Dinastia Jin (265-420)

La dinastia Jin (晉^[1], 265–420), devesida en Jin occidentals o Jin de l'Oèst o Xi Jin (西晉)(265-316) e Jin orientals o Jin de l'Èst o Dong Jin (東晉)(316-420), succedís al Reialme de Wei del periòde dels Tres reialmes de China e compta en tot 15 emperaires. Sas capitalas son Luoyang (265-311) puèi Jiankang (316-420), amb un brèu intermèdi a Chang'an (311-316). Los Setze Reialmes ocupan lo Nòrd de la China pendent lo periòde dels Jin orientals. Aqueles darrièrs acaban per èsser capvirat en 420 per la dinastia Liu-Song o Song del Sud, eveniment que marca lo començament del periòde de las dinastias del Nòrd e del Sud.

Aparten al periòde dicha de las « Sèis Dinastias » (220-589): lo periòde dels Tres Reialmes (220-260: 40 ans), la dinastia dels Jin occidentals (265-316 : 51 ans), la dinastia dels Jin orientals en China del Sud (317-420 : 103 ans) e los Setze Reialmes en China del Nòrd (304-439: 135 ans) e fin finala las dinastias del Nòrd e del Sud (420-589 : 169 ans).

Es un periòde crucial de l'istòria de China, pr'amor que sas primièras annadas representan una brèva parentèsi de patz après las devastacions qu'aviá mercat lo periòde dels tres Reialmes. Reunifica lo territòri chinés^[2] e mèna un breu periòde prosperitat entre 280 e 304, çò qu'empacha pas l'emergéncia de fòrça problèmas politics e socials, coma la migracion de contunh de la tribús non sinizadas al sen del territòri dels Jin.

Profeitant dels Caòs generat per la guèrra dels uèit princes, aquelas tribús s'erigisson en reialmes e prenon lo contraròtle de la mai granda partida de las planas del nòrd de la China^[3], que sont a l'epòca lo còr economic e politic del país. Caçats del nòrd, los Jin se replega suls territòris situats al sud del riu Huai. Es lo començament de la dinastia dels Jin Orientals.

Aflaquit per la pèrda del nòrd, lo govèrn dels Jin Orientals deu compausar en permanéncia amb los grands clans del Sud e de poderoses generals, coma Wang Dun e Huan Wen. Aqueles generals lançan regularament de las expedicions per reconquerir lo nòrd de la China, mas en van. En efièch, la conjugason de la flaquesa economica del Sud e de las tensions perpetualas entre lo govèrn e l'armada provòca lo fracàs de gaireben totes aquelas expedicions.

En 383, los Jin de l'èst devon far fàcia a la menaça de l'empèri dels Qin anterior, que tornèron unificar lo nòrd de la China a lor benefici. Malgrat una inferioritat numerica fòrça granda, l'armada dels Jin capita a véncer sos enemics pendent de la batalha del riu Fei, çò que provòca la casuda dels Qin anteriors e una novèla division del nòrd de la China entre diferents reilames concurrents^[4]. Tirant avantatge d'aquel torn de situacion, las armadas Jin dirigidas per Xie An, puèi per Liu Yu, lançant una seria d'expedicions que permeton l'annexion de gaireben totes los territòris situats al sud del fluvi Jaune, aquò malgrat una decenniá de guèrra civila. Los Jin tiran partit d'aquelas victòrias, que en 420, lo general Liu Yu destituís Jin Gongdi, lo darrièr emperaire dels Jin de l'èst, metent atal fin a la dinastia.

La dinastia Jin es en luta de contunh contra los senhors de guèrra e los sobeirans de las etnias non Han qu'acaban per ocuper lo Nòrd. La faquesa de las institucions etaticas permet a las grandas familhas e als generals de disputar lo poder als emperaires, çò que provòca una instabilitat politica cronica. Aquela instabilitat empacha los Jin de consolidar lor posicion sus l’ensemble del país.

Lo desplaçament de la cort e de l’aristocracia dins la region de l’actuala de Nankin après la casuda dels Jin occidentals contribuís a la continuacion de l’integracion del Sud dins l’empèri. Malgrat (o a causa) l’instabilitat politic, lo periòde es fecond sul plan de la filosofia e de la religion: naissença e desvelopament dels corrents de pensada Xuanxue e Qingtan, apogèu dels Mèstres celèsts e naissença de novèls corrents taoïstas, desvolopament de l’alquimia e de bodisme del Sud amb de personalitats coma Ge Hong e Huiyuan. Dels progreses tecnics se faguèron, subretot dins los domènis del tissatge, de las colors de papièr, de la medecina e de la metallurgia. Dins lo domèni de las arts, se pòt citar lo calligraf Wang Xizhi (303-361) e lo poèta Tao Yuanming.

La primièra pèira de las fondacions de la dinastia Jin es pausada per Sima Yi. Filh de Sima Fang (149-219), que foguèt membre del censorat imperial a la fin de la dinastia Han^[5], Sima Yi ven al servici del senhor de guèrra Cao Cao e ven un amic pròche de son filh, Cao Pi. Après la mòrt de Cao Cao, aquel darrièr destituís lo darrièr emperaire Han e fonda lo reialme de Wei en 220. Quand Cao Pi morís a son torn en 226, son jove filh Cao Rui es pas en edat d'èsser governaire e Sima Yi se trapa al sen del conselh de regéncia qu'assistís lo jove emperaire e ven le comandant militar suprèma del Wei.

La primièra partida de la carrièra de Sima Yi es marcada per fòrça fachs d'armas. Rebuta d'ensags d'invasion lançats pels reialmes de Shu e de Wu, los rivals dels Wei. Mai son mai grand expleit es de capitar a véncer en 238 Gongsun Yuan, un vassal del Wei que contraròtle lo Liaodong e que se revòlta contra sos mèstres. Cao Rui morís a son torn en 238 e daissa el tanben un successor, Cao Fang, tròp jove per governar. Sima Yi se trapa encara un còp a la regéncia e son poder sembla renforçat que parteja la conducha dels afars del reialme amb lo sol Cao Shuang, un administrator civil eissit del clan al poder. En realitat, Shuang capita al començament de las annadas 240 a prene lo contreròtle de l'armada e pren la realitat del poder pendent detz ans. Sima Yi pren paciéncia e acaba per fénher de se retirar de la vida politica. Fenh d'èsser malaut per endormir la mesfisança de son rival, mas en realitat prepara son retorn. Fòrt del prestigi que retira dels successes militars e d'una estrategia d'aliança al sen de grandas familhas del Wei, Sima Yi decidís de passar a l'action en 249. Capita a eliminar fisicament Cao Shuang e sos partisans après l'incident de las tombas de Gaoping e a plaçar l'emperaire jol sieu jo. Ven alara lo mèstre vertadièr del reialme, mai morís en 251, après aver menat una darrièra campanha militara dins la region de Souchun.

