Maatschappijleer/Basisbegrippen maatschappijleer/Begrippen rechtsstaat

Aanhouden (arresteren)

Gevangennemen

Arresteren en meenemen naar het politiebureau voor verhoor.

Van overheidswege in hechtenis nemen.

Absolute macht

Volkomen heerschappij

De vorst beschikt over volledig regerende autoriteit; hij is niet door wetten gebonden, noch is hij verantwoording verschuldigd.

Absolute monarchie

Onbegrensd koningschap

De absolute monarchie of het absolutisme is een regeringsvorm waarbij de vorst over volledig regerende autoriteit beschikt; hij is niet door wetten gebonden, noch is hij verantwoording verschuldigd.

Advocaat

Analysevragen

Onderzoeksvragen

Vragen die helpen bij het oplossen van maatschappelijke problemen.

Analysevragen hebben te maken met actoren, politieke besluitvorming, oorzaken en gevolgen en vergelijkingen.

Anonieme getuigenverklaring

Geheime verklaring

Getuige wiens identiteit niet bekend is.

Bijvoorbeeld de rechter-commissaris staat een anonieme getuigenverklaring toe in het onderzoek tegen de afgezette leider van de Hell's Angels, Willem van Boxtel alias 'Big Willem' en twee medeverdachten.

Belang

Voordeel

Iets waar je een voordeel bij hebt.

Iets wat je belangrijk vindt omdat het voordelig of nuttig is.

Belastingplicht

Gedwongen geldheffing

Iedereen met een inkomen betaalt belasting.

Bestuursrecht

Administratief recht

Centraal in het bestuursrecht staat de verhouding tussen de burger en de overheid.

Het bestuursrecht (ook wel administratief recht genoemd) regelt de manier waarop het openbaar bestuur kan ingrijpen in de openbare rechtsorde.

Bestuursrecht regelt de werkwijzen en de handelswijzen van bestuursorganen in het vervullen van hun bestuurlijke taken in relatie tot natuurlijke personen en rechtspersonen (burgers).

Betrouwbaarheid

Eerlijkheid

Om na te gaan of informatie betrouwbaar is kun je kijken naar de bronvermelding, het onderscheid tussen feiten en meningen en of het onderwerp van verschillende kanten wordt belicht.

Bijkomende straf

Intrekking van het rijbewijs, een stadionverbod, beroepsverbod, etc.

Bron

Oorsprong

Bronvermelding, een overzicht van gebruikte informatiebronnen

Burgerlijk recht

Civiel recht

Privaatrecht

Burgerlijk recht beschrijft de regels voor de onderlinge verhoudingen tussen personen (dus personen- en familierecht, ondernemingsrecht en vermogensrecht)

Cassatie

Vernietiging

Cassatie is een begrip uit het recht. 'In cassatie gaan' betekent dat men beroep aantekent bij het hoogste rechtsprekend orgaan van het land tegen een uitspraak van een lagere rechter.

CBS

Centraal Bureau voor de Statistiek

Heeft als taak het publiceren van betrouwbare en samenhangende statistische informatie.

Het Centraal Bureau voor de Statistiek is in Nederland de instantie waar de verzameling, bewerking en publicatie van de statistieken ten behoeve van overheid, wetenschap en bedrijfsleven zijn gecentraliseerd.

Censuskiesrecht

Cijnskiesrecht

Cijnskiesstelsel

Als bij verkiezingen het stemrecht is voorbehouden aan personen die vermogend genoeg zijn om minimaal een bepaald bedrag aan belastingen te betalen.

Aanvankelijk mochten alleen mannen stemmen die belasting betaalden.

Checks and balances

Driemachtenleer

De drie machten controleren elkaar en 'houden elkaar scherp'.

Dit is een systeem waarbij overheidsbevoegdheden over verschillende organen worden verspreid en ieder orgaan bij de uitoefening van zijn bevoegdheden verantwoording verschuldigd is aan een ander orgaan.

Communicatie

Kennisgeving

Het doorgeven van informatie

Communicatie is een proces van informatie-uitwisseling.

