Classificacion filogenetica

La classificacion filogenetica foguèt iniciada per Willi Hennig en 1950, que revolucionèt, aprèp la traduccion en anglés de son òbra, tota la sistematica a partir de la fin de las annadas seissanta. Los caractèrs anatomics dels èssers vivents foguèron alara analisats diferentament, rejonchs lèu per los caractèrs moleculars. La classificacion filogenetica es un sistèma de classificacion dels èssers vivents fondat en primièr sus çò que los èssers vivents an (al nivèl morfologic coma al nivèl molecular), e non pas, en primièra instància, sus çò qu’an pas (òm defugirà alara « invertebrats ») o sus çò que fan (òm defugirà alara « vivipars », « foseires »). Es pas une classificacion ecologica ni antropocentrica. Recampa los èssers vivents sus un tipe particular de semblança evolutivament innovanta al còr de la mòstra d'espècias de classar. S'opausa a las classificacions geneticas que trigan pas la semblança e fan de classaments a partir de la semblança globala. Remplaça la classificacion traditionala basada sus un fum de critèris, morfologics mas tanben ecologics, etologics, antropocentrics, e de preferéncias nutricionalas.

La classificacion filogenetica valida que de gropes monofiletics, quins que sián los caractèrs utilizats, moleculars, morfologics, anatomics, cariologics, genomics. Un caractèr utilizat per construire un arbre filogenetic es valable pas que s'aqueste es un caractèr apomòrf partejat per dos taxons almens. (Un caractèr apomòrf es un caractèr ancestral qu'es estat transformat). Aqueste caractèr apomòrf partejat es una sinapomorfia. Solas las sinapomorfias (o caractèrs derivats) caracterizan un clad o grop monofiletic. Un grop monofiletic (o clad) es un grop comprenent un antecessor (o nos) e totes sos descendents.

La primièra ierarquia es doncas compausada de tres domenis:

1. Arqueobacterias
2. Eubacterias
3. Eucariòtas

Saber quins d'aquestes tres gropes partejan un antecessor comun que los destria del tresen es un subjècte de recèrca.

La sistematica filogenetica dins sa version modèrna regeta tota categorizacion dels nivèls ierarquics. Per de rasons practicas, l'arbre del vivent balha de per el la ierarquia qu'ensajavan de balhar las ancianas categorias. L'arbre del vivent es, en efècte, un ensemble de punts de brancament. Cada nivèl es assimilat a un taxon. Un taxon es un regropament d'organismes definit per un ensemble de sinapomorfias. Los punts o noses son obligatoriàment un organisme teoric qu'auriá las sinapomorfias dels noses posteriors dins lo cladograma. S'aqueste organisme es descobèrt (fossils o autres), se deu construire un arbre novèl. A tèrme, se l'arbre restituís la totalitat de las relacions de parentat, totes los brancaments deurián èstre binaris. Lo sens de las dicotomias a pas res de veire amb la sexualitat ni amb d'especiacions binàrias, car l'arbre es pas une genealogia ("qual descend de qual"), mas rebat unicament un poder explicatiu maximal de l'arbre : un arbre totalament dicotomic arriba de restituir totas las relacions de parentat ("qual es pus pròche de qual").

La sistematica modèrna pren en compte totes los caractèrs eretables, dempuèi çò qu'es visible (anatomia e morfologia, basa de la classificacion tradicionala) fins a las sequéncias d'ADN e d'ARN, en passant per les proteïnas e las donadas de la paleontologia. Lo sequençatge de certanas partidas del genòma, coma l'ADN de las mitocondrias o l'ARN dels ribosòmas a permés dins los darrièrs ans de far de progrèsses importants dins la classificacion e de resòlvre fòrça problèmas seculars.

L'arbre s'obten a partir de nombroses critèris e fa apèl a d'algoritmes complèxes. D'algoritmes diferents pòdon donar de resultats diferents. Dins aqueste cas, lo que respondrà mièlhs als critèris de parcimonias sera retengut. Çò es, l'arbre que demanda lo minimum de transformacion de caractèrs. La classificacion actuala es remanejada de contunh en foncion d'informacions novèlas. Lo site treebase fa referéncia. Los exemples que seguisson pòdon aver d'èsser modificats.