Es son aïnat, Sima Shi, que prend lo poder après la mòrt de Sima Yi. Los començaments son pas tan glorioses qu'aqueles del paire e lo fracàs de sas primièras campanhas militars aflaquisson sa posicion fàcia a un clan Cao que cerca a tornar prene lo poder. Shi reagís vigorosament capvirant en 254 l'emperaire Cao Fang per lo remplaçar per son cosin Cao Mao. La reaccion dels enemics es subte, que de l'annada seguenta lo general Guanqiu Jian, en pòste a Souchun, se rebèla amb l'ajuda dels partisans dels Cao e del Wu. Sima Shi capita a véncer los rebèls^[6] e morís pauc après. Es son fraire cabdet Sima Zhao, que li succedís al cap del clan e de l'Estat. Plan lèu, Zhao deu far fàcia a una tresena susmauta dins la region de Souchun, menada per Zhuge Dan, un general del Wei qu'aviá ajudat son paire e son fraire a matar las doas autras susmautas. En 260 l'emperaire Cao Mao ensag de capvirar los Sima. Fa fracàs e es tuat pendent los combats. Es remplaçat sul tròn per Cao Huan^[7].

Se los talents militars e las victòrias dels Sima tenon una granda plaça dins lor arribada e lor manten al poder, es tanben lor capacitat e raliar a lor causa las grandas familhas del Wei que lor assegura lor longevitat. Per arribar a aquel resultat, los Sima combinan un sistèma d'alianças matrimonialas amb fòrça grandas familhas e una postura de defenseires del confucianisme. En efièch, aquel corrent filosofic, majoritari al sen de las grandas familhas, s'opausa al biais de govenar dels Cao que son mai pròches, de fach, del legisme. Per completar aquel sistèma, los Sima sostenon tanben los diferents corrents taoïstas^[8]. Aquela supremacia militara e morala pòt explicar perque revendican pas sul còp lo títol imperial, alara que dempuèi 251, son eles los mèstres vertadièrs del Wei^[9].

Après aver assegurat son poder, Zhao decidís d'enforçar encara mai lo prestigi dels Sima començant la reünificacion de la China. Per aquò, decidís de s'atacar asl reialme de Shu. Dirigit de fach pel general Jiang Wei, un transfug del reialme de Wei, lo Shu acaba de passar una decenniá a lançar una seria d'atacas sens succés contra lo Wei. D'un punt de vista militar e financièr, lo Shu es agotat e Liu Shan, l'emperaire del Shu, perdèt lo sosten de sa populacion. Las tropas de Sima Zhao, conduchas pel general Zhong Hui espotisson las tropas del Shu en 263^[10]. En 264, Jiang Wei ensag de restaurar l'independéncia del reilame e capita a entraïnar Zhong Hui dins son ensag. Los dos rebèls son tuats per lors quita tropas que refusan de los seguit e alara, lo Shu es defeinitivament annexiat pel Wei. Après aquela victòria, lo poder de Sima Zhao es incontestat e la viá cap al cambiament dinastic sembla obèrta. Pren lo títol de rei de Jin e recep de la part de l'emperaire ls Nòus sacraments o Jiu xi^[11], que son a l'encòp un ensemble de prèmis de primièr òrdre e un biais de passatge obligat abans la presa del títol imperial^[12].

Sima Zhao a pas lo temps de pojar del tròn, que morís en 265. Es son filh e successor Sima Yan, qu'acaba amb la dinastia dels Cao recebent l'abdicacion del darrièr emperaire del Wei en febrièr de 266. Fonda alara la dinastia Jin e pren lo nom de reialme de Wudi^[13],[14].

Un còp vengut l'Emperaire Jin Wudi, Sima Yan se concentra sul còp sus la conquista del Wu, lo darrièr dels tres reialmes, que contraròtle lo sud èst de la China. En efièch, las tropas del Wu arcèlan en permanéncia aquelas dels Jin tot lo long de la frontièra e la reünificacion de la China permetriá a Wudi de setar definitivament son poder; mas lo Wu es pas lo sol problèma militar que lo novèl emperaire deu far fàcia. En efièch, los Xianbei e los Qiang, dos pòbles non-Han vivent dins las províncias de Qin (秦) e de Liang (涼), fan susmauta e gaireben totes los foncionaris de la cort son mai preocupats per aquelas revòltas que pel Wu. Crenhan tanben que lis Xiongnu se rebèlan a lor torn, qu'aquel autre pòble non-Han s'installèt dins la zona que correspond ara al Shanxi après la destruccion de lor reialme per Cao Cao en 216. Dempuèi aquela data, son susvelhats e crenhs per lors capacitats militaras.

Seguent los conselhs dels sieus generals Yang Hu e Wang Jun e aqueles de son estratègi Zhang Hua, Wudi remanda sos projèctes de conquista e envia de tropas matar los rebèls, mas dins un primièr temps, espandís sas fòrças entre la preparacion de la futura annexion del Wu e la repression de la rebellion. Es sonque après de desfachas de las tropas fàcia a Tufa Shujineng (禿髮樹機能), lo principal cap de guèrra Xianbei, que l'Emperaire concentra totas sas fòrças per disciplinar de pòbles revoltats. En 271, es al torn de Liu Meng (劉猛), un cap Xiongnu, de se rebellar. Totas aquelas rebellions desvian l'atencion de Wudi, çò que daissa lo camp liure au Wu. Atal en 271, la província de Jiao (交州)^[15], qu'aviá fa aleugéncia al Jin dempuèi lo començament del règne de Jin Wudi, es reconquerida pel Wu. En 272, lo general Bu Chan (步闡) del Wu vòl far defeccion al benefici del Jin obrissent las pòrtas de la vila de Xiling (西陵), un important punt estrategic, a las tropas de Wudi. Allàs per Chan, las tropas que lo Jin li envia en ajuda son arrestats pel general Lu Kang del Wu, que lo tua enseguida après que tornèt prene Xiling. A la lutz d'aqueles fracaces e qui'i a pas los mejans militars de se batre sus tant de fronts, Wudi cambia de tactica. Coma Sun Hao, l'emperaire del Wu, es conegut per èsser crudèl e incompetent, Jin Wudi decidís de'n far benefici realizant una politica de "destenta"^[16] amb Lu Kang e tractant generosament las populacions frontalièras del Wu, per melhorar l'imatge qu'an de la dinastia Jin.

