Mariënburg (Suriname)

Mariënburg

plaats in Suriname
Situering
District	Commewijne
Ressort	Nieuw-Amsterdam
Coördinaten	5° 52′ NB, 55° 3′ WL
Foto's
Suikerrietvervoer per trein op de plantage in 1922
Portaal    Suriname

Mariënburg is een plaats in district Commewijne in Suriname. Hier bevond zich in het verleden een suikerrietplantage, -fabriek en een kampong.

In december 2023 werd hier het Culinary, Craft & Art Center geopend.^[1]

Mariënburg is in 1745 als suikerplantage gesticht door Maria de la Jaille, weduwe van David de Hoy. In de volksmond werd de plantage daarom ook wel Di Hooy genoemd. In de 19e eeuw verwisselde Mariënburg enkele keren van eigenaar (J.M. Fraisinet, J. van Oosterwyk, C. Moyet, Van Baak) waarbij het op enig moment een koffieplantage werd. Bij de afschaffing van de slavernij in 1863 werden op Mariënburg 99 personen vrijgemaakt. Er werden 21 nieuwe achternamen genoteerd.^[2] Tijdens dan wel na de periode van staatstoezicht ging het met de plantage bergafwaarts.

In 1882 is Mariënburg verlaten als deze opgekocht wordt de Nederlandsche Handel-Maatschappij (NHM). De NHM wilde er een centrale fabriek vestigen die het suikerriet van de omliggende plantages moest verwerken. Dit betrof de plantages Visserszorg, Alkmaar, Zoelen, Voorburg en Suzanna's Daal. Voor de aanvoer van het suikerriet werd een twaalf kilometer lange spoorweg aangelegd, de eerste spoorverbinding in Suriname. Op 23 oktober 1882 werd de suikerfabriek geopend. Echter, een van de plantages haakte al vroeg af en van de overigen bleek de productie, mede door de lage suikerprijzen, niet lonend. Om de enorme suikerfabriek draaiende te houden kocht de NHM deze plantages op. Ook op Mariënburg zelf werd nu suikerriet geplant. De NHM haalde hiervoor Javaanse contractarbeiders uit toenmalig Nederlands-Indië. De eerste Javanen arriveerden op 9 augustus 1890 in Paramaribo en werden vandaar naar Mariënburg gebracht. Ook hindoestanen uit Brits-Indië werkten op Mariënburg.

Op 2 juli 1902 brak onder hen een staking uit omdat de NHM erg lage lonen betaalde. De uit Schotland afkomstige directeur James Mavor, die zich in Brits-Guyana in de kijker had gespeeld, niet alleen door zijn meedogenloze optreden, maar ook door zijn misdragingen jegens vrouwelijke arbeiders, werd op 29 juli door de contractarbeiders achtervolgd en omgebracht. Dezelfde dag arriveerde een detachement van het Koloniale Leger op Mariënburg. Op 30 juli werden arrestaties verricht, waarna woedende arbeiders optrokken naar het kantoor. Toen vervolgens op de muitende arbeiders het vuur werd geopend vielen er 17 doden en 39 gewonden. De lijken werden in een massagraf gegooid en overdekt met ongebluste kalk waardoor deze niet meer te vinden zouden zijn. Van de gewonden bezweken er later nog zeven. Acht arbeiders werden veroordeeld tot 12 jaar dwangarbeid.

Ter herinnering aan de opstand werd door vicepresident Ramdien Sardjoe op zondag 30 juli 2006 op Mariënburg een monument onthuld, op initiatief van de Stichting Gevallen Helden 1902.

De suikerfabriek produceerde naast rietsuiker ook rum en beschikte vanaf 1957 over een raffinaderij waarmee kristalsuiker kon worden geproduceerd. In 1964 werd de fabriek verkocht aan de N.V. Rubber Cultuur Maatschappij Amsterdam. Mariënburg leverde onder andere melasse aan Suriname Alcoholic Beverages (SAB) dat hieruit Mariënburg Rum produceerde.

De fabriek is in 1986 gesloten. Het fabrieksterrein en de fabriekshallen zijn nu een trekpleister voor toeristen, ondanks de vervallen staat waarin het geheel zich bevindt. Tot de sluiting was Mariënburg een overheidsbedrijf en wettelijk zijn de ex-arbeiders nooit ontslagen. Zij leven onder armoedige omstandigheden in de krotten van de voormalige arbeiderswoningen.

Mariënburg kan worden bereikt via de Oost-Westverbinding. Het dorp Johan & Margaretha en het vakantieresort Frederiksdorp kunnen worden bereikt met de veerboot die van Mariënburg vertrekt.^[3]

• 
  Woningen op de plantage (1997)
• 
  Welkomsbord (1997)
• 
  Vervallen fabriek (2000)
• 
  Administratiekantoor (2014)

• Drone-video's van Mariënburg, 2022

Zie de categorie Marienburg, Suriname van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.