Un exemple detalhat permet de se far una idèa de la diferéncia de resultat, a respècte de l'apròchi tradicional. L'exemple indefugible es lo de l'òme. Vaquí una partida dels noses successius permetent de classar l'òme (certans intermediaris son estats omeses volontaràriament) tals qu'apareisson dins Classificacion filogenetica del vivent (Guillaume Lecointre e Hervé Le Guyader, edicion Belin) (la descripcion associada a cada clad es pauc rigorosa e visa just a fixar las idèas) :

• Espècia Homo sapiens
• Genre Homo : inclutz las espècias fossilas coma neandertal o erectus
• Ominins : los genres Australopithecus e Homo
• Omininats : las doas espècias de chimpanzés e los ominins
• Familha Hominidats : gorilla e omininats
• Ominoïdats : s'ajusta l'orang-otang
• Ominoïds : s'ajusta los gibons
• Catarrinians : los monards de l'ancian monde
• Simiifòrmes : monards
• Aplorrinians : simis e certans lemurians
• òrdre Primats (stricto sensu) : la màger part de l'ancian òrdre dels primats
• Primats (lato sensu) : s’ajustan los Scandentians (toupayes)
• Arconts : s’ajustan los Quiroptèrs (ratapenada) e los Dermoptèrs
• Preptoterians : s’ajusta la màger part dels mamifèrs placentaris
• Euterians : s’ajustan los pangolins e formiguièrs (Xenartres) per completar los mamifèrs placentaris
• Terians : s’ajustan los marsupials
• Classa Mamifèrs : l'anciana classa del meteis nom, los precedents mai los monotrèmas (ornitorincs e equidnats)
• Amniòtas : s’ajustan l'anciana classa dels reptils e los ausèls
• Tetrapòdes : s’ajustan en gròs los anfibians
• Sarcopterigians : s’ajustan dipnòus e celacants
• Osteichthians : s’ajustan los actinopterigians (la màger part dels « peisses ossoses »)
• Vertebrats : s’ajustan las làmias e las lampresas
• Craniats : s’ajustan las mixinas
• Embrancament Cordats : s’ajustan amphioxus e ascidias
• Deuterostomians : s’ajustan los equinodèrmes (estèlas de mar, orsins, ...)
• Bilaterians : animals simetrics : s’ajustan als precedents, entre autres, los protostomians qu'incluson, entre fòrça autres, diferents gropes de vèrmes, los artropòdes (insèctes), los molluscs (escagaròls)
• Eumetazoaris : animals organizats, s’ajustan als precedents los cnidaris per exemple
• Metazoaris : l'ancian règne animal, s’ajustan als precedents diferents gropes d'espongas

• Opistoconts : s’ajustan, entre autres, los camparòls
• Domeni Eucariòtas : èssers vivents de cellulas amb nuclèu ; s’ajustan als precedents enumerats çai sus la linhada verda (algas verdas, algas rojas, plantas de flors), la linhada bruna (algas brunas, ...) e tota una colleccion de gropaments d'espècias unicellularas

Citem enfin qualques exemples de cambis espectacloses a respècte de la classificacion tradicionala.

• Totes los antecessors dels dinosaures son tanben d'antecessors dels ausèls, çò que mena a considerar aqueles coma los descendents d'un grop de pichons dinosaures volants vivent al cretacèu. (Lo concèpte de « reptil » es abandonat.)

Precisem la relacion entre ausèls e dinosaures. Per certans autors, lo velociraptor es considerat coma pus pròche dels ausèls que lo tiranosaure, e aqueste es considerat pus pròche dels ausèls que del diplodòcus.

• Los pus pròches parents dels cetacèus serián los ipopotams. (Lo concèpte d' « artiodactils » es abandonat.)
• Los pus pròches parents vivents dels ausèls son los crocodils.
• Los peisses ossoses son pus pròches dels mamifèrs que de las làmias. (Lo concèpte de « peis » es abandonat.)
• L'ancian grop de las « algas » espeta en tot sens ; certanas son gropadas amb las plantas verdas, d'autras amb las bacterias.
• Lo concèpte de « protista » es abandonat, al profièch de gropes podent mesclar d'èssers multicellulars e monocellulars (per exemple las estramenopilas regropan las algas brunas - quitament las kelps, fins a 60 m de long - e las diatomèas unicellularas).
• La division entre Procariòtas e Eucariòtas es abandonada, al profièch de la division en tres del vivent.
• L'aplicacion d'aquesta classificacion als angiospèrmas es illustrada per la classificacion APG de l'angiosperms phylogeny group.

Classificacion filogenetica del vivent / Guillaume Lecointre e Hervé Le Guyader. -Paris : Belin, 2001. - ISBN 2-7011-2137-X.

• arbre filogenetic
• filologenia

• Treebase
• Projet Tree of Life