En 280, totas las rebellions son matadas e una armada compausada de 200 000 soldats es prèsta per envasir lo Wu. Las tropas de Wudi son divisadas en sièis colomnas, e atacan lo Wu per la tèrra e la via fluviala, dempuèi lo nòrd e lo Sichuan. La combinason de l’entraïnament complet de las tropas d'invasion, de l'incompeténcia de Sun Hao e de la preparacion "psicologica" realizada près dels frontalièrs dona de resultats impressionnant. L'armada del Jin venç rapidament tota resisténcia, e tanben l'ensag de Zhang Di, lo cancelièr del Wu, d’arrestar los envasissors amb una armada de 30 000 òmes. Lèu, las tropas de Sima Yan fan lo sètge de Nanjing, la capitala del Wu, qu'es defenduda sonque per 20 000 soldats. Comprensnt que tot es perdut, Sun Hao se rend. Es la fin del periòde dels tres reialmes, la China es reünificada al benefici de la dinastia Jin^[17].

Quand puja sul tròn en 265, Wudi pren un ensemble de mesuras politicas visant a assegurar l'estabilizacion de son poder e far acabar los trebles. Un dels primièrs gèstes es de promulgar una amnistia al subjècte de diferents oposants, subretot los membres del clan Liu^[18] e aqueles del clan Cao^[19]. En 269, Wudi promulga un novèl còde ritual que balha de cambiaments dins los rites ligats a l'exercici del poder, çò que constituís una mesura simbolica fòrta al vejaire de l'importança dels rites imperials en China medievala e subretot pels confucèus. Per aquó, contunha la politica de ralliament dels elèits confucianistas de sos predecessors^[20].

Wudi a un prigond respècte per las tradicions venent dels Han e vòl que sa novèla dinastia siá vist coma una perlongacion d'aquel periòde, qu'es idealizada coma una edat d'aur perdut. Atal, fa sieu la ierarquia qu'es en vigor al sen de la familha imperiala a aquel periòde e dona a sa maire Wang Yuanji lo reng d'imperatritz doarièra. Nomena tanben emperaire Jing de Jin (晉景帝) a títol postym son oncle Sima Shi pel ròtle qu’aviá jogat dins son accession al tròn e dona a sa veusa, Yang Huiyu, lo meteis reng qu'a sa maire. Fin finala, en l'an 267, fa de son aïnat Zhong lo prince eritièr del tròn. Aquela nominacion es motivada pas que pel respècte de la tradicion confucèa volent que lo filh aïnat de l’esposa de l’emperaire siá l'eritièr del tròn, e pasmens se Zhong es un andicapat mental incapable de regnar sol.

A l'imatge de las dinastias que precedèron, Wudi fa compilar un còdi, un recuèlh ont son compiladas totas las leis en vigor dins l'empèri, una mena de precedent chines del còde penal. Aquel còde, lo Còde Jin, es promulgat en 267 e ensaja de corrigir la duretat excessiva del drech penal de son predecessor, lo Còde Wei. Pasmens, los principals beneficiaris d'aqueles cambiaments son los nòbles que, quand cometon de crimes recebon sovent de simplas semonsas, alara que las pènas donada als non-nòbles demoran tan duras qu'a l'epòca del Wei.

Al subjècte de l'organizacion de las institucions imperialas, Wudi retòca aquela dels Wei, que elas tanben son una version modificada de las institucions dels Han. Dins l'administracion centrala, las mai nautas cargas politicas son confiadas als directors del Secretariat imperial (zhongshu sheng)^[21] e segondàriament a la Chancelleriá (menxia sheng)^[22]. Los « ministèris » son repartits dins lo Departament dels Afars d’Estat (shangshu sheng), qu'es divisat en « cinc burèls » (wucao): Burèl de personal (libu), dels sacrificis (cibu), de la guèrra (wubing), del cens (zuomin) e de las rendas (duzhi)^[23]. L'administracion provinciala es constituida de circonscripcions, que son, de la mai a la mens importanta, la província (zhou), la comandariá (jun) e la comtat (xian). La defensa de l'empèri es tradicionalament confiada a doas armadas diferentas. I a aquela estacionada dins la capitala Luoyang qu'es organizada a l'entorn d'una garda imperiala e d'un còrs d'intervencion, e aquela regropant las tropas que son estacionadas dins las províncias, que son dirigidas per de comandants militaes designats per l'emperaire (dudu). A costat d'aquelas doas armadas, i a tanben de tropas localas jols òrdres dels governaires provincials^[24].

L'Emperaire Jin Wudi modifica aquela estructura a partir de 266. Segon el, la casuda dels Han se deu al fach qu'an donats tròp de poders als governaires e aquela del Wei se deu al fach que lo clan Caò perdèt tot son poder e totes sos sostens al fial del temps. Per evitar qu'arriba la meteissa causa a sa dinastia, plaça sos parents pròches al cap de principats/reialmes (guo), a qui dona de poders espandits^[24]. Puèi en 280, après la casuda del Royaume de Wu, lèva als gouvernaires de província lors poders militaes e limita lor camp d'accion a las questions purament civilas^[25]. Agissent atal e sens se'n rendre compte, fa pas que crear fròrça e poderoses govèrns regionals capable d'enfrentar al govèrn central. La sola diferéncia al respècte del periòde da la fin dels Han la essent qu'aqueles govèrns son dirigits pels membres de son clan e pas mai dels nauts foncionaris.