Bij communicatie is er altijd sprake van een zender, een boodschap met informatie en een ontvanger.

Communicatieruis

De overdracht van informatie verloopt niet goed.

Ruis is een verzamelnaam voor storingen in menselijke communicatie.

Compromis

Middenweg

Een tussenoplossing.

Een compromis is een zodanige voorkoming of beëindiging van een conflict, dat geen van de strijdende partijen voor 100% zijn/haar zin of gelijk heeft gekregen, maar dat voor beide partijen aanvaardbaar is.

(Constitutionele) monarchie

Een monarchie is van origine een regeringsvorm waarbij de macht bij één persoon berust, de monarch.

In een constitutionele monarchie is de macht van de vorst in een grondwet is vastgelegd.

Criminaliteit

Misdadigheid

Alle misdrijven die in de wet staan omschreven.

Met criminaliteit wordt (ruim genomen) bedoeld als alles wat niet mag en slecht is, zoals diefstal, moord enz

Criminaliteit kan zeer algemeen worden gedefinieerd als alles wat door een wettelijke bepaling als misdrijf strafbaar is gesteld.

Dictatuur

Een machthebber of een partij bepaalt, vaak heel willekeurig, wat de regels zijn.

Dilemma

Een lastige keuze uit twee of meer alternatieven.

Discriminatie

Discriminatie betekent letterlijk "het maken van onderscheid".

Het onrechtmatig onderscheid maken tussen mensen of groepen.

Mensen van een bepaalde groep anders behandelen op grond van kenmerken die in de gegevens situatie niet van belang zijn.

DNA-plicht

Mensen die verdacht worden of veroordeeld zijn voor strafbare feiten moeten wangslijm afstaan aan justitie.

Dualistisch stelsel

Staatsinrichting waarbij verschillende overheidsbevoegdheden (mandaten) door verschillende personen of organen worden uitgeoefend.

Op gemeentelijk niveau bijvoorbeeld: een wethouder kan geen raadslid zijn.

Dwangmiddelen

Bepaalde bevoegdheden van de politie en/of officier van justitie ten aanzien van een verdachte.

Bekende dwangmiddelen zijn bijvoorbeeld iemand fouilleren of vasthouden op het politiebureau.

Eigenrichting

Als slachtoffers of nabestaanden zelf voor rechter gaan spelen en bijvoorbeeld wraak gaan nemen.

EVRM

Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en Fundamentele Vrijheden

Het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) is een Europees verdrag waarin mensen- en burgerrechten voor alle inwoners van de verdragsluitende staten zijn geregeld.

Fatsoensnorm

Beleefdheidsregel

Ongeschreven regel.

Regels waaraan personen zich dienen te houden als zij fatsoenlijk willen zijn; hetgeen normaal gesproken als maat wordt genomen.

Fouilleren (preventief)

Doorzoeken

In het strafrecht is fouilleren geregeld in het Wetboek van Strafvordering en de Wet wapens en munitie. De strafrechtelijke situatie is vrij streng.

Fouilleren is het 'aan zijn kleding onderzoeken' uit artikel 55b Sv. Er moet sprake zijn van een verdenking van een strafbaar feit (in de zin van artikel 27 Sv.) en fouillering kan alleen plaatsvinden als dat nodig is om de identiteit vast te stellen.

Preventief fouilleren mag in door de burgemeester aangewezen gebieden.

Geldboete

Als je een geldboete niet betaalt, moet je voor elke 50 Euro een dag vervangende hechtenis uitzitten (gevangenisstraf).

De hoogte van de boete hangt af van de overtreding of het misdrijf.

Van 55 Euro voor lichte overtredingen (fietsen zonder licht) tot 820.000 voor zware misdrijven (drugshandel).

Gerechtshof

Hier kun je in hoger beroep gaan als je het niet eens bent met het vonnis.

De strafzaak wordt dan in het gerechtshof opnieuw gedaan.

Deze laatste uitspraak is dan vervolgens geldig.

