Appelsien

n Appelsien is de vrucht dij aan appelsienenboom gruit en beheurt tou t geslaacht Sitrus.

De appelsien wordt ien Nederlaand en Floandern voak ienvouerd oet Spanje. De appelsien verkleurt tiedens riepensprozes van gruin noar oraanje tou, môr sums worden de vruchten kunstmoateg oraanje kleurd. Bie bomen dij ien tropen gruien blift de vrucht gruin of gruingeel, ook as zie riep binnen. Dat komt deurdat man veur de oraanje kleur verlet het van kollere nachten, dij der nait binnen ien tropen. De kleur van de schil het gain ìnkelde ienvloud op smoak.

t Vruchtvlais is licht oraanjegeel van kleur, mit n typische vrizze smoak. Der bestoan ook appelsienen mit rood vruchtvlais, dit nuimen wie bloudappelsienen, ien t Grunnegs betekent t ook wel grapefruit dat offisjeel n aandere, verwaante soort is.

De appelsien komt oorspronkelk oet Sina, woar ook de noam wegkomt (appel-sina) en haren heur vrouger veural veur de schier.

Appelsienen worden eten of pèrst tou appelsiensap, ook wel sjuderaans nuimd. De vrucht is ook n grondstof veur limonoat zo as ranja (komt van t Spoanse woord veur appelsien naranja). De schil wordt veur marmeloat broekt en as smoakmôker ien gebak en witbier.

Haandappelsienen kommen gewoonlieks oet Uropa en pèrsappelsienen oet Brazielje.

Wozzen joe dat

Nait allenneg t Spoanse Valencia, môr ook de lieknoamege stad in Venezuela is bekìnd wegens de appelsienen.

Ien summege toalen zo as Grieks ("πορτοκαλι" portokáli), Perzisch ("پرتقال") en Aroabisch ("برتقال" burtuqāla) wordt de appelsien "portogal" nuimd, noar Portugal, dat ien 15. aiw as eerste laand appelsienen oet China invouerde. Ien Zuud Duutslaand, Englaand en Fraankriek wordt t orange nuimd, wat verwiest noar de kleur en de middelaivse "appelsienenheufdstad" Orange (woar traauwens ook os keunenshoes vot komt).

De hoavenstad Jaffa wör in de 19. aiw n zìntrum veur de teelt en de verhaandeln van appelsienen, noadat der n kultivar was ontwikkeld mit n dikkere schil, dij beter en laanger beweerd worden kon en vervouerd wör ien appelsienkisten. Ook nou staait de maarknoam 'Jaffa' nog hailtied veur zìtrusvruchten en vruchtensap.

Leegsaksisch

Drèents:
- sinesappel
- siniesappel
- appelsien(e)
Grunnegs: appelsien(e)
Sallaands: sinnesappel, sinesappel, sienappel, sientiesappel (verolderd) (o.a. Zwolle)
Stellingwarfs: sinesappel
Tweants: sina(a)sappel, sienzappel
Veluws:
- sinesappel
- sinnesappel (Nunspeet, Doospiek)
- siensappel (Epe, Une, Vaossen)
- sisasappel (Epe)
- appelsien(e) (Nunspeet, Klanenbeek)
- sinneballe (Nunspeet)