D'entre las autras mesuras presas après la reünificacion, un cens es organizat en 280, que revèla que las 19 províncias divisadas en 173 comanderiás e reialmes de l'empèri comprenon 2 459 840 fogals e 16 163 863 subjèctes; contra 10 677 960 fogals e 56 486 856 subjèctes quand los Han orientals avián procedit al darrièr cens, en 157. Una bèla partida d'aquela diminucion es deguda a las destruccions causadas pels conflctes que s'èran debanats entre las doas datas, que provoquèron una bassa demografica, de las migracions e foguèron creadas de zonas d'instabilitat ont lo poder central a pas pus d'autoritat. Mas aquò revèla tanben un autre fenomèn important, los sols fogals censats son aqueles que devon d'impòsts e de pretzfachs a l’Estat. Mas aqueles que vivon dins de grands domènis o que ne dependon son pas someses a aquelas contribucions e son donc pas comptabilizats. E coma aqueles grands domènis grandiguèron fòrça dempuèi l'epòca dels Han orientals, aquò explica perque tant de personas « escapèron » als recensaires^[26]. Segurament per far fàcia a aquela concentracion de las tèrras que diminuís sas rendas fiscalas, que l'emperaire Wudi proclama una novèla mei agrària nomenada zhantian, que vòl redistribuir de tèrras als païsans^[27].

Jol règne de Jin Wudi, la China coneis un periòde de prosperitat que correspond gaireben a l’èra Taikang. Lo poder central encoratja la reconstruccion diminuissent las taxes e en lançant una politica de grandas òbras d'asagatge e d'autras construccions beneficiant a l'agricultura. L'economia es tanben estimulada pel retorn del comèrci que seguís la reünificacion^[28].

Un bon indicator d'aquela prosperitat es lo luxe sempre mai ufan ont viu l'emperaire. Un dels oficials de la cort conta aver fach venir un pòrc que se noirís de lach uman per distraire l'emperaire, pendent qu'un autre depensa 20 000 Wushu per jorn en noiridura. Fin finala, l'emperaire se constituís un dels ginecèus mai importants de l’istòria imperiala, anant fins a interdire en 273 los mariadatges per causir sas concubinas en prioritat. Aquela descadença es criticada pels autres oficials de la cort, que s’inquiètan de las migracions totjorn mai importantas, que se traduson per l'installacion de pòbles non sinizats dins lo nòrd de la China^[29].

Jin Wudi mòrt, lo clan Sima s'entregafa per determinar qui prendrà lo contraròtle de la cort e del novèl emperaire, Jin Huidi, un andicapat mental incapable de dirigir l'empèri sol. Aquel conflicte intèrne al clan regnant degenèra rapidament dins una sanguinosa guèrra civila, la guèrra dels uèit princes (bawangzhiluan), que ravatge lo còr economic e politic de la China entre 291 e 306.

D'en primièr, es l'imperatritz doarièra Yang Zhi, la sògra de l'emperaire, que pren lo contraròtle de la cort imperiala. Plaça los membres de sa familha, lo clan Yang, a diferents pòstes-claus e dona de grands poders a Yang Jun, son paire. L'imperatritz Jia Nanfeng, la femna de l'emperaire, es totalament exclusida de la mena dels afars de l'Estat, çò que l’exaspèra. S'apròcha de Sima Liang e de son pichon nebòt Sima Wei que l'ajude. D'en primièr, Sima Wei se desfach de l'imperatritz doarièra e fa executar 3000 membres de son clan. Après, l'imperatritz Jia elimine Liang e Wei utilisant de rumors e falses edictes imperials, çò que li permet de prene lo contraròtle de la cort. Gerís los afars de l'empèri plaçant los membres de son clan e sos òmes de confiença als diferents pòstes claus, al depens dels membres del clan Sima. Pendent son "règne", siá entre 291 ee 299, la China coneis una relativa estabilitat politica, mas de rumors començon a corrir sus l'imperatritz Jia; l'acusant de gorrinariá e de tiranniá. Aquelas rumors fan malcontents e alimentan las ambicions dels membres del clan Sima, que vòlon tornar al poder. Tot aquò acaba en susmauta obèrta a la fin de la decenniá.

En 300, l'imperatritz organiza la casuda e la mesa a mòrt del prince eritièr Sima Yu, ont que lo clan Sima plaçava de grands espers e qu'auriá podut revendicar la direccion dels afars de l'empèri. Aquel nòu complòt de la reina causèt sa casuda, qu'après aquela execucion, Sima Lun decidís d'agir. Prince de Zhao e fraire pichon de Sima Liang, Sima Lun es un ancian gouvernaire provincial vengut cap de la garda imperiala, qu'èra fins alara l'alliat de l'imperatritz. Après l'execucion de Yu, cambia d’alleugéncia e fa assassinar l'imperatritz abans de prene lo pòste de primièr ministre, eliminant al passatge de personalitats de l'elèit politic de l'empèri. Mercé a aquel còp de fòrça, lo clan Sima capitèt a gardar son poder, per s'entregafar melhor per determinar qui deu dirigir al sen del quita clan. Atal, Lun acaba d'èsser nomenat primièr ministre que lo prince de Huainan contesta son autoritat e fa susmauta. Un còp aquel rebèl tuat debans las pòrtas del palai impérial, lo prince de Zhao ne profiècha per capvirar l'emperaire e pular sul tròn. D'autres princes dintran alara en rebellion contra el per protegir l'autoritat de l'emperaire descasut: Sima Jiong lo prince de Qi, Sima Ying lo prince de Chengdu e Sima Yong lo prince de Hejian, que son tres dels principals comandants militars provincials. Presas en tenailha, las tropas de Sima Lun son vencuts e aquel darrièr es executada alara que l'emperaire Hui es liberat^[30].