Geweldsmonopolie

Alleenrecht op dwang

De overheid heeft meer macht en mag als enige geweld gebruiken.

Gezag

Invloed

Formele macht: officieel vastgelegd in regels en wetten.

Grondrechten

Basiswetten

Wetten die zo fundamenteel zijn voor de vrijheid, de ontplooiing, het welzijn en de bescherming van het individu en van groepen, dat ze in de grondwet zijn vastgelegd.

Grondwet

Constitutie

Staatsregeling

In het staatsrecht is een constitutie de grondslag van een staat. Deze is vaak, maar niet altijd, vastgelegd in een grondwet, een document waarin de grondrechten en/of de organisatiestructuur van de staat in een bepaald land beschreven staan.

Hoge Raad (hooggerechtshof)

Hier kun je in cassatie gaan. Er wordt dan gekeken of de rechtszaak goed verlopen is.

In Nederland is de Hoge Raad de hoogste rechter in civiele zaken, strafzaken en belastingzaken.

Het hooggerechtshof of opperste gerecht is in diverse landen het rechtsprekend orgaan dat bovenaan staat in de rechtsprekende hiërarchie.

Hoor en wederhoor

De verschillende betrokkenen zijn gehoord.

Het beginsel van hoor en wederhoor is een principe uit de rechtspraak en de journalistiek dat inhoudt dat, als iemand beschuldigd wordt, er geluisterd moet worden naar wat de beschuldigde er op heeft te zeggen, voor er over hem geoordeeld wordt.

Huiszoekingsbevel

Een huiszoeking is het door de politie of een andere opsporingsambtenaar binnentreden in een woning zonder toestemming van de bewoner, met het doel om mogelijk bewijs voor een strafbaar feit op te sporen en zo nodig in beslag te nemen.

Voor het binnentreden in een woning is doorgaans een machtiging vereist, meestal huiszoekingsbevel genoemd.

Indoctrinatie

Eenzijdig onderwijzen

Bij indoctrinatie wordt er, in tegenstelling tot bij leren, geacht niet zelf na te denken en de ideeën en opvattingen kritiekloos over te nemen.

Eenzijdige opvattingen en meningen worden langdurig en systematisch opgedrongen met de bedoeling dat het publiek deze opvattingen kritiekloos accepteert.

Infiltratie

Het binnendringen van vijandelijk gebied of bepaalde kringen om informatie te verkrijgen.

(Strafprocesrecht) de politie neemt deel of verleent medewerking aan een groep van personen waarbinnen, naar redelijkerwijs kan worden vermoed, misdrijven worden beraamd of gepleegd.

De infiltrant neemt deel aan de activiteiten van het milieu en rapporteert daarover.

Invloed

Overwicht

Informele macht: niet vastgelegd in regels.

In beslag nemen

Verbeurdverklaren

Eigendom van de verdachte mag als bewijsmateriaal in beslag worden genomen.

De officier van justitie of de rechter beslist later of iemand zijn spullen na een rechtszaak terug krijgt.

Jeugdstrafrecht

Lichte misdrijven via bureau halt.

Bij zwaardere misdrijven komt een jongere voor een kinderrechter.

Jongeren tussen de 12 en 15 jaar kunnen maximaal één jaar jeugddetentie krijgen.

Jongeren van 16 en 17 jaar kunnen maximaal twee jaar jeugddetentie krijgen.

Jongeren tussen de 16 en 23 jaar zijn samen verantwoordelijk voor één derde van alle misdrijven in Nederland.

Jurisprudentie

Het geheel van uitspraken door rechters.

Juryrechtspraak

In de rechtspraak is een jury een groep burgers die de schuldvraag van een verdachte beoordeelt.

In Amerika en Engeland bestaat juryrechtspraak: daar oordeelt een burgerpanel over de schuld van verdachten.

Kantonrechter

Behandelt overtredingen.

Klassenjustitie

Mensen uit de hogere sociale klasse door justitie worden bevooroordeeld boven mensen uit de lagere sociale klasse.

