mètres. Produch de brots secondaris dempuèi sa basa o sas raiças. Sa soca pòt alara mesurar fins 20 cm de diamètre e, amb lo temps, pòt produire una mata clonala. Sa rusca es grisa a gris brun, lisa suls brots joves, en rega longitudinala e se descamarant sus las mai vielhas tijas.
Sas fuèlhas caducas simplas non coriaças mesuran 4 a 12 cm e 3-8 cm de larg. Son verd clar a glauca, opausadas o a vegada verticilhadas, petioladas e punchudas a suc.
L'inflorescéncia es una pinha compausada (tirs). Lor amarum lor evita d'èsser pasturadas.
La los flors perfumadas compòrtan quatre petals, la coròlla formant un tub de 6-10 mm de long a la basa. Son mai sovent de color lillac, mas tanben pòdon èsser blancas e rogencas passant pel blau violenc e lo ròse carmin. Existís de varietats amb de flors simples e tamben amb de flors doblas. Son dispausadas en denses paniculas terminalas de 8-18 cm de long.
Son fruch es una capsula bruna de 1-2 cm de long, se fraccionant en dos poer liberar doas granas aladas.
Lo lillac comun tend a florir a profusion en alternança cada dos ans, una tendéncia que se pòt melhorar per la talha de las pinhas de flors après la florason e avant que las granas, qu’unas sont fertilas, se formen. Lo brots qu’an florit mai d'un còp o dos pòdon èsser talhat de biais a far paréisser de nòus brots florifèrs.
Lo lillac rebrota sovent e se pòt donc aisidament lo multiplicar per presa dels rebrots.
Se pòt tanben utilizar los rams eissits de la talha d'entreten facha a la florason acabar (en mai segon las varietats) per fair d’empèuts en croseta se plaça a l’estofada a 20°C.
Lo lillac ' Charles Joly ' es una variatat orticòla, obtenguda e Nancy per Victor Lemoine.Lo lillac existís en diferentas colors del blanc al malve.
Gaireben totes los lillacs de jardin son de cultivars que la talha passa pas 4 a 5 m de nautor. Entre 1876 e fins a sa tencadura en 1968, l’arboricultor Victor Lemoine de Nancy crèt mai de 214 varietats de lillacs comuns, coma de lillacs de flors doblas amb las etaminas remplaçadas per de petals suplementaris[1] que fòrça son considerats coma de classics e encara vendudas uèi.
Los cultivars seguents ganhèron lo prèmi del « Garden merit » de la Societat reiala d'orticultura:
Los cultivars pòdon èsser empeutat sus de rebrots de totes los lillacs o sul picamèrle (Ligustrum vulgare) aqueste darrièr estaliva lo risc de rebrot, mas cal enseguida afranquir las plantas epeutadas sul picamèrle, que l’empèut morís après unas annadas. Empèut possible sul fraisse, mas amb una fèbla esperança de vida. Idealament, cal empeutar en julhet o, senon, tardièrament a la prima quand lo pòrtaempèut ja plen de saba.
L'usatge del lillac es subretot ornemental subretot a la prima, sas color d'automna e saspinhas de granas avent pas d'interés estetic.
L'òli es utilizada en friccion contra los raumatismes e las fuèlhas en infusion contra l'engorgament del fetge[cal referéncia].
Efièch ipotensir ; antiipertensor.
De sringina (dervat d’estirèn, glucosid produch per la planta, poison al delà d'una cèrta dòsi) foguèt isolada de la rusca del Syringa vulgaris. De tèsts sus de ratas Wistar anestesiadas montrèron una accion farmacologica:
bassa dòsi-dependenta de l'activitat la tension sistolica, diastolica e de la tension arteriala mejana,
alara que la frequéncia cardiaca diminís a una dòsi leugièrament mai nauta.
L'activitat antiipertensive foguèt pas enebidas per d’antiistaminics ni per d’agents antimuscarinics.
.jpg)
.jpg)