La guèrra civila s'arrèsta pas pasmens e quitament pren una novèla amplor en 302, amb la mòrt de l'eritièr designat, qu'obrís una crisi per la nominacion d'un successor. D'en primièr, es Sima Jiong, lo prince de Qi, que domina la cort, mas aquel de Hejian se vira contra el e obtien l'ajuda de Sima Yih lo prince de Changsha. Aquel darrièr es lo comandant d'una tropa de la capitala e profèita de sa situacion per eliminar Sima Jiong. L'emperaire es alara partejat entre lo prince de Changsha, establit a Luoyang, aquel de Hejian qu'es a Chang'an, e aquel de Chengdu, qu'es a Ye. En 303, lo segond e lo tresen se liga contra lo primièr, e lors tropas fan lo sètge la capitala. Lo princi de Changsha es traís a son torn per Sima Yue qu'es a l'encòp lo prince de Donghai e lo comandant d'un còrs de tropas de la cort. Lo prince de Changsha es liurat a un general servissent lo prince de Hejian, que lo fa metre a mòrt. Lo prince de Chengdu a sonque lo temps de plaçar la cort jos sa tutèla, que lo prince de Donghai se liga a l'emperaire contra el. Lor campanha fa fracás e lo prince de Donghai fugís dins sas tèrras dins lo Shandong, alara que l'emperaire es capturat e menat a Ye, ont demora lo prince de Chengdu^[31]. Mas las tropas frontalièras del Nòrd contunhan de sosténir lo prince de Donghai e lançan una ataca contra Ye, çò que constrench lo prince de Chengdu a fugir amb l'emperaire. Capturats per las tropas del prince de Hejian, son menats dins son fèu de Chang'an. Lo prince de Donghai decidís alara de levar de tropas e ataca lo prince de Hejian, çò qu'espandís lo conflicte a fòrça províncias de l'empèri, que los govenaires prenon partit per l'un o per l'autre dels princes. En 306, Chang'an cai e saquejada, çò que permet al prince de Donghai de prene lo dessús. Dins l'annada que seguís, d'actors principals d'aquela guèrra morisson: l'emperaire Hui, a qui succediguèt son jove fraire Sima Zhi; lo prince de Chengdu e sos filhs, executats a l'instigacion del prince de Donghai e lo prince de Hejian, mes a mòrt per un dels fraires del prince de Donghai contra l'avís d'aquel darrièr^[32].

Mentretant, de susmautas contra l’empèri inspiradas pel nacionalisme Wu se debanan dins lo Sud. D’origina populara, son reprimidas per las grandas familhas localas Zhou – basdas a Yixing- e Shen – basadas a Wuxing

A aquel estadi del conflicte, lo país e la dinastia Jin son fòrça aflaquits, la poténcia militara dels membres del clan Sima e de lors alliats es gaireben avalit e l'empèri lèu deu far fàcia a une novèla menaça^[33].

Fòrça pòbles non Han que son installats al nòrd de la China al corts dels sègle precedents, la tradicion retenguèt los cinc mai importants, jol nom de « Cinc Barbars » (Wu Hu). Aqueles Wu Hu sonː

• Los Xiongnu, pòble originari de las estèpas de Mongolia, divisada entre los Xiongnu del Nòrd, vivent fra de l'espaci chinés e los Xiongnu del Sud, installats al Shanxi e dins las províncias vesinas del Gansu e del Shaanxi^[34].
• Los Xianbei, pòble turcomongòl vivent dins las regions del Nòrd Èst, divisats en grops a l'epòca. Los dos mai importants son los Murong, en Manchoriá e al nòrd del Hebei^[35], e los Tuoba (Tabgatch) qu'evoluan suls marges nòrd de la China, entre lo Hebei e lo Gansu^[36].
• Los Qiang que s'espandisson entre lo Gansu, lo Qinghai e lo Sichuan^[37]
• Los Di que se trapa dins lo Shaanxi, lo Gansu e lo Sichuan^[38].

Pendent la guèrra dels uèit princes, aqueles pòbles son utilizats coma mercenaris. Vosent lo caòs generat per aquel conflicte e l'aflaquiment dels Jin que seguís, los Xiongnu, dirigits per Liu Yan, se rebèlan en 304, fondon le reialme de Han Zhao e son rapidament rejonhs pels autres pòbles non Han. Pasmens se los Jin se mobilizèron per ensejar de contenir aquela rebellion, subisson en 310 una desfacha majora qui s’acaba per la pèrda d'una armada de 100 000 òmes. Après aquela data, los Jin an mai la capacitat de contrarotlar la China del nòrd e en 311, Luoyang, la capitala de l'empèri, cai entre las mans dels Wu Hu, dirigits per Liu Yao, un general Xiongnu al servici de Liu Yan. La casuda de la vila es seguida d'un pilhatge en règla e del chaple de 30 000 personas. L’emperaire Jin Huaidi es capturat vivent, mas acaba per èsser executat en 313^[39].

Après aquela execucion, un membre del clan Sima se proclama Emperaire jol nom de Jin Mindi e ensag de regnar dempuèi Chang'an, la segonda capitala de l'empèri. Ailàs per el, Mindi a pas de vertadièra armada a sa disposicion e las zonas contrarotladas pels Wu Hu lo separan dels autres territòris contrarotlats pels Jin, totes situats al sud del país. En 316, Chang'an cai a son torn fàcia a las tropas de Liu Yao, que captura Mindi. Aquel darrièr es executat en 318, çò que provòca la casuda dels Jin Occidentals^[40],[39].

La dinastia seguís mercé a Sima Rui, que foguèt nomenat governaire militar de la província de Yangzhou pel regent imperial pendent la guèrra dels uèit princes. Pendent la revòlta dels Wu Hu nais, Rui es en pòsta a Jianye/Jiankang, l'actuala Nankin e anciana capitalal del reialme de Wu^[41]. Après l’execucion de l'emperaire Mindi pels Han Zhao en 318, Sima Rui se proclama emperaire jol nom de Jin Yuandi, acta que marca lo començament dels Jin Orientals o Jin de l'Èst.

Rui pòt comptar sus Wang Dao, un dels pròches eissit d’una familha de conselhièrs, que l'aviá seguit e vòl fins a sa mòrt en 339 d'estabilizar l’Estat Jin dins lo Sud. Sima Rui es rejonh per fòrça aristocratas e foncionaris avent subreviscut als chaples e fòrça Hakkas compta a partir d'aquela epòca lo començament de lors anjòls dempuèi la val del fluvi Jaune, pasmens se los istorians ne son pas convencuts. Pasmens, lo novèl emperaire es dins l'incapacitat de tornar prene lo Nòrd de la China, que la novèla cort imperiala es fèble e deu compausar amb los clans locals Zhou e Shen, contra qui obtenon l’ajudai dels clans Zhu, Zhang, Gu e Lu de Wujun, actuala Suzhou. En teoria, los pòstes politics mai prestigioses son reservats a aquelas grandas familhas del Sud. En practica, mai lo temps passa e mai los emperaires concedisson aqueles pòstes als elèits emigrats fins a los vojar de lor substéncia,