Van klassenjustitie is sprake wanneer meer vermogenden of beter opgeleiden door wetgeving, behandeling of rechterlijke uitspraken bevoorrecht worden ten opzichte van anderen.

Klassiek grondrecht

De Grondwet bevat regels voor onze staatsinrichting. Ook legt de wet de grondrechten van burgers vast.

Rechten die de overheid moet garanderen.

Leerplicht

De wettelijke verplichting kinderen onderwijs te laten volgen.

Legaliteitsbeginsel

De overheid mag alleen beperkingen opleggen aan de vrijheid van burgers als die beperkingen in wetten zijn vastgelegd en voor iedereen gelden.

Maatschappelijke gedragsregel (maatschappelijke norm)*

Onbeschreven regels die de meeste mensen vanzelfsprekend vinden en die voort komen uit geloof, tradities en gewoonten. (niet in een korte broek naar een begrafenis, iemand een hand geven).

Machtiging tot binnentreding*

Voor het binnentreden van een woning gelden bijzondere regels die zijn neergelegd in de Algemene wet op het binnentreden (Awbi).

Voor het binnentreden in een woning zonder toestemming van de bewoner is steeds een schriftelijke machtiging vereist. In de praktijk is het meestal de hulpofficier van justitie die de machtiging afgeeft, maar ook een officier van justitie of een advocaat-generaal kan een machtiging afgeven.

Meervoudige kamer*

Behandeld ernstige misdrijven.

Een meervoudige kamer heeft drie rechters. De uitspraak wordt altijd gedaan op een speciale zitting, 14 dagen na de behandeling van de strafzaak.

Montesquieu

Een Frans filosoof. Hij wordt beschouwd als een van de grondleggers van de sociologie en als een van de belangrijkste filosofen van de Verlichting.

Mening

Wat je van iets vindt.

Wat je van een subject of object vindt. Hoe je hierover oordeelt.

Een mening (Indogermaans moino: wissel, ruil) is een in de mens aanwezige subjectieve opvatting, dan wel attitude, ten opzichte van toestanden, gebeurtenissen of andere personen.

Misdrijf

Meer ernstige strafbare feiten.

In het Nederlandse strafrecht is een misdrijf net als een overtreding een strafbaar feit.

Minister

Een minister is een persoon die deelneemt aan de regering van een land, en die over het algemeen ook leiding geeft aan een ministerie.

Ministeriële verantwoordelijkheid

Ne bis in idem-regel

Letterlijk: niet tweemaal voor hetzelfde - Latijnse term in het strafrecht voor het beginsel dat iemand niet twee keer voor hetzelfde feit kan terechtstaan en mag worden gestraft.

Norm

Normen zijn regels die aangeven welk gedrag van mensen verwacht wordt.

Opvattingen over hoe je op grond van een bepaalde waarde behoort te gedragen.

Objectief

Feiten noemen we objectief omdat ze iets zeggen over de werkelijkheid.

Officier van justitie

Een officier van justitie (afk. OvJ) is in Nederland een vertegenwoordiger van het Openbaar Ministerie (OM), vergelijkbaar met de procureur des Konings in België.

Heeft de leiding over over een opsporingsonderzoek en houdt in de gaten of alles zorgvuldig en eerlijk verloopt.

Bij de behandeling van een misdrijf bepaalt de officier van justitie met behulp van her proces-verbaal een proces verbaal of er wel of geen rechtszaak moet komen.

Nederland heeft ruim 800 officieren van justitie.

Onafhankelijke rechters

De onafhankelijkheid van rechters zorgt ervoor dat mensen geen eigen rechter gaan spelen, dat burgers worden beschermd tegen ongeoorloofd overheidsoptreden en dat burgers hun recht kunnen halen als zij zich benadeeld voelen door andere burgers of door bedrijven en instanties.

Ondernemingsrecht

Ondernemingsrecht is een onderdeel van het privaatrecht, dat zich bezighoudt met rechtspersonen en dan toegespitst op bedrijven met winstoogmerk, dus ondernemingen.

De voorwaarden waaronder je bijvoorbeeld een vereniging of bv kunt oprichten.