En efich, se los aristocratas del nòrd en exili sostengièron l’accession al tròn de Yuandi, es sonque quant lor posicion sociala e politica passa per la detencion de títols oficials. La subrevida de l'Estat Jin lor balha mai de seguretat qu'una receca d'autonomia podent provocar anarquia, guèrra civila e la fin de lor clan^[42]. Lor interés es pasmens pas d'aver en fàcia un emperaire poderós, es per aquò qu'enseguida, fan tot per empachar Yuandi d'exercir plenament son poder e es cantonat a son palai, çò que viu fòrça mal sens poder far pas res^[43]. Aquò es fa mai aisit que, originalament plaçat al cap d'una província d'importança secondària e pauc poblada, Yuandi ten pas lo mejans militars importants pendent sa pojada al tròn. Enseguida, los emperaires Jin son mai sovent plaçats jol jo dels clans mai poderoses. Los Wang, originaris de Shandong e establits dins lo Mejan Yangzi, son los primièrs a ensejar de dominar la cort de Jiankang, jos l'egida de Wang Dun e Wang Dao. Yuandi ensag plan de los disciplinar, mai lo sol efièch e la susmauta e la victòria de Wang Dun en 322^[44]. Aquela luta entre los aristocratas en exili e lo poder imperial al sen de la Cort es pasmens vana. En efièch, lo poder dels elèits, que sián ancianas o recentas, repausa totjorn mai sus lor empresa sus la societat, e pas prioritàriament sus lea foncions que tenon^[45].

Mentretan, de generals emigrats dins lo Sud que faguèron alleugéncia a Yuandi lutan contra los caps de guèrra del Nòrd, dins l'esper de tornar prene pé dins lor region d'origina. Lo mai actiu dins las primièras annadas dels Jin orientals es Zi Tu, que recep lo comandament d'una armada e la mission de tornar prene lo Nòrd. A aquel moment, lo senhor de guèrra mai poderós es Shi Le, d'etnia Jie, que remplacèt los caps xiongnu. Flacament sostengut pel poder central, qu'es mai preoccupat per la luta contra lo clan Wang, e fasent fàcia a un adversari redobtable, Zi Tu capita a organizar una campanha militara lo mèna fins a Hebei. Mas en 319, es vencut e deu revirar cap al Sud ont capita pas a montar una novèla expedicion. Shi Le capita lèu a tornar prene los territòris perduts e fonda la dinasti dels Zhao posteriors^[46].

La luta entre la cort e los Wang acaba per virar a l'avantatge dels primièrs, quand l'emperaire Mingdi e sos aliats capitan a far fàcia a Wang Dun puèi son successor Wang Han. Lo novèl grand general quemergís pendent aquelas lutas es Su Jun, que profiècha d'en primièr dels successes. Amassant títols e onors, es enviat per gardar la frontièra al nòrd. Fin finala d'intra en conflicte contra lo poder central, e saqueja la capitala en 328, abans d'èsser vencut per de generals del Mejan Yangzi que sostenon la cort imperiala^[47].

Après la mòrt de Shi Le en 333, los Zhao posteriors s’aflaquisson, puèi son rempleçats per d'autres caps de guèrra. I a d'en primièr Ran Min, d'origina Han, que cerca pas a dintrar en guèrra contra los Jin. Enseguida venon los generals Murong, que fondon la dinastia dels Yan anteriors. Al començament, aqueles darrièrs se mòstran pas guaire mai agressius que Min al vejaire de lor vesin miègjornal. A l'oèst dominan los Qin anteriors, establits a Chang'an e dirigits per de guerrièrs d'etnia Die^[48].

Après lo caòs e fracasses de las primièras annadas, los Jin orientals tornèron afermir lor poder, mas los emperaires son encara obligats de se plaçar jos la proteccion de las grandas familhas per garantir l'estabilitat de lor tròn. En 347 lo general Huan Wen, qu'es a l'encòp lo novèl òme fòrt de la cort e lo sògre de l'emperaire Jin Mingdi (322-325), capita a conquerir lo Sichuan. Establís dins lo Mejan Yangzi, es d'origina modèsta e deu sa pojada a sos successes militars. En 352, profiècha de la desfacha del general Yin Hao contra los Qin anteriors per prene lo comandament de las tropas destinadas a la luta contra los reialmes del Nòrd. Sos primièrs successes li fan la dralha cap a Luoyang, qu'es presa en 354. Ensag alara de prene Chang'an, mas fa fracàs a causa de la resisténcia fòrta dels sieus adversaris, que practican una politica de la tèrra brutlada. Se deu retirar, alara que sas tropas afamats son vencuts per las atacas de sos enemics^[49]. Aquelas entrepresas militaras coneisson un darrièr escac en 369, fçcia als Yan anteriors. Après aver lançat una ausarda ofensiva que lo mena a passar lo fluvi Jaune, deu batre en retirada après sos primièrs revèrs e la menaça d'una intervencion dels Qin anteriors. Los Yan se lançan al percaç e la desfacha es pesuga per Xiangyi, dins lo Henan^[50].

Las derrotas l'empachan pas de dominar la cort fins a sa mòrt en 373. Comença d'importantas refòrmas militaras e administrativas, qu'afermisson los Jin orientals usant la poténcia militara de las grandas familhas. Amb el, las familhas d'origina militara fan lo primièr pas cap a la presa de contraròtle dels afars del reialme^[51],[52].

• 
  La frontièra entre los Qin anteriors e los Jin abans la batalha del riu Fei es representada per la linha en roje viu. Après après la contra ataca dels Jin e just abans l'aclapament dels Qin es representada per la linha bordèu.
• 
  Los reialmes se partejant la China del Nòrd en 395-400, après la casuda dels Qin anteriors.

En 376, los Jin Orientals devon far fàcia al dagièr mai greu que jamai aviá menaçat lor dinastia, après la reünificacion del nòrd de la China jol jo dels Qin antérieurs. En 383, Fu Jian, l'emperaire dels Qin anteriors, envasís lo territòri dels Jin Orientals al cap d’una armada de 300 000 soldats, alara qu'aqueles pòdon alinhar pas que 80 000 òmes. Pasmens, los Jin pòdon comptar suls soldats plan entraïnats e plan equipats, que se baton per aparar lors fogals, alara que los Qin an una armada de conscrits mal entraïnada. Lo tust se debana pendnet la batalha del riu Fei, ont los Qin son mes en derrotas per l'armada dels Jin^[4].

Après aquela victòria, lo Cancelièr Xie An profiècha de l'aclapament dels Qin anterios per torna prene los territòris situats al nòrd del riu Huai. En efièc, après lor desfacha, lo poder dels Qin anteriors s'engruma lèu, çò que permet l'afirmacion de novèls reialmes rivals, a saber los Yan posteriors, los Yan occidentals e los Qin posteriors. Tròp fèbles per atacar lo sud e tròp ocupats a se combatre, aqueles reialmes constituisson pas una menaça pels Jin Orientals. Lo caòs que s'espandís de nòu dins lo nòrd favoriza aqueles darrièrs que, en pauc de temps, rebutan la frontièra nòrd de lor domèni de centenat de quilomètres, lors soldats arriban fins a Henan e al Shandong^[53].

Mas pla lèu, las rivalitats tornan prene, qu'après la victòria suls Qin, lo clan Xie, que fa partit lo cancelièr Xie An, constituís una menaça per la perennitat de la dinastia dels Jin Orientals. Lo prince Sima Daozi, qu'es l'oncle de l'emperaire Jin Mingdi, pren la mesura del dangièr e capitan a se desfar de Xie An en 385 puièi a escartar lo rèste de son clan^[54]. Dirigís de fach lo reialme pendent unas annadas e pren de mesuras centralizatriças, que butan a l'ostilitat dels grands clans del reialme, los Wang e los Huan. Fin finala, aquelas clans se soslèvon contra el e menan lo reialme dins una guèrra civila que dura detz ans^[55].

Aquela decenniá de guèrra civila pròba la derrota de las estrategias de las diferentas grandas familhas del sud; que pas cap grand linhatge avent capitat a s'impausar durablament als pòstes claus de l’Estat, las ambicions de las familhas militaras se desencadena. Lo reialme es dins una situacion catastrofica, que de fogals de susmautas se multiplican fàcia a la decrepitud del poder central. En amont del Yangzi, Huan Xuan, lo filh de Huan Wen, se talha lo sieu domèni, pendent que Wang Gong fa lo meteis en aval. Aquel darrièr es liminat quand lo prince Sima Daozi paga fòrça plan los servicis de Liu Laozhi, lo general en cap del Comandament del Nòrd. Alara, Daozi ven l'òme a abatre e la cort ensag de levar de tropas dins lo Bas Yangzi per n'acabar amb el. Aquela levada de tropa capita pas que far créisser las tensions politicas e socialas dins la region e es benlèu a causa d'aquò qu'una revòlta populària se fa sus las còstas del Zhejiang. Aquela susmauta es menada per un cèrt Sun En, que s'inspira del movement taoïsta dels Mèstres celèsts. Sun En capita a prene Guiji e a menaçar la capitala, abans d'èsser vencut pel prince Sima Yuanxian. En 402, acaba per se suicidar se negant amb de fidèls feveroses.

Mentretant, Huan Xuan pren possession d'una granda partida de las regions situadas en amont del Yangzi, puèi lança una ataca contra la capitala. Trionfa mercé a la defeccion a son benefici de Liu Laozhi e de las tropas del Comandament del Nòrd. Los princes Sima Daozi e Sima Yuanxian son meses a mòrt, alara que Liu Laozhi es escartat, puèi butat al suicidi. En efièch, malgrat son ajuda decisiva constituís una menaça tròp importanta per que lo novèl òme fòrt del reialme pòsta se pagar lo luxe de lo daissar en vida^[56]. Considerant que lo caòs de la guèrra civila es lo signe lo fracàs manifèst dels emperaires Jin, Huan Xuan crida qu'aqueles darrièrs se perdèt lo mandat celèst, se proclama emperaire en 403 e fonda una novèla dinastia, la dinastia Chu^[57].

Es un General de bassa extraccion de l'armada del Comandament del Nòrd, nomenat Liu Yu, qu'acaba aquel caòs e amb la rebellion de Huan Xuan en 406. Considerat coma lo melhor general del periòde dels setze reialmes, Liu Yu se revòlta après la mesa a mòrt de Liu Laozhi. Destrusís l’efemèra dinastia Chu e assegura la subrevida de la dinastia Jin per unas annadas, quitament s'es ara lo mèstre incontestat del Sud del fach de sa manmesa sus l'aparelh militar del reialme^[58]. Malgrat una decennia de trebles, aquel aparelh demora pro poderós per permetreaà Yu de lançar una seria d'expedicions contra los Qin posteriors, los Xia, los Yan miègjornals e los Wei del nòrd. Levat l'expedicion contra los Xia, totas las autras son de succès ee permeton als Jin de tornar prene pé al nòrd, annexiant lo còr istorica de la China e fixant lor frontièra nòrd suls bòrds del fluvi Jaune.

Après aquela seria de victòria, lo prestigi de Liu Yu es a son zenit, çò que li permet d'usurpar lo tròn en 420; après aver capvirat l'emperaire Jin amb l'ajuda de personalitats religiosas bodistas e taoïstas de primièr reng^[59]. Fonda alara la dinastia dels Song del sud, acabant atal amb la dinastia dels Jin. Jos son règne e aquel de son filh, la China coneis un breu periòde de prosperitat, fins a que los Wei dels Nòrd capitan a unificar la China del nòrd eliminant los autres reialmes non Han, puèi a rebutar los Song cap al sud^[60].

L’ambiant facciós dels mitans del poder ont los conflictes son sovent murtrièrs provòca una fugida d'unes joves aristocratas al vejaire de la politica e lor retirada dins lo qingtan, « pura conversacion », justas oratòrias codificadas. Sis adèptes, letrats e poètas, adopton a vegada un biais de vida edonista o excentric que valdrà al movement sa marrida reputacion dins l’istòria oficiala escricha segon la perspectiva confucèa. Lo qingtan s’inserís dins lo corrent xuanxue aparegut jols Wei. Pasmens s'es destriat taoïsta, sos autors, sovent engatjat dins la foncion publica, metent a vegada las nocions taoïstas al servici del confucianisme o l'utilizant per justificar l’òrdre social. Las personalitats mai representativas ne son los filosòfs Wang Bi e He Yan (Wei), Xiang Xiu e Guo Xiang, e tanben los sèt savis del bòsc de bambós : Xi/Ji Kang, Liu Ling, Ruan Ji, Ruan Xian, Xiang Xiu, Wang Rong e Shan Tao.