Stichtingen vallen hier meestal buiten.

Onrechtvaardigheid

Een behandeling die iemand onrecht aandoet of een toestand die onrecht inhoudt.

Openbaar Ministerie (OM)

Het Openbaar Ministerie (OM) of parket vormt in het strafrecht samen met de rechters de rechterlijke macht in Nederland.

Anders dan de naam suggereert is het Openbaar Ministerie geen ministerie. Het valt onder het ministerie van Veiligheid en Justitie.

Samen met de rechters vormt het Openbaar Ministerie de rechterlijke macht - zo staat het in de Wet op de rechterlijke organisatie.

Openbare aanklager

De openbaar aanklager is degene die namens 'de staat' of namens 'het volk' mensen die ervan verdacht worden de wet te hebben overtreden in staat van beschuldiging stelt.

In Nederland heet de openbare aanklager officieel officier van justitie, bij het gerechtshof advocaat-generaal.

Opperbevelhebber van het leger

In Nederland heeft de regering heeft het oppergezag over de krijgsmacht.

Opvragen van speciale persoonsgegevens

De politie heeft toestemming nodig van de officier van justitie als ze bankrekeningnummers, telefoonverkeer en internetgedrag wil opvragen.

Overheid

De overheid is het hoogste bevoegd gezag op een bepaald territorium of grondgebied.

Overtreding.

Een minder ernstig strafbaar feit

Overtredingen zijn over het algemeen minder ernstig dan misdrijven, maar op de zwaarste overtredingen staat een hogere straf dan op de lichtste misdrijven.

Parlementaire democratie

In een parlementaire democratie wordt de bevolking van het land vertegenwoordigd door het parlement.

Een parlementaire democratie is een representatieve democratie waarbij de burgers via gekozen vertegenwoordigers in het parlement, de wetgevende macht, invloed hebben op het beleid.

Personen- en familierecht

Regelt zaken als het sluiten van een huwelijk, echtscheiding, geboorte, overlijden, en het adopteren van kinderen.

Het personen- en familierecht is het onderdeel van het burgerlijk recht dat zich bezighoudt met afstamming, geboorte, huwelijk en echtscheiding en andere zaken in verband met de hoedanigheid, familiebetrekkingen en bevoegdheden van personen.

Plea bargaining

Pleidooi

De advocaat vertelt een verhaal waarin hij de gedachte verdedigd.

Meestal vraagt hij om strafvermindering of vrijspraak.

De officier van justitie mag reageren op het pleidooi.

Ook de advocaat mag reageren op de reactie van de officier.

Pluriforme samenleving

Een samenleving waarin mensen wonen met heel verschillende leefwijzen, verschillende waarden en normen en soms van verschillende etnische afkomst.

Politie

De politie is een overheidsdienst belast met de handhaving van openbare orde en veiligheid, het opsporen en onderzoeken van strafbare feiten, directe hulpverlening en het uitvoeren van aanhoudingen.

Bij een misdrijf verzamelt de politie informatie over het strafbare feit.

Politierechter*

Behandelt kleine misdrijven.

Politiek probleem

Een politiek probleem is een ongewenst en veranderbaar beschouwde situatie waarbij de overheid betrokken is of zou moeten zijn. (Woerdman)

Propaganda

Er wordt bewust eenzijdige informatie gegeven met als doel de mening van mensen te beïnvloeden.

Propaganda is een vorm van communicatie waarbij door de belanghebbende partij wordt getracht aanhangers voor haar gedachtegoed te winnen door het bespelen van de publieke opinie.

Presidentieel vetorecht

Preventief fouilleren

Zie Fouilleren

Privaatrecht (burgerlijk recht)

Regelt de betrekkingen (relatie) tussen burgers onderling.

Burgerlijk recht, ook wel herkenbaar als civiel recht of privaatrecht, beschrijft de regels voor de onderlinge verhoudingen tussen personen (dus personen- en familierecht, ondernemingsrecht en vermogensrecht).

Publiekrecht

De inrichting van de staat en de relatie tussen burgers en overheid.

Het publiekrecht geeft regels ten aanzien van de verhouding tussen de burger en de overheid (staatsrecht, bestuursrecht en strafrecht).

Rassenjustitie

Hetzelfde als klassenjustitie, maar hier draait het om rassenscheiding en racisme.

Recht

Recht is een verzamelnaam voor alle regels die er bestaan.

Geeft aan wat je mag doen en waar je recht op hebt.

Geheel van regels die in de samenleving van een land of regio gelden.

Rechter

Een rechter is iemand die rechtspreekt.

Meestal wordt met het woord rechter een magistraat van de rechterlijke macht bedoeld.

De rechter is wettelijk verplicht een oordeel uit te spreken over een concreet geschil, dat hem voorgelegd wordt.

Rechterlijke macht

De rechterlijke macht beoordeelt of mensen, maar ook rechtspersonen en de overheid, wetten hebben overtreden en doet uitspraak in conflicten.

De rechterlijke macht is in een rechtsstaat de macht waaraan de rechtspraak is opgedragen.

Rechtsbescherming

De grondwet beschermt burgers tegen andere burgers en tegen machtsmisbruik van de overheid.

Rechtshandhaving

Het handhaven van de rechtsorde.

Door middel van sancties of juridische actie afdwingen dat een recht gerespecteerd wordt.

Rechtsnorm

Rechtsorde

Het geheel van rechtsregels en rechtsbeginselen en de manier waarop het recht is georganiseerd.

Rechtspersonen

Rechtsstaat

Een rechtstaat stelt de belangrijkste regels vast voor burgers en de overheid

Een staat waarin burgers met grondrechten worden beschermd tegen willekeur van de overheid.

Rechtvaardigheid

Resocialisatie

heropvoeding

Met een straf probeert de overheid het gedrag van criminelen positief te beïnvloeden.

Requisitoir

Het verhaal van de officier van justitie waarin hij probeert aan te tonen dat de verdachte schuldig is.

Ook vraagt hij in het requisitoir om een bepaalde straf aan de rechter.

Selectieve waarneming

Als iemand bewust of onbewust keuzes maakt bij het waarnemen.

Informatie wordt zodanig vervormd dat deze zo veel mogelijk past in ons referentiekader.

Selectieve waarneming wil zeggen dat je keuzes maakt bij het waarnemen van zaken.

Seponeren

Afzien van verdere rechtsvervolging.

Schikken(transactie of strafbeschikking)

Bij een transactie hoeft de verdachte niet meer voor de rechter te verschijnen en betaalt een geldbedrag of krijgt een taakstraf.

Bij een strafbeschikking legt het OM zelf een straf op. Je kunt dit weigeren.

Sociaal grondrecht

Hierin is vastgelegd dat de overheid een zorgplicht heeft tegenover burgers.

Een sociaal grondrecht is een grondrecht dat actief optreden van de overheid vereist, bijvoorbeeld het recht op werk, huisvesting of onderwijs.

Werkgelegenheid, bestaanszekerheid, leefbaarheid en milieu, volksgezondheid, woongelegenheid en onderwijs.

De grondrechten zijn zogenaamde instructienormen; ze vormen een instructie aan de overheid om ervoor te zorgen dat er sociale gerechtigheid heerst en dat burgers zich voldoende kunnen ontplooien.

Sociaal contract

Afspraken waarbij beide partijen rechten en plichten hebben.

Sociale cohesie

De samenhang tussen mensen in een gemeenschap of samenleving.

Sociale rechtsstaat

Een rechtsstaat is een sociale rechtsstaat wanneer er in de grondwet de sociale grondrechten van een mens zijn opgenomen.

Sociale verplichting

Een regel die je wordt opgelegd door je omgeving.

Een verplichting die je in bepaalde situaties wordt opgelegd door je omgeving.

Verplichting die je in bepaalde situaties wordt opgelegd door je omgeving of door jezelf wordt opgelegd. Kan ook aan de hand van een norm zijn.

Staande houden

Laten stilstaan en vragen naar je personalia.