Lo bodisme contunha son implantacion. Dona sa contribucion al xuanxue; de monges participan al qingtan e se reconeis d'influéncias bodistas pels autors que los traduson a lor biais. Jols Jin orientals, lo monge d’origina nordica Huiyuan establit sul mont Lu dins la China del sud un centre de rai bodista ont nais lo movement Tèrra pura. Dins lo Nòrd ocupat pels Setze reialmes, d'òbras importantas de traduccion son realizadas jos l’egida dels sobeirans e la direccion de Dao'an (Qin anteriors) e Kumarajiva (Qin posteriors). Lo monge Faxian quita lo domèni dels Qin posteriors per un long periple (399-414) a las fonts del bodisme contat dins Relacion dels reialmes bodics (Foguoji), que balha de tèxtes.

Li taoïsme tanben contunha son desvelopament. Lo movement dels mèstres celèstes encara florissent s’espandís al sud du Chang Jiang amb la reünificacion e l’exili de l’aristocracia cap al sud. En 399, Sun En de Wu e son parent Lu zhi, líders locals del movement, començan un ensag de rebellion que provòca una restriccion del movement a la fin dels Jin orientals. Mentretant, los futurs corrents al vam dins la dinastias del Nòrd e del Sud e dels Sui-Tang, Shangqing e Lingbao se constituisson amb Wei Huacun pel primièr e Ge Chaofu pel segond. Del costat dels alquimistas, Ge Hong, grand oncle de Ge Chaofu, daissa un tesmoniatge important amb lo Baopuzi.

Sul plan dels arts, se pòt citar lo calligraf Wang Xizhi e son filh Wang Xianzhi e lo pintre Gu Kaizhi.

La poesua fu contunha la tradition dicha de Jian'an començada jos Han avec Zhang Zai, Zhang Xie, Zhang Yuan, Lu Ji, Lu Yun, Pan Yue, Pan Ni, Zuo Si. Unes s’inspiran de l’esperit del qingtan coma Sun Diao o Guo Pu. Los autres estils son representats per Ji Kang, Ruan Ji e subretot Tao Yuanming. Guo Pu es tanben conegut per sos commentaris del diccionaris Erya, del Libre dels monts e de las mars e de la Legende del rei Mu.

L’accion de la legenda populara de Liang Shanbo e Zhu Yingtai se situa jols Jin orientals.

• 
  La ninfa del riu Luo. Attribuit a Gu Kaizhi (vèrs 345 - 406), tinta e colors sus soada. Detalh d'un ròtle orizontal, ens. : 21,7 x 572,8 cm. National Palace Museum at Taipei, Taiwan.
• 
  Luoshenfu de Gu Kaizhi
• 
  Detalh d'una copia del'Ostalet de las Orquidèas datat de 353, Wang Xizhi. Escritura corrente e sagèls, tinta sus papièr, ròtle orizontal, 24 × 88,5 cm l'ensemble. Musèu del Palai, Paquin.
• 
  «Abusatz pas de l'amor». Detalh de Conselhs de la monitritz a las damas del Palai. Copia Tang (sègle VIII) segon Gu Kaizhi v.345-406^[61]. Tinta e colors sus sada. H. 25 cm. Londres, British Museum

Dins aquel domèni, se pòt citar lo cartograf Pei Xiu (224-271), ministre dels Jin occidentals, coma totes las òbras quimicas e medicals dels alquimistas coma Ge Hong que redigís lo primièr tractat de medecina d’urgéncia, lo Zhouhoubeijifang. Lo papièr se perfecciona e remplaça massissament las lamellas de bambó.

La dinastie Jin es coneguda per la qualitat de sas porcelanas en celadon verd. La fabricacion d'aqueles objèctes en celadon interven pauc de temps après l'apareisson dels Protoceladons e dels objeèctes en ceramicas de Yue Yao al començament de la dinastia Jin^[62]. Las gèrlas en protoceladon o en celadon de la dinastia Jin son sovent decoradas amb de representacions d'animals, e diferentas figuras bodistas^[63].

• 
  Quèli de Celadon en forma de lion, datant dels Jin occidentals
• 
  Quèli de Celadon en formq de lion. Musèu de Shanghai
• 
  Bol lian de celadon amb de decòrs bodistas. Data dels Jin Occidentals
• 
  « Urna d'esperit » de tèma bodista de celadon vers. Decòr sus la dobertura: Ostalets e personatges. Decòrs motlar sus la pansa. Musèu de Shanghai
• 
  « Urna d'esperit », la demora de l'esperit del mòrt, de Celadon. Decòrs sus la dobertura: Ostalet e personatges. Shaoxing, Zhejiang. Musèu nacional de China, Pequin
• 
  Gèrla de Celadon datant dels Jin orientals
• 
  Gèrla de Celadon amb de tacas brunas, datant dels Jin orientals
• 
  Aisina per reculhir l'aiha en forma de granhòta. Galariá d'art de Nòva Galas del Sud, Sydney

Una autra dinastia Jin foguèt al cap de la China del Nòrd. foguèt fondada en 1115 per Taizu del pòble manchós dels Jurchen, e s'acabèt 1234 par l'invasion des Mongòls de Gengis Khan.

• Le livre des Jin ( Jin Shu 晋书)
•  {{{títol}}}. ISBN 7-204-04420-7. 
•  {{{títol}}}. .
•  {{{títol}}}. XIO. ISBN 978-0-8108-6053-7. 
•  {{{títol}}}. DIEN. 
•  {{{títol}}}. LEW. 
•  {{{títol}}}. CHA. 
• (en) (version en ligne de l'article publié dans East Asian History, 1991, Modèl:Numéro, p. 1-36 et Modèl:Numéro, p. 143-165)
•  {{{títol}}}. BIO. ISBN 90-04-15605-4. 
•  {{{títol}}}. STA. 
•  {{{títol}}}. CHE. 
• Modèl:Chapitre
•  {{{títol}}}. GRA. 
•  {{{títol}}}. CHA. 

• China imperiala