Staatsrecht

Alle regels voor de inrichting van de Nederlandse staat.

Het staatsrecht beschrijft de organisatie van de staat in al zijn geledingen.

Het omvat de regels die voorschrijven hoe de overheidsorganen samengesteld worden, op welke manier ze besluiten moeten nemen en tegenover wie ze verantwoording moeten afleggen.

Stereotype

Een vaststaand beeld van een hele groep mensen.

Een stereotype is een overdreven beeld van een groep mensen dat vaak niet overeenkomt met de werkelijkheid.

Strafbaarheid

Iets is alleen strafbaar als het in de wet staat.

Strafmaat

Omvang van de straf.

In de wet staat bij ieder strafbaar feit de maximale straf.

Strafrecht

Alle wettelijke strafbepalingen.

Strafrecht is het geheel van rechtsregels waarin is vastgelegd welk gedrag strafwaardig wordt geacht, welke straffen op dit gedrag gesteld zijn en via welke weg strafoplegging gerealiseerd kan worden.

Strafrechtelijke maatregel

Naast de straf kan de rechter ook een strafrechtelijke maatregel opleggen om de samenleving te beschermen.

Betalen van een schadevergoeding, onttrekking aan het verkeer, in beslag nemen van gestolen goederen, tbs, etc.

Subjectief

Meningen zijn subjectief omdat ze alleen laten zien hoe iemand ergens over denkt.

Taakstraf

Een werkstraf of een gedragstraining.

Tbs (ter beschikkingstelling)

Een gedwongen opname in een tbs kliniek wanneer de dader niet of verminderd toerekeningsvatbaar is.

Bij goed gedrag kan de tbs'er met verlof.

Als een tbs'er zich niet kan voegen in de samenleving, kan de rechter de tbs steeds verlengen met twee jaar.

Tenlastelegging

Aanklacht.

De officier van justitie leest als openbare aanklager het strafbare feit voor waar de verdachte van beschuldigd wordt.

Terechtzitting

De behandeling van het strafbare feit door de rechter.

Three Strikes and You're Out Law

Trias politica

Het principe van de machtenscheiding.

De trias politica, driemachtenleer of scheiding der macht(en) is een theorie van de staatsinrichting waarin de staat opgedeeld is in drie organen die elkaars functioneren bewaken.

De trias politica wijst verschillende functies aan die in een rechtsstaat in ieder geval moeten worden uitgeoefend: wetgeving, uitvoering (of breder, bestuur) en rechtspraak. (Witteveen, 2001)

Uitlokking

Uitvoerende macht

Zorgt ervoor dat eenmaal goedgekeurde wetten precies worden uitgevoerd.

De uitvoerende macht voert de wetten uit en bestuurt het land, daarbij zelf de wetten nalevend. (Devos, 2006)

Vasthouden

De politie mag de verdachte in het belang van het onderzoek zes uur op het bureau vasthouden.

Verdachte

Er bestaat een redelijk vermoeden van schuld.

Verhoren

Vermogensrecht

Regelt alle zaken die te maken hebben met iemands vermogen.

Het vermogensrecht geeft onder meer regels voor het verkrijgen van eigendom (bijvoorbeeld het verkrijgen van de eigendom van een woonhuis door middel van een notariële akte en inschrijving in de registers van het Kadaster), maar ook de regels voor het aangaan van schulden (het sluiten van een koopovereenkomst bijvoorbeeld).

Twee grote gebieden in het vermogensrecht zijn het goederenrecht en het verbintenissenrecht.

Vervolgen

De officier van justitie stuurt het dossier naar de rechtbank en begint een rechtszaak.

Verzorgingsstaat

In een verzorgingsstaat zorgt de overheid voor haar burgers.

Een verzorgingsstaat is een sociaal systeem waarin de staat primaire verantwoordelijkheid draagt voor het welzijn van zijn burgers, zoals in kwesties van gezondheidszorg, onderwijs, werkgelegenheid en sociale zekerheid.

Vierde macht

Ambtenaren heten ook wel de vierde macht omdat zij bij de totstandkoming en uitvoering van wetten ook zelfstandig beslissingen nemen.

De vierde macht is een term die gebruikt wordt om machten aan te duiden die buiten de traditionele Trias Politica vallen.

Vonnis

De rechter vat samen wat hij wel en niet bewezen acht en legt eventueel een straf op.

De kantonrechter en politierechten doen direct uitspraak.

In de meervoudige kamer komt het vonnis na twee weken.

Vooroordeel

Een vooroordeel is een mening die niet op feiten is gebaseerd.

Als je iets over iemand oordeelt zonder dat je die persoon of zaak hebt leren kennen.

Vrijheid

Vrij zijn van (overheids)bemoeienis.

Vrijheidsstraf

gevangenisstraf

Ongeveer één vierde van misdrijven wordt bestraft met een vrijheidsstraf.

De maximumstraf voor een overtreding is één jaar. Hier spreken we van hechtenis.

De maximumstraf voor zware misdrijven is levenslang.

Waarde

Een uitgangspunt of principe dat mensen belangrijk vinden in hun leven.

Sociale waarden zijn idealen en motieven die in een samenleving of groep als nastrevenswaardig worden beschouwd.

Wetboek van Strafrecht

De meeste misdrijven en overtredingen staan in het Wetboek van strafrecht.

Wat de strafbare feiten zijn en welke straffen ervoor kunnen uitgesproken worden, is te vinden in het Wetboek van Strafrecht (materieel strafrecht).

Het Nederlandse Wetboek van Strafrecht (in de rechtspraak vaak afgekort tot Sr of WvSr) vormt samen met het Wetboek van Strafvordering de basis van het Nederlandse strafrecht.

Wetboek van strafvordering

De bevoegdheden van van de politie en officier van justitie staan beschreven in het Wetboek van Strafvordering.

Het Wetboek van Strafvordering (afgekort tot Sv.) bepaalt hoe strafbare feiten vervolgd worden (formeel strafrecht).

wetgevende macht

Stelt wetten vast waar de burgers (en de overheid) zich aan moeten houden.

Deze staatsmacht bepaalt de inhoud van de wetten en het recht in een land.

De wetgevende macht legt de belangrijkste regels inzake veiligheid, eigendom en arbeid vast. De macht om de naleving van deze regels af te dwingen komt toe aan de uitvoerende macht. (Lesaffer, 2008)

Wet

Wetten zijn geschreven rechtsregels.

Elke wet is onderdeel van het recht, maar het recht is breder dan enkel wetten.

Wet bijzondere opsporingsbevoegdheden

In Nederland zijn de bijzondere opsporingsbevoegdheden van de politie geregeld in Boek 1 Titel IVA van het Wetboek van Strafvordering.

Opsporingsmethoden die zeer risicovol zijn voor de integriteit en beheersbaarheid van de opsporing, of die een inbreuk maken op de grondrechten van burgers, vereisen een specifieke basis in de wet.

Wet terroristische misdrijven

Wet tot wijziging en aanvulling van het Wetboek van Strafrecht en enige andere wetten in verband met terroristische misdrijven.

Als reactie op de aanslagen van 11 september 2001 is in het verband van de Europese Unie op 13 juni 2002 een kaderbesluit over terroristische misdrijven vastgesteld.

Witteboordencriminaliteit

Witteboordencriminaliteit is een vorm van criminaliteit gepleegd door een persoon met een hoge sociale status.

Witteboordencriminaliteit verwijst naar de witte boorden van de plegers, die immers vanwege de veronderstelde hoge sociale status meestal worden geacht een wit of licht overhemd te dragen.

• Witteveen, W. (2001). De geordende wereld van het recht (2e ed.). Amsterdam, Nederland: Amsterdam University Press.

• Lesaffer, R. (2008). Inleiding tot de Europese rechtsgeschiedenis (2e ed.). Leuven, België: Universitaire Pers Leuven.

• Devos, C. (2006). De kleermakers en de keizer. Gent, België: Academia Press.